N A J W Y Ż S Z A
I Z B A K O N T R O L I
DEPARTAMENT ŚRODOWISKA, ROLNICTWA
I ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO
I N F O R M A C J A
O WYNIKACH KONTROLI
REALIZACJI ZADAŃ ORGANÓW
ADMINISTRACJI RZĄDOWEJ
W ZAKRESIE NADZORU NAD
PRODUKCJĄ I OBROTEM
PRODUKTAMI DROBIARSKIMI
WARSZAWA GRUDZIEŃ 2002 R.
KSR – 41014 - 02 Nr ewid. 192/P/02/172/KSR
SPIS TREŚCI
Strona
I.
CZEŚĆ OGÓLNA ............................................................ |
3
|
1. Charakterystyka kontroli ...............................................................
|
3
|
2. Synteza ustaleń kontroli
i ocena kontrolowanej działalności ........
|
7
|
3. Wnioski .........................................................................................
|
16
|
|
|
II. CZĘŚĆ SZCZEGÓŁOWA
................................................................ |
18
|
1. Charakterystyka stanu prawnego .................................................
|
18
|
-
Przepisy ogólne dotyczące warunków
zdrowotnych żywności i żywienia oraz normalizacji .......................................................................................................
-
Przepisy dotyczące Państwowej
Inspekcji Sanitarnej .......................................
-
Przepisy dotyczące Inspekcji
Weterynaryjnej ..................................................
-
Przepisy dotyczące służb celnych
i odpraw towarów ......................................
-
Przepisy dotyczące Inspekcji
Skupu i Przetwórstwa Artykułów Rolnych ......
-
Przepisy dotyczące Inspekcji
Handlowej ........................................................
-
Przepisy dotyczące dostosowania
uregulowań krajowych w zakresie urzędowej kontroli żywności i higieny artykułów
drobiowych oraz wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi do uregulowań
obowiązujących w Unii Europejskiej .......................................................................................................
-
Przepisy dotyczące kontrolowanych
Agencji rządowych .................................
-
Przepisy dotyczące regulacji
handlu zagranicznego towarami drobiowymi.....
|
18
21
22
26
30
30
31
32
32
|
2. Uwarunkowania ekonomiczno-organizacyjne ...................................................
3. Istotne ustalenia kontroli ....................................................................................
-
Działania centralnej administracji
rządowej na rzecz rozwoju drobiarstwa krajowego .......................................................................................................
-
Prawidłowość odpraw celnych
towarów drobiowych ...................................
-
Prawidłowość granicznych odpraw
weterynaryjnych towarów drobiowych .
-
Zakres, rzetelność i skuteczność
wykonywania przez powiatowego (miejskiego) lekarza weterynarii nadzoru
nad produkcja i obrotem produktami drobiarskimi ................................................................................
-
Zakres i skuteczność nadzoru
weterynaryjnego nad obrotem mięsem drobiowym i jego produktami oraz jajami
wylęgowymi w składach celnych
-
Wykonywanie zadań nadzoru i
kontroli przez stacje sanitarno- epidemiologiczne ............................................................................................
-
Wyniki kontroli przeprowadzonych w trybie art. 12 ust. 2
ustawy o NIK..................................................................................................................
|
37
43
43
53
62
69
74
74
72
|
4. Wykonanie wniosków pokontrolnych NIK
|
87
|
III. PRZEBIEG POSTEPOWANIA KONTROLNEGO
I DZIAŁANIA PODJETE PO ZAKOŃCZENIU KONTROLI
|
89
|
Załącznik nr
1 – Wykaz skontrolowanych jednostek\
Załącznik nr 2 – Wykaz podstawowych
aktów prawnych |
|
I. CZĘŚĆ OGÓLNA
1. Charakterystyka kontroli
Nr kontroli: P/02/172
Tytuł kontroli: Realizacja zadań organów
administracji rządowej w zakresie nadzoru nad produkcją i obrotem produktami
drobiarskimi.
Najwyższa Izba Kontroli przeprowadziła w okresie
od 7 maja do 7 sierpnia 2002 r., na zlecenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej
Polskiej, kontrolę planową w zakresie realizacji zadań organów administracji
rządowej w zakresie nadzoru nad produkcją i obrotem produktami drobiarskimi.
Kontrola przeprowadzona została w 67 jednostkach
administracji rządowej, weterynaryjnej, sanitarnej i celnej, w tym w:
-
Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi (MRiRW),
-
Głównym Inspektoracie Weterynarii (GIW),
-
Głównym Urzędzie Ceł (GUC) w Likwidacji,
-
Agencji Rynku Rolnego (ARR),
-
Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR),
-
17 granicznych inspektoratach weterynarii
(Gr. IWet.) - wchodzących w skład Wojewódzkich Inspektoratów Weterynarii
– WIW,
-
14 powiatowych inspektoratach weterynarii (PIW),
-
12 powiatowych stacjach sanitarno-epidemiologicznych (PSSE),
-
19 granicznych oddziałach urzędów celnych
(OC).
W kontroli koordynowanej przez Departament
Środowiska, Rolnictwa i Zagospodarowania Przestrzennego uczestniczył też
Departament Gospodarki, Skarbu Państwa i Prywatyzacji NIK oraz 16 delegatur
NIK.
Ponadto w trybie art. 12 ust. 2 ustawy o NIK Inspekcja Skupu i
Przetwórstwa
Artykułów Rolnych (ISiPAR) skontrolowała 11 zakładów drobiarskich i 1 chłodnię
oraz Inspekcja Handlowa (IH) – 13 supermarketów.
Wykaz 92 skontrolowanych jednostek stanowi
załącznik Nr 1 do informacji.
Celem kontroli było zbadanie i ocena prawidłowości
i skuteczności działania organów administracji rządowej na rzecz rozwoju
krajowego drobiarstwa, ochrony przetwórstwa i rynku drobiu przed napływem
do kraju drobiu i produktów drobiowych, stanowiących zagrożenie dla rozwoju
polskiego drobiarstwa, tj.:
-
działań centralnej administracji rządowej
w zakresie zwiększenia eksportu i ograniczenia importu artykułów drobiowych,
a także stopnia dostosowania polskiego prawa dotyczącego urzędowej kontroli
mięsa i jaj drobiu oraz znakowania produktów drobiowych do standardów obowiązujących
w Unii Europejskiej,
-
prawidłowości wykonywania granicznej kontroli
weterynaryjnej oraz odpraw celnych artykułów drobiowych,
-
rzetelności i skuteczności wykonywania nadzoru
przez powiatowego lekarza weterynarii oraz powiatowego inspektora sanitarnego
nad higieną i warunkami przechowywania zapasów surowców, produkcji oraz
obrotem wyrobami drobiowymi, z uwzględnieniem przepisów higieniczno - sanitarnych
w zakładach przetwórczych branży drobiarskiej i supermarketach,
-
zapewnienia przez zakłady branży drobiarskiej
legalności swego działania oraz rzetelności i skuteczności kontroli wewnętrznej
nad gospodarką surowcową, przebiegiem procesów technologicznych oraz obrotem
wyrobami gotowymi, z uwzględnieniem przestrzegania higienicznych i zdrowotnych
warunków produkcji, transportu, przechowywania i sprzedaży wyrobów drobiowych
oraz terminowego wywiązywania się z zobowiązań wobec państwa,
-
zapewnienia przez supermarkety ze stoiskami
(działami) z artykułami drobiowymi legalności swego działania oraz przestrzegania
higienicznych i zdrowotnych warunków produkcji, transportu, przechowywania
i sprzedaży wyrobów drobiowych,
-
realizacji wniosków z poprzednich kontroli NIK.
Kontrola została przeprowadzona przez jednostki
NIK pod względem legalności, gospodarności, celowości i rzetelności.
Kontrolą objęto lata 2000-2001 i I kwartał
2002 r.
W latach 1996-1999 Najwyższa Izba Kontroli
przeprowadziła 2 kontrole dotyczące zabezpieczenia polskich granic przed
niekontrolowanym napływem szkodliwych i złej jakości towarów rolno- spożywczych
i konsumpcyjnych.
Na przełomie lat 1996 i 1997 Najwyższa
Izba Kontroli przeprowadziła kontrolę działalności państwowych służb fitosanitarnych
i weterynaryjnych w zakresie zapobiegania zagrożeniom i ochrony rynku.
Badaniami kontrolnymi objęto 1995 r. i 3 kwartały 1996 r.
Kontrola wykazała m. in., że zabezpieczenie
granic Polski przed przenikaniem zakaźnych i zaraźliwych chorób zwierząt
nie było wystarczające:
-
w 69% kontrolowanych granicznych punktach kontroli weterynaryjnej stan
pomieszczeń i zaplecza technicznego uniemożliwiał przeprowadzanie sprawnej
i pełnej kontroli weterynaryjnej wwożonych do kraju zwierząt i artykułów
pochodzenia zwierzęcego z zagranicy. Brak było w tych punktach zaplecza
laboratoryjnego, wydzielonych miejsc
oraz urządzeń technicznych służących podczas kontroli weterynaryjnej do
odładunku zwierząt oraz do unieszkodliwienia bądź zniszczenia przesyłek
towarowych porażonych chorobami, jak również brak było właściwych lokali
do wykonywania nawet podstawowych obowiązków granicznej kontroli weterynaryjnej,
-
stwierdzono wwóz na polski obszar celny towarów
pochodzenia zwierzęcego bez wymaganych zezwoleń weterynaryjnych bądź na
podstawie nieformalnych zezwoleń pracowników ówczesnego Departamentu Weterynarii
w MRiGŻ.
Wnioski z kontroli zmierzały m. in. dopodjęcia
przez wojewodów stosownych działań
zapewniających wyposażenie w sprzęt i urządzenia techniczne niezbędne do
przeprowadzania na przejściach granicznych sprawnej kontroli weterynaryjnej.
Jak wynika z ustaleń niniejszej kontroli wnioski dotyczące wyposażenia
granicznych inspektoratów weterynarii wykonane zostały w niewielkim rozmiarze.
Przeprowadzona przez NIK w 1999 r. kontrola
funkcjonowania służb weterynaryjnych i fitosanitarnych w zakresie zadań
w obrocie z zagranicą w 1998 r. i I półroczu 1999 r. (P/99/045) stanowiła
podstawę zgłoszenia ocen negatywnych funkcjonowania tych służb:
-
w przypadku Inspekcji Weterynaryjnej badania
wykazały, iż nowe uregulowania ustawowe, obowiązujące od początku 1999
r., stworzyły jej lepsze podstawy prawno-organizacyjne do prowadzenia działalności
o charakterze kontrolnym. W działalności tej stwierdzono jednak poważne
zaniedbania i nieprawidłowości, zagrażające bezpieczeństwu zdrowotnemu
oraz interesowi gospodarczemu państwa. Największym
zagrożeniem w tej dziedzinie było dopuszczenie na granicy wschodniej (na
przejściach w Bobrownikach, Budzisku i Kuźnicy Białostockiej) oraz na granicy
zachodniej (na przejściach w Świecku i Rzepinie) do przypadków niekontrolowanego
przez służby weterynaryjne wwozu i
wywozu zwierząt oraz towarów pochodzenia zwierzęcego, ponadto dopuszczenie
do wyeksportowania ponad 15 tys. sztuk koni rzeźnych (głównie przez przejścia
w Zebrzydowicach i Rzepinie) bez poddania ich wymaganym badaniom
diagnostycznym na choroby zakaźne,
jak również do wystawienia świadectw weterynaryjnych na eksport prawie
6 tys. sztuk koni rzeźnych i 205 ton mączki rybnej przez lekarzy weterynarii
nie mających uprawnień czy też w oparciu o wyniki badań pochodzące z nieuprawnionych
laboratoriów. W ocenie Najwyższej Izby
Kontroli taki stan stwarzał potencjalne zagrożenie wystąpienia nadużyć
i korupcji w służbach granicznych i wskazywał, że szczelność granicznych
punktów kontroli weterynaryjnej ciągle jest niedostateczna.
Powyższa sytuacja spowodowana została przede
wszystkim osłabieniem służb weterynaryjnych wielomiesięcznymi wówczas opóźnieniami
w przekształcaniu i organizowaniu jednostek Inspekcji Weterynaryjnej w
związku z reformą administracyjną kraju, lukami prawnymi i opóźnieniami
w wydawaniu przepisów wykonawczych
do ustawy o zwalczaniu chorób zwierząt, brakiem nadzoru ze strony resortu
rolnictwa oraz poszczególnych organów Inspekcji Weterynaryjnej, niewłaściwą
organizacją i nieodpowiednimi warunkami pracy, przy jednoczesnym braku
systemu informatycznego i monitoringu
na wszystkich szczeblach służb weterynaryjnych.
Wyniki kontroli wskazały na potrzebę przede
wszystkim podjęcia przez jednostki kontrolowane działań, w szczególności
dotyczących:
-
wzmocnienia kadrowego i technicznego jednostek Inspekcji Weterynaryjnej,w
celu szybszego dostosowania ich do standardów UE, z preferencją dla służb
zlokalizowanych na granicy wschodniej RP,
-
wprowadzenia do ustawy o zwalczaniu chorób
zwierząt przepisu obligującego, by graniczna kontrola weterynaryjna odbywała
się przed lub wraz z odprawą celną, w deklarowanym punkcie weterynaryjnej
kontroli granicznej,
-
pilnego zweryfikowania wszystkich baz eksportowych
oraz listy lekarzy weterynarii upoważnionych do wystawiania świadectw zdrowia
zwierząt przeznaczonych na eksport pod kątem zapewnienia przestrzegania
warunków weterynaryjnych określonych w art. 5, ust. 3 ustawy o zwalczaniu
chorób zwierząt,
-
powodowania dokonania przez powiatowych lekarzy weterynarii weryfikacji
zapisów w prowadzonych przez nich rejestrach
podmiotów gospodarczych prowadzących działalność eksportową zwierząt, a
szczególnie koni, pod kątem wyeliminowania z tych rejestrów firm, których
działalność prowadzona jest nierzetelnie i nieuczciwie,
-
zapewnienia przez inspekcję weterynaryjną
systematycznej kontroli przewozów tranzytowych zwierząt przez Polskę.
Jak wynika z realizacji wniosków pokontrolnych
stosowne działania naprawcze zostały podjęte przez wszystkie skontrolowane
jednostki, jednak ich efekty nie zawsze były pełne i wymagają dalszej realizacji.
2. Synteza ustaleń
kontroli i ocena kontrolowanej działalności
Rynek drobiu i jaj jest obecnie niezrównoważony,
a niemal w całym kontrolowanym okresie istniała wysoka nadwyżka podaży
artykułów drobiowych nad ich popytem. W warunkach dekoniunktury zakłady
branży drobiarskiej lokowały wyroby na rynku po każdej cenie, nawet poniżej
kosztów ich produkcji.
Kontrola realizacji zadań organów administracji
rządowej w zakresie nadzoru nad produkcją i obrotem produktami drobiarskimi
wykazała, iż w wyniku m. in. realizacji wniosków po poprzednich kontrolach
NIK wprowadzono nowe rozwiązania prawne i organizacyjne służące poprawie
poziomu działalności kontrolowanych służb. Jednocześnie stwierdzono w działalności
administracji rządowej, w tym służb celnych, weterynaryjnych
i sanitarnych, istotne nieprawidłowości i zaniedbania, które nie służą
rozwojowi branży drobiarskiej, a nawet destabilizują rynek drobiarski.
Brak było pełnej informacji dotyczącej produkcji żywca oraz mięsa drobiu
i jego podaży na rynek krajowy. Nieznana
była pełna lista podmiotów zajmujących się produkcją drobiarską.
Zastrzeżenia kontroli budziła mała skuteczność
nadzoru sprawowanego przez organy weterynaryjne i sanitarne, a także
przez kontrolę wewnętrzną, w placówkach sprzedających artykuły drobiarskie.
Głównymi barierami utrudniającymi realizację
podstawowych zadań granicznych służb celnych i weterynaryjnych były
braki dotyczące organizacji pracy oraz bazy technicznej, w tym głównie
brak odpowiedniej infrastruktury i wyposażenia a także kompleksowych systemów
ewidencyjnych i informatycznych, wpływający na obniżenie sprawności i skuteczności
odpraw celnych oraz weterynaryjnych towarów drobiowych.
-
W badanym okresie (2000
r. – I kwartał 2002 r.) Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi podejmowało
szereg działań na rzecz rozwoju branży drobiarskiej. Szczególnie właściwe
i efektywne było wprowadzenie osłon dla rynku krajowego przed importem
towarów drobiowych do Polski. Właściwym było również podjęcie działań na
rzecz oddłużania jednostek branży drobiarskiej oraz podjęcie renegocjacji
wysokości kontyngentu na import mięsa drobiowego do Polski z USA. Nie wszystkie
działania administracji resortu rolnictwa oraz agencji rządowych nadzorowanych
przez MRiRW (tj. ARiMR i ARR) dotyczące branży drobiarskiej
były jednakże – w ocenie NIK – celowe, rzetelne, gospodarne oraz w pełni
efektywne i służyły skutecznemu rozwiązywaniu narosłych problemów. Niecelowe
było wstrzymanie w MRiRW prac nad branżowym programem rozwoju drobiarstwa
oraz zawieszenie, bez szczegółowej
analizy, kredytowania z dopłatami budowy nowych kurników. Działaniem nierzetelnym
było w szczególności ustalenie niewłaściwych stawek opłat za usługi weterynaryjne
związane z drobiem.
1.1. Za celowe i gospodarne należy
uznać działania Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi na rzecz branży drobiarskiej,
podejmowane w uzgodnieniu z Ministrem Gospodarki, a w szczególności wprowadzenie
szeregu osłon rynku krajowego przed importem towarów drobiowych i ich właściwe
zorganizowanie.
Wymiernym efektem działania osłon wprowadzonych
dla krajowego rynku drobiu było niewykorzystanie kontyngentów taryfowych
na import towarów drobiowych do Polski w kontrolowanym 2001 r. i I kwartale
2002 r. Według danych Agencji Rynku Rolnego na koniec trzeciego kwartału
2002 r. wykorzystanie kontyngentów
taryfowych na import mięsa drobiowego WTO obniżyło się prawie aż sześciokrotnie,
natomiast z UE wzrosło, ale nie przekroczyło progowych ilości (str. 46
i 48).
Działaniem celowym Kierownictwa Ministerstwa
RiRW, służącym oddłużaniu branży drobiarskiej z tytułu zaciągniętych kredytów,
było podjęcie w 2002 r. decyzji o wydłużeniu maksymalnego okresu stosowania
dopłat do oprocentowania kredytów udzielonych w latach 1995-1997 (str.51-529).
Według ustaleń kontroli w MRiRW, poczynając
od IV kwartału 2001 r. utrzymywała się znaczna nadwyżka podaży mięsa drobiowego
nad jego popytem. Sytuacja ta powodowała spadek cen żywca i mięsa drobiowego
(str. 46). Z ustaleń kontroli wynika, że brak było pełnej informacji o
skali produkcji żywca drobiu i jego podaży na rynek krajowy, jak również
nieznana była pełna lista podmiotów zajmujących się produkcją drobiarską
(str. 43).
1.2. Celowe, lecz nieskuteczne były
działania Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie:
-
zastosowania przez Ministra Gospodarki
osłon dla krajowego rynku drobiu w formie ograniczenia importu piskląt
kurzych z Czech. Według Ministra Gospodarki skala tego importu nie naruszała
postanowień umowy CEFTA i nie dawała podstawy do jego ograniczenia. Dalszy
import piskląt kurzych przyczyniał się
jednak do ograniczania produkcji i podaży piskląt krajowych (str. 45),
-
renegocjacji warunków “Porozumienia pomiędzy
Polską a Stanami Zjednoczonymi w sprawie kwestii rolnych w kontekście renegocjacji
protokołu akcesji do GATT 1994” z 17 maja 1995 r.; Do zakończenia kontroli
NIK nie odnotowano postępu w tej sprawie, a więc nadal obowiązują ustalenia
Porozumienia z 1995 r., według których wysokość kontyngentu na import do
Polski z USA mięsa drobiowego w bazowej ilości stanowi 26.000 ton, powiększanej
co roku o 8,5% produkcji tego mięsa
w roku poprzednim, oraz drobiu żywego na stałym poziomie 1.000 ton (str.
46),
-
uruchomienia w badanym okresie uzgodnionych
w ramach WTO i możliwych do stosowania dopłat do eksportu 13 tys. ton mięsa
drobiowego na kwotę do 9,6 mln USD rocznie; Niedoprowadzenie do podjęcia
odpowiedniej decyzji rządowej w sprawie dopłat do eksportu mięsa drobiowego
nie przyczyniało się do poprawy rentowności sprzedaży eksportowej (str.
43).
1.3. Do działań niecelowych należy zaliczyć:
-
wstrzymanie w Ministerstwie Rolnictwa i
Rozwoju Wsi prac nad “Branżowym programem rozwoju polskiego drobiarstwa
do roku 2005” oraz “Programem wspierania restrukturyzacji i modernizacji
podmiotów działających w branży drobiarskiej”; Brak tych programów uniemożliwiał
uruchomienie
nowej linii kredytowej w Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa
z dopłatą do oprocentowania na wsparcie restrukturyzacji branży drobiarskiej
i szybsze jej dostosowywanie do standardów Unii Europejskiej (str. 43),
-
podjęcie przez Kierownictwo Ministerstwa
RiRW (w dniu 1 lutego 2002 r.) decyzji o zawieszeniu dotychczasowego
kredytowania z dopłatami ARiMR budowy nowych kurników, nie popartej szczegółową
analizą (str. 47 i 51).
Działaniem nierzetelnym było:
-
ustalenie przez Ministerstwo Rolnictwa
i Rozwoju Wsi w 1999 r. wysokości jednostkowych opłat za usługi weterynaryjne
związane z drobiem niezgodnych z rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i
Gospodarki Żywnościowej z dnia 9 lipca 1998 r. w sprawie wysokości
opłat za badania oraz inne czynności
wykonywane przez Państwową Inspekcję Weterynaryjną i utrzymanie ich w badanym
okresie (str. 48),
-
niepodjęcie przez Ministra RiRW działań
w celu przywrócenia ustawowego zakazu importu mięsa mechanicznie odkostnionego,
w tym mięsa drobiowego (str. 42).
-
Zróżnicowane było - według stanu na dzień
zakończenia kontroli, tj. 14.06.2002 r. – zaawansowanie przygotowania w
MRiRW projektów czterech aktów wykonawczych do znowelizowanej w lutym 2002
r. ustawy z dnia 24 kwietnia 1997 r. o zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt,
badaniu zwierząt rzeźnych i mięsa oraz o Inspekcji Weterynaryjnej.
Obowiązek wydania aktów wykonawczych do ustawy ciąży na Ministrze Rolnictwa
i Rozwoju Wsi z taką datą, by weszły one w życie najpóźniej z dniem 31
grudnia 2002 r.; Do dnia 15 grudnia
2002 r. ogłoszono dwa spośród czterech przedmiotowych rozporządzeń Ministra
Rolnictwa i Rozwoju Wsi (str. 47).
-
W działalności GUC w badanym
okresie występowały nieprawidłowości i zaniedbania wpływające niekorzystnie
na efektywność pracy służb celnych dokonujących odpraw towarów drobiowych
na przejściach granicznych. Nie podejmowano kontroli prawidłowości przewozów
w tranzycie towarów drobiowych. Dopuszczono do odpraw celnych bez uprzednich
odpraw weterynaryjnych. Nie egzekwowano jednolitych zasad określania
wagi towarów drobiowych w trakcie odpraw celnych. Nie stworzono sprawnego
systemu informatycznego zarówno do monitorowania przewozów tranzytowych
jak i przetwarzania danych z dokumentów SAD. Szybko i operatywnie GUC reagował
natomiast na wszelkie sygnały o nieprawidłowościach
i zagrożeniach występujących w międzynarodowym obrocie towarami drobiowymi.
2.1. Do działań celowych Prezesa Głównego
Urzędu Celnego NIK zalicza (str.5249):
-
podejmowanie działań prewencyjnych, kontrolnych
i wyjaśniających w urzędach celnych w związku z interpelacjami poselskimi
oraz wystąpieniami Kierownictwa Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, a
także sygnałami i doniesieniami o możliwych nieprawidłowościach w obrocie
mięsem drobiu, otrzymywanymi ze źródeł operacyjnych i prasowych,
-
wydanie dyrektorom urzędów celnych dyspozycji
nakazujących wprowadzenie wzmożonych czynności kontrolnych w przywozie
i wywozie towarów rolno-spożywczych, ze szczególnym uwzględnieniem
mięsa drobiu i jego przetworów,
-
występowanie do kierownictw związków i
organizacji branży drobiarskiej z deklaracją gotowości współpracy w sprawach
dotyczących zwalczania przestępstw celnych i eliminowania nieprawidłowości
w obrotach z zagranicą drobiem, mięsem drobiu i jego przetworami.
2.2. Działaniem nierzetelnym ze strony
GUC było (str. 58):
-
niepodejmowanie kontroli prawidłowości
przewozów w tranzycie towarów drobiowych w latach 2000-2001,
-
nieuwzględnienie problematyki tranzytu
w planie kontroli Urzędów Celnych w Gdyni i Przemyślu w 2002 r.; Wymienione
UC odprawiały głównie przesyłki tranzytowe towarów drobiowych z USA na
Ukrainę.
2.3. Z 19 skontrolowanych oddziałów
celnych:
-
w 9 oddziałach, tj. w ponad 1/2, stwierdzono
że liczba odpraw celnych towarów drobiowych w badanym okresie ujętych w
ewidencji była mniejsza o ponad 12,5 tys. od liczby odpraw w porównywalnych
granicznych inspektoratach weterynarii, do których kontrola NIK nie wniosła
zastrzeżeń. Największe różnice dotyczyły Oddziałów Celnych w Świecku i
Medyce. Było to działanie nierzetelne (str.53).
-
prawie co drugi skontrolowany oddział nie
posiadał warunków technicznych do dokonywania rzetelnej kontroli i rewizji
celnej lub miał utrudnione warunki do wykonywania tych czynności (str.
54),
-
w 5 oddziałach celnych, tj. ponad 1/4 skontrolowanych,
stwierdzono przypadki dokonania odprawy celnej towarów drobiowych bez odprawy
weterynaryjnej. Dotyczyło to łącznie wwozu na polski obszar celny: 440
ton mięsa drobiu, 556,5 tys. sztuk jaj wylęgowych, 250,2 tys. jaj konsumpcyjnych,
47 ton płynnego białka kurzego, 21 ton
gęsi mrożonych i ich podrobów, 21 ton masy jajecznej, 20 ton mięsa z indyka
oraz wywozu z polskiego obszaru celnego 110 tys. sztuk piskląt i 431,4
tony mięsa mielonego mechanicznie odkostnionego. Były to działania nielegalne
(str. 55),
-
w blisko 1/4 oddziałów celnych stwierdzono,
że w ramach przesyłek tranzytowych, 102 tony mięsa drobiowego nie opuściło
polskiego obszaru celnego, i co za tym idzie - pozostało w kraju. Z tytułu
niewywiezienia z kraju 10,5 tony mięsa - urzędy celne wydały decyzje wymierzające
należności celne w kwocie 45.891 zł, a odnośnie dalszych 19 ton mięsa
- wydały postanowienia o wszczęciu postępowania celnego (str. 56).
2.4. GUC nie dysponował sprawnym systemem
informatycznym do operatywnego, bezawaryjnego przetwarzania określonych
zbiorów danych z bazy danych SAD. System stosowany w GUC miał charakter
ograniczony, także co do wydajności zainstalowanego serwera (str. 58-62).
Brak systemu informatycznego oraz nieprawidłowości
w dokonywaniu odpraw celnych, były istotnymi przyczynami nierzetelnych
danych w zakresie odpraw granicznych towarów drobiowych. I tak:
-
w dokumentacji z odpraw celnych oraz poszczególnych
ewidencjach sporządzonych dla tych samych partii mięsa drobiu wykazywano
różną wagę, netto albo brutto, tym samym waga towarów stanowiła jedynie
wartość przybliżoną;
-
błąd oszacowania wagi odprawianych towarów
był większy, gdy przewóz dotyczył różnorodnych towarów, np. łącznie przemysłowych
i żywnościowych – drobiowych; System ewidencji pozwala wybrać ze zbioru
tylko jeden rodzaj odprawionego towaru,
-
waga wywożonego i przywożonego towaru przyjmowana
była do ewidencji jedynie z dokumentów przewozowych; Uszkodzenie lub brak
wag najazdowych uniemożliwiało potwierdzenie w czasie odpraw celnych faktycznej
ilości odprawianego towaru. Wojewodowie, zobowiązani do stałego utrzymywania
przejść granicznych w stanie umożliwiającym przeprowadzanie skutecznej
kontroli granicznej, m. in. celnej i weterynaryjnej, nierealizowanie na
bieżąco napraw wag najazdowych uzasadniając brakiem środków,
-
wpisywano niejednokrotnie do ewidencji
odpraw celnych błędne nazwy i ilości odprawionych towarów.
-
Z ustaleń kontroli wynika,
że w działalności organów Inspekcji Weterynaryjnej w zakresie wykonywania
granicznej kontroli weterynaryjnej oraz sprawowania nadzoru weterynaryjnego
nad higieną i zdrowotnymi warunkami produkcji i obrotu produktami drobiowymi
wystąpiły istotne nieprawidłowości i zaniedbania świadczące o nierzetelnym
wypełnianiu przypisanych tej Inspekcji zadań. Na przejściach granicznych
nie dokonywano odpraw kompleksowych
i nie stosowano badań laboratoryjnych. Systemy komputerowe działały jedynie
w obrębie przejść granicznych, a niektóre przejścia nie były dostosowane
do przyjęcia wzrastającej ilości odpraw. Niewystarczający był nadzór powiatowych
inspektoratów
weterynarii nad jakością zdrowotną produktów pochodzenia drobiowego.
3.1. Spośród 17 skontrolowanych granicznych
inspektoratów weterynarii -Gr.IWet. (str. 63-66) :
-
w żadnym Gr.IWet. nie odnotowano przypadków
odpraw na podstawie kontroli kompleksowej oraz odpraw towarów drobiowych
na podstawie badań laboratoryjnych. Graniczni lekarze weterynarii w trakcie
odpraw towarów drobiowych na granicy nie pobierali prób do badań laboratoryjnych,
a zadanie w tym zakresie pozostawiali powiatowym lekarzom
weterynarii. Nie stwierdzono w związku z tym przypadków zakwestionowania
przez granicznych lekarzy weterynarii przesyłek towarów drobiowych w oparciu
o wyniki badań laboratoryjnych,
-
w 8 Gr.IWet. nierzetelnie sporządzono dokumentację,
a następnie informację dotyczącą granicznych odpraw weterynaryjnych towarów
drobiowych przekazywaną m. in. do Głównego Inspektoratu Weterynarii. Uchybienia
polegały głównie na nieprawidłowym oznaczeniu nazw odprawionych towarów
i rodzaju odpraw oraz podaniu niewłaściwej wagi
odprawionych towarów drobiowych, najczęściej jako wagi brutto,
-
w 16 Gr.IWet., (a także w ponad połowie
badanych oddziałach celnych), nie dokonywano w trakcie odpraw granicznych
grupowania towarów drobiowych według kodów poszczególnych grup towarów,
określonych w wykazie Polskiej Scalonej Nomenklatury Towarowej Handlu Zagranicznego;
Wpływało to negatywnie na rzetelność danych sprawozdawczych dotyczących
odprawionych towarów drobiowych,
-
żaden Gr.IWet. nie dysponował systemem
i siecią informatyczną do prowadzenia rzetelnej ewidencji odpraw, statystyki
i rozliczeń oraz monitoringu odpraw granicznych towarów drobiowych; Graniczne
inspektoraty weterynarii posługiwały się systemem komputerowym działającym
jedynie w obrębie jednego granicznego inspektoratu, nie zintegrowanym
z bazą danych współpracującego oddziału celnego, jak również z bazą
pozostałych granicznych inspektoratów weterynarii w kraju.
3.2. NIK ocenia jako niecelową zmianę
z dniem 1 marca 2002 r. systemu pracy Granicznego Inspektoratu Weterynarii
w Świnoujściu z całodobowego na dwuzmianowy. Nie zapewnia to ciągłości
weterynaryjnych odpraw towarów pochodzenia zwierzęcego, w tym drobiowych,
które powinny być dokonywane wraz z odprawami celnymi w ciągu całej doby
(str. 66).
3.3. Spośród 17 skontrolowanych granicznych
inspektoratów weterynarii ponad 2/3 nie miało warunków technicznych do
prawidłowego i szybkiego przeprowadzania granicznych odpraw weterynaryjnych
towarów drobiowych. Brak było przede podstawowego sprzętu do zbadania przesyłki,
a także ramp i urządzeń oraz ekip do
rozładunku towarów (str. 67).
3.4. Utrudnieniem dla dokonywania rzetelnych
odpraw weterynaryjnych i celnych na nieprzygotowanym technicznie przejściu
granicznym w Świecku, jest relatywnie duża i wzrastająca wciąż liczba odpraw
towarów, w tym towarów drobiowych, których liczba w 2001 r. w porównaniu
do 2000 r. wzrosła do 9.349, tj. o 1.121 (ca 13%). Wskutek tego na przejściu
w Świecku służby weterynaryjne, oraz celne, na jedną odprawę towarów drobiowych
przeznaczały średnio zaledwie ok. 12
minut. W ocenie NIK, czas ten nie pozwalał na rzetelne dokonanie weterynaryjnej
oraz celnej kontroli towarów na granicy. Z ustaleń kontroli wynika, że
w sąsiednim Granicznym Inspektoracie Weterynarii - w Olszynie, posiadającym
dobre warunki lokalowe i techniczne,
w 2001 r. dokonano 257 odpraw, a na jedną odprawę można było przeznaczyć
do 160 minut (str. 67).
3.5. Niewystarczający i zły nadzór ze
strony powiatowych inspektoratów weterynarii (PIW) nad jakością zdrowotną
produktów pochodzenia drobiowego - zdaniem NIK - spowodowany był m. in.
rozluźnioną dyscypliną wykonywania zadań nadzoru i kontroli ze strony pracowników
tej Inspekcji. Prowadziło to w efekcie do działań nierzetelnych ( str.
69).
Z ustaleń kontroli wynika, że spośród
14 skontrolowanych PIW:
-
w 1/3 PIW - ilości skupionego drobiu nie
zgadzały się z ilością poddaną ubojowi i dokumentacją znajdującą się w
ubojni, a zwłaszcza ze świadectwami zdrowia (str. 69),
-
w 1/3 PIW - ujawniono braki w rejestrze
co do ilości nadzorowanych podmiotów oraz dokumentowania czynności nadzoru
weterynaryjnego ze strony lekarzy weterynarii (str. 70),
-
w 1/3 PIW - nierzetelnie ewidencjonowano
przychody i wydatki środka specjalnego pod nazwą “inspekcja higieny mięsa
i zwierząt w obrocie” (str. 73),
-
w 2 PIW - w protokółach kontroli nie zamieszczano
ustaleń dotyczących przestrzegania przez kontrolowane jednostki warunków
weterynaryjnych w zakresie ochrony zwierząt, tj. drobiu lub kontrole nie
wykazywały, że placówki celne nie spełniają wymaganych warunków weterynaryjnych
(str. 72),
-
Powiatowy Lekarz Weterynarii w Siedlcach
w dniu 12.02.2002 r. wydał decyzję dotyczącą 1.369 kg mięsa drobiowego
zwróconego z sieci handlowej, zakazującą wprowadzanie mięsa do obrotu i
do produkcji innych środków spożywczych. Następnie po upływie dwóch tygodni
zmienił swoją decyzję zezwalając na przeprowadzenie procesu uzdatniającego
zakwestionowanej partii mięsa, w wyniku którego uznano, że ca 1.217 kg
mięsa nadaje się do przetwórstwa, zaś pozostałe 152 kg - do utylizacji
(str. 81).
3.6. Wyniki kontroli przeprowadzonych
przez Inspekcję Skupu i Przetwórstwa Artykułów Rolnych (ISiPAR) w 12 zakładach
branży drobiarskiej wykazały, iż wszystkie te zakłady miały formalnie zorganizowany
system kontroli wewnętrznej oraz objęte były nadzorem sanitarno
- weterynaryjnym (str. 74-77);
-
W żadnym z tych zakładów nie budziła zastrzeżeń
legalność pozyskania żywca drobiowego do uboju, nie stwierdzono również
przypadków importu mięsa drobiowego mechanicznie odkostnionego;
-
W 1/3 zakładów ujawniono uchybienia i nieprawidłowości
wskazujące na brak rzetelnego nadzoru ze strony ich służb wewnętrznych,
jak i ze strony Inspekcji Weterynaryjnej.
-
W powiatowych (miejskich)
stacjach sanitarno-epidemiologicznych (PSSE) stwierdzono nieprawidłowości
w zakresie nadzoru sprawowanego nad produkcją i obrotem produktami drobiarskimi.
Mała była skuteczność kontroli, wyrażano zgodę na rozpoczęcie działalności
produkcyjnej bez stosownego odbioru. Wystąpiły przypadki braku współpracy
pomiędzy inspekcją weterynaryjną i sanitarną.
-
W działalności 6 - tj. połowy skontrolowanych
PSSE – stwierdzono małą skuteczność kontroli w zakresie usuwania w nadzorowanych
przetwórniach mięsa i sklepach mięsnych uchybień sanitarnych, polegających
m. in. na braku aktualnych badań profilaktycznych osób zatrudnionych
w bezpośrednim kontakcie z żywnością, oraz niewłaściwym stanie
technicznym wyposażenia obiektów (str. 75-76).
-
W 1/3 skontrolowanych PSSE sposób przeprowadzenia
kontroli w nadzorowanych podmiotach i realizacja ich wyników nie zawsze
były właściwe: w protokołach kontroli nie podawano jakie konkretnie przepisy
zostały naruszone, a stwierdzone uchybienia zalecano usunąć w wyznaczonym
terminie poprzez zapis w protokole kontroli, zamiast w formie decyzji administracyjnej
(str. 75).
-
W 2 kontrolowanych PSSE stwierdzono przypadki
wyrażenia zgody zakładom drobiarskim na rozpoczęcie działalności gospodarczej
bez przeprowadzenia odbioru sanitarno – higienicznego (str. 75).
-
W 2 skontrolowanych PSSE stwierdzono przypadki
niedostatecznej współpracy pomiędzy organami inspekcji weterynaryjnej i
inspekcji sanitarnej w zakresie wzajemnego przekazywania informacji i przeprowadzania
wspólnych kontroli obiektów podlegających inspekcji weterynaryjnej, a nadzorowanych
przez inspekcję sanitarną (str. 76).
-
Wyniki kontroli przeprowadzonych
przez Inspekcję Handlową w 13 supermarketach (ze stoiskami lub działami
z artykułami drobiowymi) wykazały małą skuteczność nadzoru nad jakością
sprzedawanych artykułów drobiarskich sprawowanego przez organy weterynaryjne
i sanitarne, a także przez kontrolę
wewnętrzną tych jednostek. Bez zgody inspekcji sanitarnej i weterynaryjnej
prowadzono sprzedaż lub produkcję artykułów mięsnych. Sprzedawano towary
nie zawsze odpowiadające obowiązującym normom, źle oznakowane, o cenach
niższych niż ceny zbytu.
5.1.W 2 placówkach handlowych stwierdzono,
że bez zezwolenia organu sanitarnego prowadzono dział mięsny, a bez zgody
organu weterynaryjnego prowadzono produkcję i sprzedaż mięsa mielonego.
W ocenie NIK, było to nielegalne (str. 82).
-
W 4 placówkach zakwestionowano 151 partii
towarów, ok. 21% kontrolowanych, na kwotę 11.743 zł., głównie pod względem
organoleptycznym oraz mikrobiologicznym. Nierzetelność dotycząca jakości
towarów drobiowych polegała najczęściej na zaniżeniu zawartości wsadu surowcówmięsno-tłuszczowych
w połączeniu z zawyżoną zawartością skrobi lub galarety. Świadczy
to o celowym działaniu niektórych producentów zastępujących droższe surowce
mięsne tańszymi substancjami dodatkowymi nie mięsnymi i mięsnymi (str.
83).
-
W 8 placówkach handlowych stwierdzono 42
partie towarów drobiowych nieprawidłowo oznakowanych zarówno przez producenta
jak i sprzedającego co do składu surowcowego i sposobu obróbki, zawierające
substancje utrwalające zakazane przez Ministra Zdrowia, nie spełniające
innych wymogów Polskich Norm (str. 83).
-
W 4 skontrolowanych przez IH placówkach
handlowych stwierdzono stosowanie na niektóre towary drobiowe cen detalicznych
poniżej cen zakupu, tzw. cen promocyjnych, stwarzając symptomy nieuczciwej
konkurencji dla innych producentów (str. 85).
-
Wnioski
Analizując wyniki kontroli i mając na uwadze
dotychczasowy zakres realizacji przez skontrolowane jednostki wniosków
pokontrolnych skierowanych w wystąpieniach pokontrolnych NIK, Najwyższa
Izba Kontroli wnosi o rozważenie podjęcia działań przez:
A. Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi
mających na celu:
-
Stworzenie systemu pełnej identyfikacji
podmiotów z poszczególnych segmentów branży drobiarskiej, w zakresie hodowli,
chowu, uboju i przetwórstwa drobiu oraz jaj.
-
Spowodowanie zbilansowania podaży i popytu
na produkty branży drobiarskiej oraz doskonalenia systemu informacji rynkowej
umożliwiającej podejmowanie właściwych decyzji przez poszczególne segmenty
branży drobiarskiej.
-
Wzmocnienie techniczne i organizacyjne granicznych inspektoratów weterynarii,
w porozumieniu z Ministrem Finansów, dla szybszego dostosowania ich do
wymaganych standardów.
-
Spowodowanie, w porozumieniu z Ministrem
Finansów, aby w planie finansowym Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji
Rolnictwa ujmowano środki finansowe na dopłaty do oprocentowania kredytów
udzielanych dla jednostek branży drobiarskiej.
-
Kontynuowanie działań, w porozumieniu z
Ministrem Gospodarki, prowadzących do renegocjacji warunków “Porozumienia
pomiędzy Polską a Stanami Zjednoczonymi w sprawie kwestii rolnych...” z
dnia 17 maja 1995 r. w celu zapewnienia równości Stron w jego realizacji.
-
Przywrócenie ustawowego zakazu importu
mięsa mechanicznie odkostnionego, w tym mięsa drobiowego.
B. Ministra Finansów w zakresie:
-
Utworzenia rezerwy celowej w budżecie państwa
na utrzymanie urządzeń technicznych na przejściach granicznych w ciągłej
sprawności i ich bieżące uzupełnianie, lub zapewnienie wojewodom środków
finansowych na realizację tych celów, a zwłaszcza na utrzymanie wag najazdowych
do ważenia pojazdów z towarami odprawianymi
na granicy państwa.
-
Wsparcia organizacyjnego i finansowego
służb celnych dla wprowadzenia wielofunkcyjnych i wydajnych systemów informatycznych
do monitorowania obrotu towarów drobiowych na granicy państwowej.
-
Podjęcia efektywnych działań, we współpracy
z organami weterynaryjnymi, mających na celu wyeliminowanie przypadków
dokonywania odpraw celnych towarów pochodzenia zwierzęcego, w tym drobiowego,
bez uprzednio przeprowadzonej kontroli weterynaryjnej.
C. Głównego Lekarza Weterynarii mających
na celu:
-
Wzmocnienie nadzoru nad działaniami granicznych
i powiatowych inspektoratów weterynarii.
-
Pilne zakończenie prac nad nowym systemem
ewidencji granicznych odpraw towarów dokonywanych przez służby weterynaryjne
i wdrożenie tego systemu.
-
Zapobieganie wprowadzaniu do obrotu
handlowego artykułów drobiarskich nieznanego pochodzenia i nie badanych
przez lekarzy weterynarii.
-
Spowodowanie prowadzenia przez powiatowych inspektoratów weterynarii
rejestrów nadzorowanych podmiotów i dokumentowania
czynności nadzoru weterynaryjnego oraz prawidłowego ewidencjonowania przychodów
i wydatków na koncie środka specjalnego pod nazwą “inspekcja higieny mięsa
i zwierząt w obrocie”.
D. Głównego Inspektora Sanitarnego mających
na celu:
-
Wzmocnienie nadzoru nad działaniami powiatowych
organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej w stosunku do jednostek produkujących
oraz dokonujących obrotu i sprzedaży artykułów drobiarskich.
E. Głównego Inspektora Inspekcji Handlowej
mających na celu:
1. Kontynuowanie kontroli w handlu
detalicznym, ukierunkowanych na obrót i przetwórstwo mięsem, w tym drobiowym.
II. CZĘŚĆ SZCZEGÓŁOWA
1. Charakterystyka stanu prawnego
1.1. Przepisy ogólne dotyczące warunków
zdrowotnych żywności i żywienia oraz normalizacji.
Do dnia 23 września 2001 r. podstawowe regulacje prawne w zakresie
postępowania ze środkami spożywczymi zawierała ustawa z dnia 25 listopada
1970 r. o warunkach zdrowotnych żywności i żywienia, zwana dalej “ustawą
o warunkach zdrowotnych z 25.11.1970 r.”, lub “ustawą z 25.11.1970 r.”,
natomiast od dnia 23 września 2001 r. w przedmiotowym zakresie obowiązuje
ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o warunkach zdrowotnych żywności i żywienia,
zwana dalej “ustawą o warunkach zdrowotnych z 11.05.2001 r.” Ustawą tą
utrzymano w mocy dotychczasowe przepisy wykonawcze, o ile nie są one sprzeczne,
do czasu wydania przepisów na jej podstawie, nie dłużej jednak niż do dnia
31 grudnia 2002 r. (art.59).
W zakresie objętym niniejszą kontrolą zastosowanie mają przede wszystkim
przepisy ustawy o warunkach zdrowotnych z 25.11.1970 r. wraz
z wydanymi na jej podstawie aktami wykonawczymi.
Ustawa o warunkach zdrowotnych z 25.11.1970
r. wraz z wydanymi na jej podstawie aktami wykonawczymi normuje warunki
produkcji środków spożywczych i używek oraz obrotu nimi w zakresie niezbędnym
do ochrony zdrowia ludności; ponadto określa wymogi stawiane wszelkim materiałom
stykającym się ze środkami spożywczymi w procesie produkcji lub w toku
ich obrotu (art. 1).
W myśl tej ustawy środki spożywcze i używki
będące surowcami i półfabrykatami, a także środki spożywcze i używki przeznaczone
do spożycia nie mogą być szkodliwe dla zdrowia ludzkiego i zepsute ani
sfałszowane oraz muszą odpowiadać innym warunkom ustalonym ze względu na
ochronę zdrowia (art. 3 ust. 1). Ponadto
w środkach spożywczych, używkach albo na ich powierzchni nie mogą znajdować
się substancje obce, tego rodzaju lub w takich ilościach, które są szkodliwe
dla zdrowia ludzkiego lub powodują zmiany organoleptyczne w stopniu uniemożliwiającym
spożycie. Dopiero po usunięciu substancji
obcych organ sprawujący nadzór nad zdrowotną jakością tych artykułów może
stwierdzić ich przydatność do spożycia lub używania (art. 4 ust. 1-3).
Ustawa zakazuje wykorzystywania do żywienia
ludzi lub do produkcji innych środków spożywczych produktów pochodzących
od zwierząt lub ze zwierząt, którym podawano substancje o działaniu hormonalnym.
W przypadku podawania zwierzętom substancji hormonalnych w celach leczniczych
i hodowlanych - wymienione środki spożywcze mogą być pozyskiwane bez ograniczeń
po upływie obowiązującego okresu karencji lub po przeprowadzeniu badań
na obecność pozostałości hormonów. Produkty pochodzące od zwierząt lub
ze zwierząt, którym podawano hormony, nie mogą być przeznaczone do produkcji
środków spożywczych dla niemowląt i
dzieci, a także żywności dietetycznej (art. 6, ust. 1-3). Ponadto ustawa
zakazuje wykorzystywania dla celów żywienia ludzi lub do produkcji innych
środków spożywczych produktów pochodzących ze zwierząt lub od zwierząt,
a zawierających pozostałości podawanych
tym zwierzętom antybiotyków (art. 7).
Ustawa z 25.11.1970 r. odnośnie warunków
sanitarnych i zasad przestrzegania higieny przy produkcji i składowaniu
środków spożywczych pochodzenia zwierzęcego odsyła do przepisów odrębnych
(art. 17, ust. 4).
Ogólne zasady działania wewnętrznej kontroli
jakości zdrowotnej środków spożywczych i używek oraz przestrzegania higieny
w zakładach produkcyjnych lub wprowadzających do obrotu takie artykuły
określa minister właściwy do spraw zdrowia w porozumieniu z ministrem właściwym
do spraw rolnictwa w drodze rozporządzenia (art. 17 ust. 2 i 2a ustawy
z 25.11.1970r.)
Ustawa z 25.11.1970 r. określa: zasady
znakowania środków spożywczych (art. 15), zasady określania daty przydatności
do spożycia (art. 18), wymagania kwalifikacyjne lub stanu zdrowia osób
zatrudnionych przy produkcji lub obrocie środkami spożywczymi (art. 17
ust. 3a i art. 20). Ustawa ta ponadto przewiduje wydanie odrębnych aktów
wykonawczych określających m.in. ogólne wymagania sanitarne dot. przewozu
środków spożywczych (art. 21, ust. 2).
Z ustawy o warunkach zdrowotnych z 25.11.1970
r. wynika znaczna część uprawnień organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej
oraz Inspekcji Weterynaryjnej. Stosownie do art. 22 ust. 1-3 tej ustawy:
-
zwierzchni nadzór nad przestrzeganiem jej
ustaleń, w tym ustaleń zawartych w przepisach wydanych na jej podstawie,
sprawuje Minister Zdrowia, który działa w porozumieniu z Ministrem Rolnictwa
i Rozwoju Wsi w sprawach zastrzeżonych do kompetencji tego Ministra,
-
organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej sprawują
nadzór nad zdrowotną jakością środków spożywczych oraz przestrzeganiem
warunków sanitarnych w produkcji i obrocie tymi artykułami,
-
organy Inspekcji Weterynaryjnej sprawują nadzór
m. in. nad miejscami uboju, zakładami przetwórstwa drobiu, zakładami jajczarskimi
i przetwórstwem jaj, miejscami przechowywania i składowania artykułów pochodzenia
zwierzęcego.
W ustawie z 25.11.1970 r. unormowano również
uprawnienia ww. organów jako organów nadzoru, do wydawania decyzji niezbędnych
dla zapewnienia należytej ochrony zdrowia człowieka (art. 25 i 26). Ponadto,
ustawa upoważnia organy Inspekcji Sanitarnej do przeprowadzenia kontroli
doraźnych w jednostkach organizacyjnych i w miejscach nadzorowanych - w
myśl art. 22 ust. 3 ustawy - przez
Inspekcję Weterynaryjną. IW obowiązana jest uwzględnić wnioski IS wynikające
z kontroli oraz wydać decyzje mające na celu usunięcie stwierdzonych uchybień
(art. 22 ust. 4 i 5).
Organy Inspekcji Weterynaryjnej mogą upoważnić
do wykonywania nadzoru przewidzianego w art. 22 ust. 3 ustawy pracowników
inspektoratów weterynarii w trybie i na zasadach ustalonych przez Ministrów
Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Zdrowia (art. 23).
Szczegółowe zasady współpracy organów Inspekcji
Weterynaryjnej z organami Państwowej Inspekcji Sanitarnej, w tym sprawy
należące do wyłącznej właściwości IS w zakładach objętych nadzorem weterynarii,
takie jak: kontrola wody używanej przez te zakłady i nadzór nad produkcją
dietetycznych środków spożywczych określa rozporządzenie Ministra
Zdrowia i Opieki Społecznej oraz Rolnictwa z dnia 12 września 1972 r. w
sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o warunkach zdrowotnych żywności
i żywienia.
Stosownie do postanowień ustawy z 25.11.1970
r., zdrowotne warunki jakości środków spożywczych, używek i substancji
dodatkowych dozwolonych oraz metody badania tych artykułów lub ich grup
określają normy ustanowione i uznane za obowiązkowe w trybie przepisów
o normalizacji, z tym zastrzeżeniem, że normy te powinny być zgodne z warunkami
zdrowotnymi określonymi w ustawie o
warunkach zdrowotnych lub w przepisach wykonawczych wydanych na jej
podstawie (art. 10).
Zgodnie z art. 19 ust. 1 ustawy z dnia
3 kwietnia 1993 r. o normalizacji stosowanie Polskich Norm (PN) jest dobrowolne,
z tym, że ich stosowanie jest obowiązkowe, jeżeli taki obowiązek zostanie
ustalony w drodze rozporządzenia właściwego ministra albo wynika z powołania
normy w ustawie (art. 19 ust. 2 i 3). Na podstawie tego przepisu Minister
Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej rozporządzeniem
z dnia 27 czerwca 1997 r. w sprawie obowiązku stosowania Polskich Norm
wprowadził obowiązek stosowania PN wymienionych w załączniku do tego rozporządzenia.
W pozycjach od 96 do 120 i od 134 do 147 tego załącznika wymieniono PN
dotyczące m. in. mięsa drobiowego, produktów drobiarskich i przetworów
jajowych.
Wyjątek od ww. zasady stanowi art. 21 ustawy
o normalizacji dający uprawnienie ministrowi, który wprowadził obowiązek
stosowania Polskiej Normy, do udzielenia zezwolenia (decyzją) na odstąpienie
od tego obowiązku w całości albo w części, na warunkach i w trybie określonym
tym przepisem.
1. 2. Przepisy dotyczące Państwowej
Inspekcji Sanitarnej
Podstawowe regulacje prawne dotyczące Państwowej
Inspekcji Sanitarnej (PIS) określa ustawa z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej
Inspekcji Sanitarnej, zwana dalej “ustawą o PIS”. PIS powołana jest do
nadzoru nad warunkami m. in. zdrowotnymi żywności, żywienia i przedmiotów
użytku – w celu ochrony zdrowia ludzkiego przed niekorzystnym wpływem szkodliwości
i uciążliwości środowiskowych, zapobiegania powstawaniu chorób zakaźnych
i zawodowych (art. 1, pkt. 6).
Państwowa Inspekcja Sanitarna podlega ministrowi
właściwemu do spraw zdrowia. Inspekcją kieruje Główny Inspektor Sanitarny,
jako centralny organ administracji rządowej podległy ministrowi właściwemu
do spraw zdrowia (art. 7, ust. 1 i 2 oraz art. 8, ust. 1). Główny Inspektor
Sanitarny zadania wykonuje przy pomocy Głównego Inspektoratu Sanitarnego
(art. 7, ust. 3).
W myśl art. 10, ust. 1, pkt. 2-4 ustawy
o PIS organami PIS ponadto są: państwowy wojewódzki inspektor sanitarny,
państwowy powiatowy inspektor sanitarny oraz państwowy graniczny inspektor
sanitarny. Państwowy wojewódzki, państwowy powiatowy i państwowy graniczny
inspektor sanitarny kierują działalnością
odpowiednio: wojewódzkiej, powiatowej, granicznej stacji sanitarno-epidemiologicznej,
będących zakładami opieki zdrowotnej (art. 10, ust. 4).2.
W rozumieniu kodeksu postępowania administracyjnego
(kpa), organem właściwym w sprawach należących do zakresu zadań i kompetencji
PIS, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, jest państwowy powiatowy lub państwowy
graniczny inspektor sanitarny. W postępowaniu administracyjnym organami
wyższego stopnia w rozumieniu kpa są: w stosunku do powiatowego i granicznego
inspektora sanitarnego – wojewódzki
inspektor sanitarny, w stosunku do wojewódzkiego inspektora sanitarnego
– Główny Inspektor Sanitarny (art. 12, ust. 1 i 2).
Uprawnienia PIS, w tym inspektorów sanitarnych,
określają przepisy art. od 23 do 37 ustawy o PIS. Inspektor sanitarny w
związku z wykonywaną kontrolą ma prawo m. in. do wstępu o każdej porze
dnia i nocy do zakładów pracy, obiektów handlowych, środków transportu,
itd., zabezpieczania m. in. środków spożywczych mogących mieć wpływ na
zdrowie ludzi.
Wykonywanie wszelkich czynności związane
z realizacją zadań należących do inspektorów sanitarnych należy m. in.
do zadań stacji sanitarno-epidemiologicznych, których organizację i zasady
działania określa rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 30 czerwca 2000
r. w sprawie organizacji i zasad działania stacji sanitarno-epidemiologicznych
oraz kwalifikacji wymaganych od pracowników tych stacji.
Zgodnie z rozporządzeniem Ministra ZiOS
z dnia 4 listopada 1985 r. w sprawie książki kontroli sanitarnej każdy
zakład pracy jest obowiązany posiadać książkę kontroli sanitarnej według
wzoru określonego w załączniku do rozporządzenia.
1.3. Przepisy dotyczące Inspekcji Weterynaryjnej
Z dniem 15 grudnia 1997 r. weszła w życie ustawa z dnia 24 kwietnia
1997 r. o zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, badaniu zwierząt rzeźnych
i mięsa oraz o Inspekcji Weterynaryjnej, zwana dalej “ustawą o zwalczaniu
chorób zwierząt”.
Ustawa określa zasady zwalczania chorób zakaźnych zwierząt, badania
zwierząt rzeźnych i mięsa, wymagania weterynaryjne dotyczące produkcji
towarów i obrotu nimi oraz organizację, zasady i tryb działania Inspekcji
Weterynaryjnej (art. 1).
Stosownie do postanowień ustawy o zwalczaniu chorób zwierząt podmioty
podejmujące działalność lub zajmujące się zarobkowym przewozem zwierząt
lub ich skupem i sprzedażą, produkcją, wylęgiem drobiu - są obowiązane
zgłosić właściwemu powiatowemu lekarzowi weterynarii zamiar rozpoczęcia
działalności w terminie co najmniej 30 dni przed jej rozpoczęciem i zaprzestania
działalności z wyprzedzeniem 7 dniowym.
Prowadzenie ww. działalności wymaga spełnienia warunków lokalizacyjnych,
technicznych, sanitarnych, technologicznych i organizacyjnych zabezpieczających
przed zagrożeniem epizootycznym lub epidemicznym i zapewniających właściwą
jakość zdrowotną towarów, zwanych dalej
"warunkami weterynaryjnymi" (art. 5 ust. 1 i 3).
Powiatowy lekarz weterynarii właściwy ze
względu na miejsce prowadzenia m. in. ww. działalności wydaje decyzję administracyjną
stwierdzającą spełnienie warunków weterynaryjnych do prowadzenia tej działalności
albo o ich niespełnieniu (ust. 3a), a następnie może w tym zakresie dokonywać
kontroli (art. 5 ust. 3b). Odwołanie od decyzji przysługuje w trybie przewidzianym
w art. 39 ust. 2. Zgodnie z art. 5 ust. 3c i 3d powiatowy
lekarz weterynarii powinien prowadzić rejestr ww. podmiotów.
W razie stwierdzenia, że działalność ww.
podmiotów jest prowadzona niezgodnie z warunkami weterynaryjnymi, powiatowy
lekarz weterynarii może wydać decyzję administracyjną nakazującą usunięcie
uchybień lub wstrzymującą prowadzenie działalności do czasu ich usunięcia,
a w razie stwierdzenia, że prowadzenie działalności stwarza zagrożenie
epizootyczne lub epidemiczne, powiatowy lekarz weterynarii powinien nakazać,
w drodze decyzji administracyjnej,
niezwłoczne usunięcie uchybień, oraz zawiadomić o tym właściwą okręgową
izbę lekarsko-weterynaryjną. Jeżeli podmiot prowadzący działalność nie
stosuje się do zaleceń wynikających z decyzji, powiatowy lekarz weterynarii
może zakazać, w drodze decyzji, dalszego
prowadzenia działalności (art. 6 ust. 1-3).
W myśl art. 31 ustawy o zwalczaniu chorób
zwierząt istnieje obowiązek zapewnienia warunków weterynaryjnych przez
podmioty prowadzące m. in. działalność lub zajmujące się ubojem zwierząt
rzeźnych, rozbiorem i przetwórstwem mięsa oraz produkcją mięsa mielonego
i wyrobów mięsnych niepoddanych obróbce termicznej, pozyskiwaniem i przetwórstwem
jaj konsumpcyjnych i innych środków spożywczych pochodzenia zwierzęcego,
a także ich składowaniem i transportem. Podmioty
zajmujące się tą działalnością mają obowiązek zgłoszenia zamiaru jej rozpoczęcia
właściwemu powiatowemu lekarzowi weterynaryjnemu co najmniej 60 dni przed
jej rozpoczęciem oraz zaprzestania działalności w terminie 7 dni od jej
zaprzestania. Powiatowy lekarz weterynarii
nadaje ww. zakładom weterynaryjny numer identyfikacyjny i wpisuje do rejestru
zakładów. Zakłady te obejmuje się ponadto systemem numeracji, który prowadzi
Główny Lekarz Weterynarii (art. 31a).
Zgodnie z art. 7 ust. 15 i 16 ustawy o zwalczaniu
chorób zwierząt, zwierzęta inne niż wymienione w ust. 1 i 2 tego artykułu,
m. in. drób, mogą być wprowadzane do obrotu, jeżeli są zaopatrzone w świadectwa
zdrowia, wystawiane przez powiatowego lekarza weterynarii oddzielnie dla
każdej partii tych zwierząt. Świadectwa
zdrowia są wystawiane dla zwierząt pochodzących z gospodarstw lub stad
spełniających warunki weterynaryjne.
Przepisy dotyczące zapobiegania przenoszeniu
z zagranicy i za granicę chorób zakaźnych zwierząt zawarte zostały w art.
10 - 18 ustawy o zwalczaniu chorób zwierząt. Zgodnie z art. 10 - weterynaryjnej
kontroli granicznej podlega:
-
wprowadzanie lub zamiar wprowadzenia towarów na terytorium Rzeczypospolitej
Polskiej, zwane dalej "przywozem",
-
wyprowadzanie lub zamiar wyprowadzenia towarów poza terytorium Rzeczypospolitej
Polskiej, zwane dalej "wywozem",
-
przewóz towarów lub zamiar przewozu w procedurze tranzytu w rozumieniu
przepisów Kodeksu celnego przez terytorium Rzeczypospolitej Polskiej do
innych krajów, zwany dalej "przewozem".
Obowiązujący do dnia 25 października 2001
r. art. 10 pkt 2 ustawy o zwalczaniu chorób zwierząt, zabraniał przywozu
z zagranicy mięsa mechanicznie odkostnionego.
Zgodnie z § 1 ust. 2 rozporządzenia Ministra
Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 20 stycznia 1999 r. w sprawie
szczegółowych warunków weterynaryjnych wymaganych przy przetwórstwie mięsa
i składowaniu przetworów mięsnych mięso mechanicznie odkostnione może być
używane w stanie surowym do wytwarzania przetworów mięsnych w zakładzie
przetwórczym, w którym zostało pozyskane, a po obróbce cieplnej może być
używane w innym zakładzie.
W noweli do ustawy o zwalczaniu chorób
zwierząt z dnia 25 lipca 2001 r. uchylono wymieniony pkt 2 w art. 10, natomiast
dodano przepis art. 10a pkt 2 zabraniający przywozu mięsa niezdatnego do
spożycia lub mięsa warunkowo zdatnego do spożycia. Przepis ten wszedł w
życie z dniem 26 października 2001 r.
Art. 11 ust 1 i 2 ustawy o zwalczaniu chorób
zwierząt określa warunki, pod jakimi mogą być przywożone zwierzęta oraz
mięso, środki spożywcze pochodzenia zwierzęcego, materiał biologiczny,
niejadalne produkty zwierzęce oraz środki żywienia zwierząt.
Zgodnie z art. 13 towary przewożone nie
mogą być na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej wyładowywane lub przeładowywane
bez zgody właściwego powiatowego lekarza weterynarii lub właściwego granicznego
lekarza weterynarii, zaś art. 14 ust 1 stanowi, że towary przywożone oraz
przewożone podlegają weterynaryjnej kontroli granicznej.
W myśl art. 14 ust. 4 oraz art. 18 weterynaryjna
kontrola graniczna obejmuje zarówno w przypadkach przywozu oraz
przewozu:
-
sprawdzenie, czy nie zostały naruszone przepisy
art. 10a,
-
kontrolę dokumentów,
-
kontrolę tożsamości,
-
oględziny towaru, a w razie potrzeby jego
badanie,
-
kontrolę fizyczną,
-
sprawdzenie, czy nie zostały naruszone przepisy
dotyczące ochrony zwierząt podczas transportu,
-
postawienie w świadectwie zdrowia odpowiedniej
pieczęci i dokonanie wpisu przez granicznego lekarza weterynarii o przeprowadzeniu
kontroli i jej wyniku.
Zgodnie z art. 15 ust. 1 towary przywiezione
z zagranicy podlegają badaniom w wyznaczonych miejscach, a zwierzęta przeznaczone
do chowu lub hodowli podlegają kwarantannie. Uboju przywiezionych zwierząt
rzeźnych dokonuje się bez zbędnej zwłoki w rzeźni wyznaczonej przez powiatowego
lekarza weterynarii, stosownie do wymagań zdrowotnych zwierząt, przy czym
zwierzęta muszą być ubite w tej rzeźni nie później niż 5 dni po ich przywiezieniu
do rzeźni (ust. 2). W zależności od wyników badań, powiatowy lekarz weterynarii
wydaje decyzję: o dopuszczeniu towaru
do obrotu w kraju, nakazującą wywóz towaru za granicę, nakazującą zniszczenie
towaru, nakazującą zabicie zwierzęcia lub ubój sanitarny w wyznaczonej
rzeźni (ust. 3).
Właściwy powiatowy lekarz weterynarii sprawujący
nadzór nad składem celnym, wolnym obszarem celnym, składem wolnocłowym,
w zakresie przestrzegania warunków weterynaryjnych, kontroluje wprowadzanie
i wyprowadzanie towarów ze składu celnego, wolnego obszaru celnego, składu
wolnocłowego w zakresie (art.14 ust.9).
Zgodnie z art. 18 weterynaryjna kontrola
graniczna przy wywozie towarów za granicę obejmuje sprawdzenie dokumentów
wymaganych przez władze weterynaryjne państwa, do którego towar jest wywożony,
oględziny towaru, a w razie potrzeby jego badanie z zastosowaniem przepisówart.
14 ust. 4 pkt. 2 i ust. 5 ustawy o zwalczaniu chorób zwierząt.
Ustawą o zwalczaniu chorób zwierząt powołano
Inspekcję Weterynaryjną (IW), kierowaną przez Głównego Lekarza Weterynarii
(GLW), będącego centralnym organem administracji rządowej, realizującego
swe zadania przy pomocy Głównego Inspektoratu Weterynarii (art. 34, ust.
1).
Zakres działania IW określa art. 35 ustawy
o zwalczaniu chorób zwierząt. Zadania IW wykonują następujące jej organy:
Główny Lekarz Weterynarii, wojewoda przy pomocy wojewódzkiego lekarza weterynarii
jako kierownika wojewódzkiej inspekcji weterynaryjnej wchodzącej w skład
zespolonej administracji wojewódzkiej, powiatowy lekarz weterynarii jako
kierownik powiatowej inspekcji weterynaryjnej wchodzącej w skład zespolonej
administracji powiatowej pod zwierzchnictwem starosty oraz graniczny
lekarz weterynarii (art. 36, ust. 1 ustawy).
Siedziby i terytorialny zakres działania
granicznych lekarzy weterynarii określa rozporządzenie Ministra Rolnictwa
i Gospodarki Żywnościowej z dnia 28 grudnia 1998 r.
Przejścia graniczne, na których jest dokonywana
weterynaryjna kontrola graniczna określa rozporządzenie Ministra Rolnictwa
i Gospodarki Żywnościowej z dnia 10 grudnia 1997 r.
Organy IW przy wykonywaniu swoich zadań
stosownie do art. 40 ustawy o zwalczaniu chorób zwierząt obowiązane są
współpracować z właściwymi organami Inspekcji Sanitarnej i organami jednostek
samorządu terytorialnego.
1. 4. Przepisy dotyczące służb celnych
i odpraw towarów
Obowiązująca od 1 stycznia 1988 r. ustawa
z dnia 9 stycznia 1997 r. Kodeks celny,
zwany dalej “K.cel.”, reguluje zasady i tryb przywozu towarów na polski
obszar celny oraz wywozu towarów z polskiego obszaru celnego, związane
z tym prawa i obowiązki osób oraz uprawnienia i obowiązki organów celnych
(art. 1 ).
W myśl art. 2. § 1 K.cel. wprowadzenie
towaru na polski obszar celny lub jego wyprowadzenie z polskiego obszaru
celnego następuje w chwili faktycznego przywozu towaru na polski obszar
celny lub jego faktycznego wywozu z tego obszaru.
W Kodeksie celnym procedura celna obejmuje:
dopuszczenie do obrotu, tranzyt, skład celny, uszlachetnienie czynne, przetwarzanie
pod kontrolą celną, odprawę czasową, uszlachetnienie bierne, wywóz (art.
3 § 3).
Towary mogą być rozładowane lub przeładowane
ze środków transportu wyłącznie za zgodą organu celnego, w miejscach wyznaczonych
lub uznanych przez ten organ. Jednakże w wypadku bezpośredniego zagrożenia
wymagającego natychmiastowego wyładunku wszystkich towarów lub ich części,
uzyskanie takiej zgody nie jest wymagane.
O takim zdarzeniu należy niezwłocznie poinformować organ celny (art. 44,
§ 1).
Tranzyt został uregulowany w przepisach
art. 97-101 K.cel. W myśl tych przepisów procedura tranzytu pozwala na
przemieszczenie z jednego do drugiego miejsca znajdującego się na polskim
obszarze celnym: towarów niekrajowych, nie podlegających w tym czasie należnościom
celnym przywozowym i środkom polityki handlowej, jeśli przemieszczanie
towarów ma się zakończyć poza polskim obszarem celnym, oraz towarów niekrajowych,
jeśli przemieszczanie towarów ma się
zakończyć na polskim obszarze celnym, lub towarów krajowych w wypadkach
określonych w przepisach szczególnych (art. 97§ 1). Towary te mogą być
objęte procedurą tranzytu nie dłużej niż 14 dni, niezależnie od tego, ile
razy towary były objęte tą procedurą,
chyba że umowy międzynarodowe stanowią inaczej.
Osobą uprawnioną do korzystania z procedury
tranzytu jest główny zobowiązany (art. 101 § 1). Jest to osoba, która sama
lub za pośrednictwem upoważnionego przedstawiciela, przez zgłoszenie celne,
wyraziła wolę wykonania obowiązków przewidzianych procedurą tranzytu (art.
99 § 1).
Główny zobowiązany powinien złożyć zabezpieczenie
w celu zagwarantowania pokrycia kwoty, wynikającej z długu celnego i innych
należności mogących powstać w związku z przywozem lub wywozem towaru, chyba
że przepis szczególny stanowi inaczej (art. 99 § 2). Zwolnienie z obowiązku
złożenia zabezpieczenia może nastąpić tylko w wypadkach określonych w art.
99 § 3 i art. 100 § 1 i § 2.
Stosownie do postanowień art. 100 § 4 K.cel.
Minister Finansów w rozporządzeniu z dnia 1 grudnia 1997 r. określił tryb
i warunki wydawania i cofania pozwoleń na zwolnienie z obowiązku złożenia
zabezpieczenia przy przewozie towarów w ramach procedury tranzytu, szczegółowe
wymogi, które powinna spełniać osoba
ubiegająca się o wydanie pozwolenia, wysokość kwoty oraz wykaz towarów,
przy których przewozie nie udziela się zwolnienia od złożenia zabezpieczenia.
Rozporządzenie to zostało znowelizowane rozporządzeniami Ministra Finansów
z dnia 12 maja 1999 r. i 20 września
2000 r..
Na podstawie art. 12 § 3 K.cel. Minister
Finansów określił w drodze rozporządzenia z dnia 8 października 1999 r.
rodzaje dokumentów mających znaczenie dla kontroli celnej i osoby zobowiązane
do ich przechowywania.
Towary mogą być również przewożone przez
polski obszar celny m.in. w oparciu o karnet TIR i dokumenty celne innych
krajów, dopuszczone do stosowania w Polsce na podstawie Konwencji.
Konwencja celna dotycząca zastosowania
karnetów TIR określa zasady przewozu towarów z wyjściowego urzędu celnego
do docelowego urzędu celnego zgodnie z procedurą TIR, ustaloną przez tę
konwencję. Konwencję stosuje się do przewozu towarów bez przeładunku przez
jedną lub kilka granic, od wyjściowego urzędu celnego jednego państwa
do docelowego urzędu celnego innego państwa, w pojazdach drogowych, zespołach
pojazdów lub w kontenerach.
Funkcjonowanie składów celnych określają
przepisy art. 102-120 K.cel. Wynika z nich, że składem celnym jest miejsce
określone w pozwoleniu wydanym przez organ celny, podlegające dozorowi
celnemu i kontroli celnej, w którym towary mogą być składowane zgodnie
z ustalonym warunkami (art. 102 § 2). Skład celny może być składem celnym
publicznym lub składem celnym prywatnym. Składem celnym publicznym jest
skład celny, z którego może korzystać każda osoba krajowa w celu składowania
towarów. Składem celnym prywatnym jest skład celny przeznaczony do składowania
przez prowadzącego skład celny towarów przeznaczonych wyłącznie na potrzeby
prowadzonej przez niego działalności
gospodarczej (art. 103).
Procedura składu celnego pozwala na składowanie
w nim towarów niekrajowych, które w czasie tego składowania nie podlegają
cłu, ani ograniczeniom i zakazom określonym w przepisach odrębnych, z wyjątkiem
ograniczeń i zakazów stosowanych do ochrony porządku lub bezpieczeństwa
publicznego, obyczajności, higieny lub zdrowia ludzi, zwierząt i roślin
oraz ochrony środowiska, a także towarów krajowych dla których dokonano
odpowiednich wywozowych formalności celnych (art. 102).
Opłaty w sprawach celnych regulują przepisy
art. 275-277 K.cel., z których m.in. wynika, że organ celny pobiera opłatę
za wydanie pozwolenia i koncesji, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej
(art. 275 § 1), za przechowanie towarów w depozycie lub w magazynie prowadzonym
przez organ celny (art. 275 § 2), opłaty manipulacyjne i opłaty manipulacyjne
dodatkowe w przypadkach wskazanych w art. 275 § 3 i § 4. Opłaty są pobierane
na zasadach i w trybie ustalonym dla należności celnych przywozowych i
wywozowych (art. 277).
Na mocy przepisów K.cel. cła określane
są na podstawie taryfy celnej lub innych środków taryfowych (art. 13 §
1). Wartość celna towarów określana jest w celu ustalenia kwoty wynikającej
z długu celnego oraz innych należności pobieranych przez organ celny, jak
również stosowania środków polityki handlowej (art. 21).
Według stanu prawnego obowiązującego do
dnia 30 kwietnia 2002 r. centralnym organem administracji państwowej w
sprawach celnych był Prezes Głównego Urzędu Ceł, nadzorowany przez Ministra
Finansów (art. 278. § 1 K.cel.). Prezesa Głównego Urzędu Ceł, na wniosek
Ministra Finansów, powoływał i odwoływał Prezes Rady Ministrów (art. 279.
§ 1).
Organem administracji państwowej w sprawach
celnych był dyrektor urzędu celnego (art. 278 § 2).
Ustawą z dnia 1 marca 2002 r. o zmianach
w organizacji i funkcjonowaniu centralnych organów administracji rządowej
i jednostek im podporządkowanych oraz o zmianie niektórych ustaw zostały
zniesione niektóre centralne organy administracji rządowej, a m.
in.:
1) z dniem 30 kwietnia 2002 r. Prezesa
Głównego Urzędu Ceł,
2) z dniem 30 czerwca 2002 r. Generalnego Inspektora Celnego.
Zasady, zakres i tryb przekształceń w administracji
celnej oraz zasady przeniesienia zadań i kompetencji znoszonych organów
administracji państwowej w sprawach celnych określa ustawa z dnia 20 marca
2002 r. o przekształceniach w administracji celnej oraz o zmianie niektórych
ustaw. Zgodnie z art. 2 ustawy zniesiono:
-
centralny organ administracji państwowej w
sprawach celnych - Prezesa Głównego Urzędu Ceł,
-
organ administracji państwowej w sprawach
celnych - dyrektora urzędu celnego.
Utworzono natomiast (art. 3 ustawy) nowe
organy administracji rządowej w sprawach celnych:
1) dyrektora izby celnej,
2) naczelnika urzędu celnego.
Zgodnie z art. 4 ww. ustawy do zakresu działania
dyrektorów izb celnych przechodzą dotychczasowe zadania i kompetencje Prezesa
Głównego Urzędu Ceł w zakresie indywidualnych postępowań w sprawach celnych.
Dotychczasowe zadania i kompetencje Prezesa Głównego Urzędu Ceł w zakresie
indywidualnych postępowań dotyczących pozwoleń na karnet TIR oraz decyzji
w sprawach ochrony praw własności intelektualnej - przechodzą do zakresu
działania dyrektora lub dyrektorów izb celnych wyznaczonych przez
ministra właściwego do spraw finansów publicznych.
Dotychczasowe zadania i kompetencje Prezesa
Głównego Urzędu Ceł w zakresie indywidualnych postępowań dotyczących wiążącej
informacji taryfowej oraz wiążącej informacji o pochodzeniu towarów - przechodzą
do zakresu działania ministra właściwego do spraw finansów publicznych.
Art. 5 ustawy z 1 marca 2002 r. stanowi,
że do zakresu działania naczelników urzędów celnych przeszły dotychczasowe
zadania i kompetencje dyrektorów urzędów celnych w zakresie indywidualnych
postępowań w sprawach celnych, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.
Dotychczasowe zadania i kompetencje dyrektora urzędu celnego inne niż ww.
przeszły do zakresu działania dyrektora izby celnej.
Zgodnie z art. 6 ww. ustawy: dotychczasowe urzędy
celne utworzone na podstawie art. 284 § 3 Kodeksu celnego stają się z mocy
prawa izbami celnymi, urzędami obsługującymi organ administracji rządowej
w sprawach celnych - dyrektora izby celnej. Jednocześnie tworzy się urzędy
celne jako urzędy, o których mowa w
art. 284 § 2 K. cel., obsługujące organ administracji rządowej w sprawach
celnych - naczelnika urzędu celnego.
Główny Urząd Ceł z dniem 1 maja 2002 r.
przeszedł w stan likwidacji (art. 7 ustawy).
Wydano szereg przepisów wykonawczych dotyczących
przekształceń w administracji celnej, a m. in.: rozporządzenia Ministra
Finansów z dnia 19 kwietnia 2002 r. w sprawie:
-
utworzenia izb celnych i urzędów celnych oraz
określenia ich siedzib,
-
właściwości miejscowej organów celnych,
-
urzędów celnych, w których są dokonywane czynności
przewidziane przepisami prawa celnego w zależności od rodzaju towarów lub
procedur celnych, którymi mogą być obejmowane towary.
1.5. Przepisy dotyczące Inspekcji Skupu
i Przetwórstwa Artykułów Rolnych
Podstawowym aktem prawnym dotyczącym Inspekcji
Skupu i Przetwórstwa Artykułów Rolnych (ISiPAR) jest ustawa z dnia 30 czerwca
1970 r. o Inspekcji Skupu i Przetwórstwa Artykułów Rolnych, zwana dalej
“ustawą o ISiPAR”. Zgodnie z art. 3, ust. 1 tej ustawy ISiPAR powołana
jest m. in. do kontroli: gospodarki mięsem i drobiem oraz ich przetworami,
działalności gospodarczej w zakresie przemysłowego tuczu, opasu, wypasu
oraz uboju zwierząt rzeźnych i drobiu oraz skupu, składowania, transportu
i przetwórstwa w wymienionych dziedzinach, a także przestrzegania
obowiązujących przepisów i norm, zapobiegania oraz zwalczania niegospodarności
i nadużyć, jak również do orzekania o jakości towarów.
Zadania ISiPAR wykonują: Główny Inspektor
Skupu i Przetwórstwa Artykułów Rolnych, który jest centralnym organem administracji
rządowej podległym ministrowi właściwemu do spraw rynków rolnych, oraz
wojewoda - przy pomocy wojewódzkiego inspektora skupu i przetwórstwa
artykułów rolnych (WI SiPAR), jako kierownika wojewódzkiej inspekcji, wchodzącej
w skład zespolonej administracji wojewódzkiej (art. 2 i 2a).
W postępowaniu administracyjnym organem
pierwszej instancji jest WI SiPAR, a organem wyższego stopnia - Główny
Inspektor SiPAR (art. 2c ustawy o ISiPAR).
1.6. Przepisy dotyczące Inspekcji Handlowej
Do 31 marca 2001 r. obowiązywała ustawa
z dnia 25 lutego 1958 r. o Inspekcji Handlowej. Z dniem 1 kwietnia 2001
r. weszła w życie ustawa z dnia 15 grudnia 2000 r. o Inspekcji Handlowej.
Inspekcja Handlowa (IH), jest organem kontroli,
m. in. w zakresie legalności i rzetelności działania przedsiębiorców prowadzących
działalność gospodarczą w zakresie produkcji, handlu i usług oraz kontroli
produktów znajdujących się w obrocie handlowym lub przeznaczonych do wprowadzenia
do takiego obrotu, w tym także w zakresie oznakowania
i zafałszowań, oraz kontroli usług (art.1 i art. 3).
Organami wykonującymi zadania IH są: Główny
Inspektor Inspekcji Handlowej, który podlega Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji
i Konsumentów, oraz wojewoda – przy pomocy wojewódzkiego inspektora IH,
jako kierownika wojewódzkiej IH wchodzącej w skład zespolonej administracji
rządowej w województwie (art. 5 i art. 6).
Szczegółowe zasady wykonywania zadań przez
IH określa rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 23 listopada 1999
r. w sprawie trybu postępowania organów Inspekcji Handlowej.
1.7. Przepisy dotyczące dostosowania
uregulowań krajowych w zakresie urzędowej kontroli żywności i higieny artykułów
spożywczych oraz wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi do uregulowań
obowiązujących w Unii Europejskiej
W ramach Unii Europejskiej podstawowymi
aktami prawnymi dotyczącymi produkcji żywności są: Dyrektywa 89/397/EWG
dotycząca urzędowej kontroli żywności, która określa generalne zasady sprawowania
kontroli urzędowej nad produkcją, przetwórstwem i obrotem żywnością, oraz
Dyrektywa 93/43/EWG w sprawie higieny artykułów spożywczych, która określa
standardy sanitarno-higieniczne podczas produkcji i przetwarzania.
Wymogi w zakresie pakowania, magazynowania,
etykietowania i warunków transportu, a także szczegółowy system kontroli
na poszczególnych etapach produkcji i obrotu towarowego w zakresie mięsa
drobiowego oraz jaj określają Rozporządzenia
Rady: Nr 1906/90/EWG, 1538/91/EWG, 1907/90/EWG i 1274/91/EWG. Dyrektywa
Nr 71/118/EEC dotyczy problemów zdrowotnych wywierających wpływ na produkcję
i wprowadzanie na rynek świeżego mięsa drobiowego. Dyrektywa ta ujednolica
wymagania w zakresie warunków sanitarnych dotyczących mięsa drobiowego
w rzeźniach drobiu, jak również warunków ich składowania i transportu.Z
kolei Dyrektywa 91/494/EEC określa warunki sanitarne dla świeżego mięsa
drobiowego importowanego z krajów trzecich na rynek wewnętrzny Wspólnoty.
Wymagania w zakresie wyrobów z jaj przeznaczonych do bezpośredniego spożycia
lub do przetwórstwa określa Dyrektywa Rady 89/437/EEC.
Z dniem 25 grudnia 1998 r. weszła w życie
dyrektywa Unii Europejskiej nr 98/83/EC dotycząca jakości wody przeznaczonej
do spożycia przez ludzi. Zawarte w dyrektywie parametry i wartości parametryczne,
określone są w załączniku nr 1. Wymagania Unii Europejskiej wyrażone w
przedmiotowej dyrektywie dotyczące zakresy badań jakości wody, dopuszczalnych
stężeń analizowanych substancji oraz częstotliwości kontroli i metod badawczych
są znacznie surowsze, niż obecnie obowiązujące w Polsce.
Polskim aktem prawnym, dotyczącym jakości
wody, jest rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 4 września 2000 r. w
sprawie warunków, jakim powinna odpowiadać woda do picia i na potrzeby
gospodarcze, woda w kąpieliskach, oraz zasad sprawowania kontroli jakości
wody przez organy Inspekcji Sanitarnej.
1.8. Przepisy dotyczące kontrolowanych
Agencji rządowych
Ustawa z dnia 29 grudnia 1993 r. o utworzeniu Agencji Restrukturyzacji
i Modernizacji Rolnictwa określa, że do zadań
Agencji należy wspieranie m. in. inwestycji w przetwórstwie rolno-spożywczym,
w pierwszej kolejności poprzez dopłaty do oprocentowania kredytów bankowych.
Agencja Rynku Rolnego działa na podstawie
ustawy z dnia 7 czerwca 1990 r. o jej utworzeniu.
1.9. Przepisy dotyczące regulacji obrotu
z zagranicą towarami drobiowymi
Podstawowymi aktami prawnymi w Polsce z zakresu administrowania obrotem
towarowym z zagranicą są:
-
ustawa z dnia 9 stycznia 1997 r. Kodeks celny
– zawierająca m. in. uregulowania dotyczące kontyngentów taryfowych,
-
Ustawa z dnia 11 grudnia 1997 r. o administrowaniu
obrotem z zagranicą towarami i usługami - zawierająca m. in. regulacje
pozataryfowe.
Od dnia 21 kwietnia 2001 r. organem właściwym
do wydawania decyzji w zakresie administrowania obrotem z zagranicą towarami
rolno-spożywczymi jest Prezes Agencji Rynku Rolnego. Art. 4 § 6 m oraz
art. 6 ustawy z dnia 16 lutego 2001 r. o zmianie ustawy o Inspekcji Sanitarnej,
ustawy o utworzeniu Agencji Rynku Rolnego, ustawy o utworzeniu Agencji
Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, ustawy
Kodeks celny, ustawy o zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, badaniu zwierząt
rzeźnych i mięsa oraz o Inspekcji Weterynaryjnej i ustawy o administrowaniu
obrotem z zagranicą towarami i usługami, oraz § 2 ust. 2 rozporządzenia
Ministra Gospodarki z dnia 18 kwietnia 2001 r. w sprawie pozwoleń na przywóz
towarów na polski obszar celny lub wywóz towarów z polskiego obszaru celnego
określają że, Prezes Agencji Rynku Rolnego wydaje pozwolenie w zakresie
towarów rolno-spożywczych, w rozumieniu przepisów o administrowaniu obrotem
z zagranicą towarami i usługami oraz wynikające z:
-
regulacji taryfowych – wydawanie pozwoleń
przywozu w ramach kontyngentów taryfowych (art. 14 ust. § 6m ustawy z dnia
9 stycznia 1997 r. Kodeks celny),
-
regulacji pozataryfowych – wydawanie pozwoleń
przywozu w ramach automatycznej rejestracji obrotu, nieautomatycznej rejestracji
obrotu, kontyngentu i plafonu (art. 17 ust. 1a ustawy z dnia 11 grudnia
1997 r. o administrowaniu obrotem z zagranicą towarami i usługami).
Regulacje taryfowe.
Wydawanie pozwoleń przywozu w ramach kontyngentów
taryfowych zostało uregulowane w art. 14 § 6m ustawy Kodeks celny.
W 2001 r. oraz w I kwartale 2002 r. obowiązywało
7 rozporządzeń Rady Ministrów ustanawiających kontyngenty taryfowe wynikające
z podpisania umów międzynarodowych wielostronnych oraz dwustronnych tj.:
-
w rozporządzeniu z dnia 20 grudnia 2000 r.
w sprawie ustanowienia kontyngentów taryfowych na niektóre towary rolne
przywożone z zagranicy – WTO; kontyngent ustanowiono do 31 grudnia
2001 r.,
Wykaz towarów drobiowych zawartych w kontyngencie
taryfowym na 2001 r., na które ustanowiono obniżone stawki celne:
Lp.
|
Kod PCN
|
Wyszczególnienie
|
Stawka celna podstawowa
|
Stawka celna obniżona
|
Ilość (t)
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
1
|
PCN 0105
|
Drób domowy żywy
|
80%
|
10%
|
340
|
2
|
PCN 0207
|
Mięso i jadalne podroby
z drobiu z pozycji 0105
|
60% min. 0,6 Eur/kg
|
30% min. 0,3 Eur/kg
|
47.736
|
3
|
PCN 0408
|
Jaja ptasie bez skorupek
i żółtka jaj, świeże, suszone
|
123% min 1,96 Eur/kg
|
25% min 2 Eur/kg
|
122,6
|
-
rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 6 marca
2001 r. w sprawie ustanowienia kontyngentów taryfowych na niektóre towary
rolne przywożone z zagranicy – WTO, (zmiana podstawy prawnej wydania rozporządzenia–
ustawy z dnia 09 stycznia 1997 r. kodeks celny); kontyngent ustanowiono
do 31 grudnia 2001 r.,
-
rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 11 grudnia
2001 r. w sprawie ustanowienia kontyngentów taryfowych na niektóre towary
rolne przywożone z zagranicy – WTO; kontyngent ustanowiono do 31
grudnia 2002 r.,
Wykaz towarów drobiowych zawartych w kontyngencie
taryfowym na 2002., na które ustanowiono obniżone stawki celne:
Lp.
|
Kod PCN
|
Wyszczególnienie
|
Stawka celna w Taryfie celnej
|
Stawka celna obniżona
|
Ilość (t)
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
1
|
PCN 0105
|
Drób domowy żywy
|
80%
|
10%
|
340
|
2
|
PCN 0207
|
Mięso i jadalne podroby
z drobiu z pozycji 0105
|
60% min. 0,6 Eur/kg
|
30% min. 0,3 Eur/kg
|
47.736
|
3
|
PCN 0408
|
Jaja ptasie bez skorupek
i żółtka jaj, świeże, suszone
|
123% min 1,96 Eur/kg
|
25% min 2 Eur/kg
|
122,6
|
-
rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 grudnia
2000 r. w sprawie ustanowienia kontyngentów taryfowych na niektóre towary
rolne pochodzące z państw członkowskich Unii Europejskiej; kontyngent
ustanowiono do 31 grudnia 2001 r.,
Wykaz towarów drobiowych zawartych w kontyngencie taryfowym na 2001
r., na które ustanowiono zerowe stawki celne:
Lp.
|
Kod PCN
|
Wyszczególnienie
|
Ilość (t)
|
1
|
2
|
3
|
4
|
1
|
PCN 0207
|
Mięso i jadalne podroby
z drobiu z pozycji 0105
|
21.000
|
2
|
PCN 160232
|
Przetwory z drobiu
|
1.050
|
-
rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 6 marca
2001 r. w sprawie ustanowienia kontyngentów taryfowych na niektóre towary
rolne pochodzące z państw członkowskich Unii Europejskiej, (zmiana podstawy
prawnej wydania rozporządzenia, tj. ustawy z dnia 9 stycznia 1997 r. Kodeks
celny.
Wykaz towarów drobiowych zawartych w kontyngencie taryfowym na 2002
r., na które ustanowiono zerowe stawki celne:
Lp.
|
Kod PCN
|
Wyszczególnienie
|
Ilość (t)
|
Wysokość kaucji
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
1
|
PCN 0207
|
Mięso i jadalne podroby
z drobiu z pozycji nr 0105
|
23.000
|
20 EUR/100 kg
|
2
|
PCN 160232
|
Przetwory z drobiu
|
1.150
|
20 EUR/100 kg
|
-
rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 6 marca
2001 r. w sprawie ustanowienia kontyngentów taryfowych na przywóz niektórych
towarów pochodzących z Republiki Czeskiej, Republiki Słowackiej, Republiki
Węgierskiej, Rumunii, Republiki Słowenii i Republiki Bułgarii – CEFTA,
kontyngent ustanowiono do 31 grudnia 2001 r.
Wykaz towarów drobiowych pochodzących z
Republiki Słowenii na które ustanowiono obniżone stawki celne:
Lp.
|
Kod PCN
|
Wyszczególnienie
|
Stawka celna w Taryfie celnej
|
Stawka celna obniżona
|
Ilość (t)
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
1
|
PCN 0207
|
Mięso i jadalne podroby
z drobiu z pozycji 0105
|
30% min. 0,3 Eur/kg
|
60%min 0,6 Eur/kg
|
500
|
2
|
PCN 0407
|
Jaja ptasie w skorupkach,
świeże, konserwowane albo gotowane
|
12,5% min. 0,015 Eur/kg
|
25% min 0,03 Eur/kg
|
60
|
Regulacje pozataryfowe.
Wydawanie pozwoleń w ramach regulacji pozataryfowych
(kontyngent, plafon, automatyczna rejestracja) zostało uregulowane w powołanej
już ustawie z dnia 11 grudnia 1997 r. o administrowaniu obrotem z zagranicą
towarami i usługami.
Wykaz towarów objętych tą regulacją został
określony w:
-
rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia
17 kwietnia 2001 r. w sprawie określenia towarów rolno-spożywczych na potrzeby
administrowania obrotem z zagranicą towarami i usługami i zmieniającym
go rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 25 marca 2002 r. w sprawie
określenia towarów rolno-spożywczych na potrzeby administrowania obrotem
z zagranicą towarami i usługami,
-
rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia
20 grudnia 2000 r. w sprawie ustanowienia automatycznej rejestracji
obrotu w przywozie niektórych towarów – (obowiązywało
w 2001 r.),
-
rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia
29 grudnia 2001 r. w sprawie ustanowienia automatycznej rejestracji obrotu
w przywozie niektórych towarów (obowiązuje w 2002 r.).
-
rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 11 kwietnia
2001 r. w sprawie ustanowienia plafonów taryfowych ilościowych na niektóre
towary rolne pochodzące z Republiki Węgierskiej (import w ramach plafonów
taryfowych wymaga pozwoleń na automatyczną rejestrację obrotu).
Lp.
|
Kod PCN
|
Wyszczególnienie
|
Ilość (t)
|
1
|
2
|
3
|
4
|
1
|
PCN 0207
|
Mięso i jadalne podroby
z drobiu z pozycji 0105
|
5000
|
2. Uwarunkowania ekonomiczno-organizacyjne
2.1. Drobiarstwo, jako sektor
działu produkcji zwierzęcej, dzieli się na dwa kierunki: nieśny i mięsny.
Kierunek nieśny zaopatruje rynek w jaja spożywcze produkowane głównie w
fermach towarowych kur niosek oraz jaja wylęgowe wytwarzane w fermach zarodowych
i reprodukcyjnych. Kierunek mięsny dostarcza na rynek żywiec rzeźny produkowany
w fermach towarowych brojlerów kurzych,
kaczych i indyczych oraz drobiu wyrośniętego, a także z selekcji stad produkcyjnych
- drobiu mięsnego i nieśnego. Krajowy rynek drobiu składa się z dwóch segmentów,
które obejmują:
-
drób wodny: gęsi i kaczki, produkowany głównie
na eksport do krajów Unii Europejskiej (przede wszystkim “polska gęś owsiana”
do Niemiec),
-
drób grzebiący: kurczęta i indyki, zaspokajający
przede wszystkim zwiększający się systematycznie popyt krajowy.
Procesy prywatyzacyjne w branży drobiarskiej
zostały zakończone. W Polsce w 2001 r. zaplecze surowcowe produkcji towarowej
drobiu i jaj stanowi ok. 380 ferm stad rodzicielskich dostarczające jaja
wylęgowe do 311 wylęgarni piskląt towarowych. Pogłowie kur w stadach rodzicielskich
odmian mięsnych określa się na ok.
640 tys. sztuk, a odmian nieśnych na ok. 4.170 tys. sztuk. Ogólne zdolności
wylęgowe szacuje się na ok. 350 mln piskląt rocznie. Zapewniają one możliwość
produkcji ok. 900 tys. ton żywca rzeźnego oraz utrzymywania stada kur liczącego
ok. 50 mln sztuk, w tym niosek 40 mln
sztuk. Intensywną produkcję jaj spożywczych prowadzi się w Polsce w ok.
2500 kurnikach o średniej rocznej produkcji ok. 2 mln sztuk jaj. Dostarczają
one rocznie na rynek krajowy ok. 5 mld jaj konsumpcyjnych. Równocześnie
w chowie drobnostadnym (średnio 15-20 niosek) utrzymywane jest na wsi w
warunkach chowu przydomowego ok. 16 mln niosek produkujących rocznie ok.
2,8 mld jaj, przeznaczonych głównie na samozaopatrzenie wsi i małych miasteczek.
Produkcja fermowa żywca rzeźnego prowadzona
jest w ok. 6000 kurników, w tym kurcząt - 4000, indyków – 400, kaczek –
100, a gęsi w ok. 1500 stadach. Odbiorcą żywca rzeźnego są zarówno ubojnie
typu przemysłowego, ok. 50 firm, jak też drobne ubojnie lokalne – ok. 300
firm. W czerwcu 2001 r. pogłowie drobiu
ogółem wynosiło 54.237,9 tys. szt. i w porównaniu z analogicznym okresem
2000 r. wzrosło o 3.432,2 tys. szt., tj. o 6,8%.
Wskutek braku w branży drobiarskiej dostatecznych
powiązań integracyjnych typu pionowego, każdy producent jaj wylęgowych,
piskląt czy też żywca drobiowego dokonuje samodzielnej, najczęściej zbyt
optymistycznej, oceny przyszłego rozwoju i chłonności rynku w oparciu o
własną wiedzę i posiadaną informację, nie znając zachowań innych producentów.
Działalność producentów żywca drobiu rzadko
jednak była związana umowami z ubojniami, nie miała więc charakteru działalności
zorganizowanej w skali kraju.
Działająca do końca 2000 r. Centralna Stacja
Hodowli Zwierząt (CSHZ), oraz utworzone z dniem 1 stycznia 2001 r. Krajowe
Centrum Hodowli Zwierząt (KCHZ), nie dokonywały kompletnego bilansowania
potrzeb i możliwości produkcyjnych w hodowli zwierząt, w tym drobiu, pomimo
że ustawa z dnia 20 sierpnia 1997 r. o organizacji hodowli i rozrodzie
zwierząt gospodarskich, zobowiązywała do takich działań jednostkę organizacyjną
o zasięgu krajowym, prowadzącą ocenę wartości użytkowej lub hodowlanej
zwierząt, tj. CSHZ i KCHZ.
Polski Związek Zrzeszeń Hodowców i Producentów
Drobiu stanowi organizację zrzeszającą ok. 13 tys. podmiotów, prowadzących
działalność w zakresie hodowli, reprodukcji i produkcji towarowej drobiu.
Jest organizacją zrzeszającą producentów surowca, tj. jaj reprodukcyjnych,
spożywczych oraz żywca drobiowego W swojej strukturze poprzez zrzeszenie
16 organizacji regionalnych, obejmuje obszar
całej Polski.
Produkcja żywca i mięsa drobiu stale się
zwiększa. Produkcja żywca drobiu z 830 tys. ton w 2000 r. wzrosła w 2001
r. do 993 tys. ton, a mięsa wzrosła w porównywalnych okresach z 580 tys.
ton do ok. 695 tys. ton, tj. po ok. 20%. Szczególnie wysoka dynamika produkcji
dotyczyła chowu żywca kurcząt brojlerów. W 2001 r. wyprodukowano o 21,5%
więcej kurcząt rzeźnych niż w 2000 r. i o niemal 80% więcej niż w roku
1997. Rosła także szybko produkcja żywca indyczego. W 2001 r. była ona
większa niż przed rokiem o ok. 32%.
Produkcja fermowa żywca drobiu przekroczy
w 2002 r. poziom 1 mln 100 tys. ton, a mięsa 800 tys. ton (wbc) i będzie
o ok. 15% większa od poziomu ubiegłorocznego. Przyczyną takiego rozwoju
sytuacji na rynku jest wysoki i stale rosnący popyt na mięso drobiu, a
także dążenie producentów drobiu do rekompensowania niskiego uzysku jednostkowego
zwiększonymi obrotami. Podstawowym czynnikiem sprawczym rozwoju produkcji
jest jednak wzrost spożycia wywołany niskimi cenami detalicznymi drobiu
i jego przetworów. Produkcja żywca
drobiowego (w tys. ton żywca).
Wyszczególnienie
|
1997
|
1998
|
1999
|
2000
|
2001
|
2002*
|
2003*
|
Drób z produkcji fermowej |
535
|
635
|
708
|
755
|
930
|
1060
|
1140
|
-
kurczęta
-
kury z selekcji
-
indyki
-
kaczki
-
gęsi
|
377
8
122
5
23
|
450
8
145
6
26
|
535
9
133
5
26
|
556
9
165
5
20
|
676
10
217
5
22
|
730
14
285
8
23
|
-
-
-
-
-
|
Drób z gospodarstw drobnotowarowych |
145
|
110
|
110
|
75
|
63
|
60
|
55
|
Ogółem
żywiec |
680
|
745
|
818
|
830
|
993
|
1120
|
1195
|
* Prognoza z września 2002
r
W okresie: grudzień 2000 r. – grudzień
2001 r. nominalne ceny detaliczne mięsa drobiu surowego obniżyły się o
11%, a od grudnia 2001 r. do lipca 2002 r. – o dalsze 3,8%. W 2001 r. (w
relacji grudzień do grudnia) realne ceny drobiu zmalały o 14%, a w ciągu
pierwszych siedmiu miesięcy 2002 r. – o 4% osiągając poziom o 18% niższy
niż na przełomie lat 1999/2000.
Średni poziom cen detalicznych drobiu w
okresie pierwszych siedmiu miesięcy 2002 r. był o 17,8% niższy niż przed
rokiem.
Można szacować, że produkcja jaj spożywczych
będzie w 2002 r. o 5% większa od ubiegłorocznej i wyniesie ok. 9 mld sztuk.
Zwiększa się pogłowie kur niosek. Równocześnie poprawia się przeciętna
nieśność kur. W 2001 r. zwiększyła się ona o ok. 3% w porównaniu z rokiem
poprzednim. W 2002 r . przewiduje się dalszy wzrost. Szacuje się, że w2002
r. w wyniku istotnego wzrostu produkcji i podaży oraz spadku cen detalicznych
jaj zwiększy się ich konsumpcja w stosunku do 2001 r. o ok. 7% i osiągnie
poziom 210 sztuk w przeliczeniu na 1 mieszkańca.
Mięso i przetwory drobiowe stanowią już
ponad 29% ogólnej konsumpcji mięsa, a spożycie drobiu w przeliczeniu na
1 mieszkańca rocznie wzrosło z 14 kg w 2000 r. do 16,5 kg w 2001 r. i do
18 kg 2002 r. Dla porównania w USA konsumuje się ok. 43 kg drobiu, w Unii
Europejskiej ok. 21 kg.
W 2001 r. na zużycie w kraju pozostało
o 22% więcej mięsa drobiu niż w roku 2000. Mimo znacznego, bo 15 – procentowego
wzrostu spożycia tego mięsa - w 2001 r. powstała nadwyżka podaży rzędu
60 tys. ton, tj. o 21,8% większa niż przed rokiem, a w odniesieniu do ogólnego
spożycia w 2001 r. stanowiła ok. 9%.
Nadwyżka podaży żywca i mięsa drobiu przewyższyła chłonność rynku, co powodowało
silne redukcje cen i kryzys na rynku drobiu, zwłaszcza w drugim półroczu
2001 r., w którym ceny detaliczne mięsa drobiu w stosunku do drugiego półrocza
2000 r. obniżyły się o ok. 18%, w całym 2001 r. o 11%.
Ceny na rynku drobiu i jaj (w zł/kg mięsa
i zł/szt. jaja i pisklęcia)
Wyszczególnienie
|
2000
|
2001
|
2002
|
I
|
VI
|
XII
|
I
|
VI
|
XII
|
I
|
VI
|
Kurczęta
brojlery |
|
|
|
|
|
|
|
|
-
Ceny jaj wylęgowych
-
Ceny piskląt
-
Ceny skupu żywca
-
Ceny zbytu tuszki
-
Ceny detaliczne tuszki
|
0.36
0.74
3.78
4.75
5.00
|
0.30
0.55
4.41
5.40
6.30
|
0.39
0.76
4.50
5.46
6.25
|
0.42
0.82
4.85
5.73
6.54
|
0.44
0.89
4.57
5.70
6.17
|
0.41
0.79
3.93
4.20
4.88
|
0.35
0.76
3.65
3.75
4.80
|
0.36
0.74
3.67
4.51
5.12
|
Kaczki |
|
|
|
|
|
|
|
|
-
Ceny jaj wylęgow.
-
Ceny piskląt
- Ceny skupu żywca |
0.42
1.30
5.71
|
0.32
1.30
5.93
|
0.40
1.34
6.34
|
0.41
1.34
6.91
|
0.58
1.21
6.82
|
0.49
1.18
6.45
|
0.50
1.17
6.80
|
0.58
1.11
6.09
|
Indyki |
|
|
|
|
|
|
|
|
-
Ceny skupu żywca
- Ceny zbytu tuszki |
5.90
7.60
|
5.50
7.80
|
6.20
8.00
|
6.01
8.40
|
5.76
8.10
|
4.63
7.60
|
4.44
7.15
|
4.58
6.90
|
Gęsi |
|
|
|
|
|
|
|
|
-
Ceny jaj wylęgow.
-
Ceny piskląt
|
x
x
|
0.50
1.10
|
x
x
|
x
x
|
0.48
1.23
|
x
x
|
x
x
|
0.58
1.38
|
W 2001 r. w obrotach handlu zagranicznego
produktami drobiowymi wystąpiło nie notowane dotychczas wysokie dodatnie
saldo rzędu 89 mln USD, które było wyższe niż w roku poprzednim o 11,4
mln USD. W strukturze tych obrotów zwiększył się handel mięsem, a obniżył
przetworami z drobiu i to zarówno po stronie eksportu, jak i importu.
Eksport mięsa drobiu w 2001 r. utrzymywał
się na poziomie ok. 45 tys. ton, a więc na nieco niższym niż w roku poprzednim.
Stanowił on 7,6% ogólnej podaży mięsa drobiu na rynek krajowy i prawie
8% produkcji mięsa drobiu w 2001 r.
Import mięsa drobiu w 2001 r. był o 50%,
tj. o 9 tys. ton większy niż w dwóch poprzednich latach i wyniósł 26 tys.
ton. Import mięsa drobiu w 2001 r. stanowił ok. 4% krajowej podaży.
Wśród polskich partnerów handlowych na
czoło wysunęła się UE. Łączny import mięsa i podrobów z krajów UE do Polski
wyniósł 14,3 tys. ton, a bezcłowa kwota w przywozie ze Wspólnoty (łącznie
z żywcem drobiu) wykorzystana została w ok. 70%.
Na podstawie rozwoju sytuacji na krajowym
rynku drobiu pod koniec 2001 r. i na początku 2002 r. przewiduje się, że
dynamika wzrostu produkcji żywca, a następnie mięsa drobiu w 2002 r., a
zwłaszcza w drugim półroczu, nie będzie jeszcze wygasać. W związku z powyższym
rynek drobiu nadal może odczuwać dotkliwe skutki nadprodukcji żywca i mięsa
drobiu. Rejestrowany przez Główny Urząd Statystyczny
(GUS) skup żywca drobiu w lipcu 2002 r. osiągnął nie notowany dotychczas
poziom 74 tys. ton, o ponad 20% większy niż w czerwcu 2002 r. i aż o 36,8%
większy niż przed rokiem. W okresie siedmiu miesięcy 2002 r. osiągnął on
wysoki poziom 555 tys. ton. Korzystną
natomiast sytuację odnotowano w handlu mięsem drobiu, którego import w
lipcu 2002 r. był o 5% mniejszy niż w czerwcu 2000 r., a także nieco mniejszy
niż przed rokiem, eksport zaś wzrósł o 45% w porównaniu z poprzednim miesiącem
i był 2 – krotnie większy niż przed rokiem. Ponadto w lipcu 2002 r. cena
skupu żywca drobiu wyniosła średnio 3,03 zł/kg, tj. o 2,9% więcej niż w
poprzednim miesiącu. Nadal jednak była o ponad 16% niższa niż przed rokiem.
W 2001 r. produkcja jaj spożywczych była
o ok. 650 mln sztuk, o 8%, większa niż w roku poprzednim i wyniosła 8,5
mld sztuk. Około 80% tej produkcji pochodzi z ferm. W 2001 r. wystąpiła
słaba tendencja spadkowa realnych cen detalicznych wywołana wysoką podażą
jaj. Przyczyniło się to do ożywienia popytu. W 2001
r. konsumpcja jaj zwiększyła się do 197 sztuk na 1 mieszkańca, tj. o 6%.
Coraz większą część tego zużycia stanowiło przetwórstwo jaj. W 2001 r.
przeznaczono na ten cel ok. 660 mln jaj, tj. o 6,5% więcej niż w 2000 r.
Udział jaj stanowiących surowiec dla przetwórstwa
w ogólnej ich produkcji wyniósł ok. 8%. Jest to nadal proporcja niewystarczająca
dla dobrego funkcjonowania rynku jaj.
Handel zagraniczny jajami drobiu nie odgrywał
większej roli w kształtowaniu ogólnych proporcji bilansowych. Wolumen eksportu
stanowił zaledwie 0,6% ogólnej podaży jaj, a w 2001 r. ujemne saldo handlu
zagranicznego jajami i ich przetworami wyniosło 0,4 mln USD wobec 0,9 mln
USD w roku poprzednim. W 2001 wzrósł eksport przetworów z jaj do 253 ton,
ze 182 ton w roku poprzednim. Import
jaj w 2001 r. był śladowy i obniżył się do jego najniższego w ostatnich
dwunastu latach poziomu 1,1 mln sztuk. Import przetworów z jaj wyniósł
642 tony i był w stosunku do 2000 r. niższy o 4,6 tony, tj. o 1%.
Na skutek napływających do MRiRW wniosków
od producentów drobiu oraz zgłoszonych przez Krajową Izbę Producentów Drobiu
i Pasz oraz Komisje Koordynacyjną Krajowych Organizacji Drobiarskich, popartych
informacjami otrzymanymi z Centrum Informatyki Handlu Zagranicznego, Agencji
Rynku Rolnego i innych instytucji o
rosnącym imporcie tych produktów po zaniżonych cenach, wprowadzono szereg
specjalnych środków ochrony rynku drobiu i jaj. W ramach tych działań w
okresie lat 2000-2001 i I kwartału 2002 r. m. in.: podwyższono stawkę celną
przy imporcie jaj w proszku i drobiu,
wycofano preferencję w imporcie mięsa i jadalnych produktów z drobiu importowanych
z Węgier, wprowadzono kaucję przy przewozie tranzytowym mięsa drobiu, wprowadzono
automatyczną rejestrację obrotu z zagranicą i nałożono na importerów obowiązek
składania co 30 dni sprawozdań ze stopnia wykorzystania udzielonego pozwolenia
na import m. in. drobiu i mięsa drobiowego, zakaz wywozu gęsi żywych i
jaj gęsich, cenę progu dla mięsa drobiu, podział kontyngentu WTO dostępu
do rynku dla piskląt na kwartały po
25% rocznej puli – 340 ton oraz ograniczenie transzy jaką można uzyskać
na jedno pozwolenie na przywóz piskląt w ramach tego kontyngentu do wysokości
5 ton.
2.2. Według danych Głównego Inspektoratu
Weterynarii liczba zakładów w sektorach uboju i przetwórstwa mięsa drobiowego
na dzień 24 maja 2002 r. wynosiła 463, w tym:
Zakłady
zajmujące się: |
Liczba zakładów ogółem
|
kat. A
|
kat. B-1
|
kat. B-2
|
kat. C
|
spełniające wymogi UE
|
realizujące programy
restrukturyzacji i dostosowujące się do wymogów UE
|
posiadające plany modernizacji
i mogące starać się o korzystanie z okresu przejściowego
|
nie spełniają wymogów
unijnych, nie posiadają planu modernizacji i przewidziane są do likwidacji.
|
ubojem drobiu |
334
|
21
|
145
|
35
|
133
|
rozbiorem drobiu |
292
|
25
|
137
|
39
|
91
|
przetwórstwem drobiu |
92
|
20
|
33
|
19
|
20
|
składowaniem |
28
|
14
|
9
|
2
|
3
|
Lista Głównego Lekarza Weterynarii według
stanu na dzień 19 czerwca 2002 r. obejmowała 39 polskich zakładów uprawnionych
do eksportu mięsa drobiowego oraz przetworów z tego mięsa na rynki państw
członkowskich Unii Europejskiej, w tym 21 ubojni, 25 zakładów dokonujących
rozbioru mięsa, 20 przetwórni, 14 chłodni (niektóre zakłady zajmują się
jednocześnie kilkoma rodzajami działalności).
W lutym 2002 r. minął termin, do którego
ubojnie i przetwórnie mogły ubiegać się o przyznanie im przez Główny Inspektorat
Weterynarii trzy lub czteroletniej karencji na stosowanie unijnych norm
sanitarnych po przystąpieniu do Wspólnoty. Firmy, które nie wystąpiły o
uzyskanie okresu przejściowego muszą spełnić unijne
wymogi do 2003 r., w przeciwnym razie będą mogły prowadzić działalność
wyłącznie w zakresie lokalnym lub zaprzestać produkcji. Zakłady, które
uzyskały karencję będą mogły przez okres 3-4 lat od wstąpienia do Unii
Europejskiej, sprzedawać swoje wyroby na
rynku polskim z zakazem eksportu do pozostałych krajów członkowskich.
3. Istotne ustalenia kontroli
1. Działania centralnej administracji rządowej
na rzecz rozwoju drobiarstwa krajowego
1.1. Do dnia zakończenia kontroli
nie doprowadzono do zatwierdzenia “Branżowego programu rozwoju polskiego
drobiarstwa do roku 2005”, którego założenia, opracowane przez Instytut
Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej za kwotę 35.000 zł, zostały
przyjęte przez Ministerstwo w dniu 9 lipca 2001 r.; wstrzymano także
opracowanie “Programu wspierania restrukturyzacji i modernizacji podmiotów
działających w branży drobiarskiej”. Brak tych programów uniemożliwił uruchomienie
w Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa nowej linii kredytowej
z dopłatą do oprocentowania na rozwój
branży drobiarskiej i na dostosowywanie jej do standardów Unii Europejskiej.
Ponadto zastrzeżenia kontroli budziła zawartość merytoryczna projektu programu
wobec zawartych w nim stwierdzeń, że np. w trakcie jego opracowywania napotykanona
“niechęć producentów żywca drobiu i jaj do udzielania szczegółowych informacji
dotyczących własnej produkcji, jej organizacji oraz powiązań z partnerami”.
Brak było rzetelnej informacji (bilansów) m. in. o skali produkcji żywca
drobiu i jego podaży narynek krajowy, a także nieznana była pełna lista
podmiotów zajmujących się produkcją drobiarską jak i skala tej produkcji
(na ten temat napłynęły jedynie częściowe informacje i z terenu tylko 7
województw). Koszt wdrożenia programu miał wynieść 1.430 mln zł.
Kwota ta miała pochodzić ze środków budżetowych, kredytów bankowych oraz
SAPARD. Krajowa Izba Producentów Drobiu i Pasz w swej opinii z dnia 22.08.2001
r. o ww. programie m. in. stwierdziła, że opracowanie nie spełnia jej oczekiwań,
ponieważ sprawia wrażenie, że zostało
ono wykonane “na zamówienie” największych zakładów “ubojowo – przetwórczych”
i nie stwarza warunków do równomiernego rozwoju poszczególnych ogniw produkcji
drobiarskiej oraz konkurowania na rynku drobiu.
Na dzień zakończenia kontroli zawieszone były
w MRiRW prace nad ostateczną wersją programu, co tłumaczono m. in. trudną
sytuacją na krajowym rynku drobiu, związaną głównie z nadprodukcją mięsa
drobiowego, w rozmiarach znacznie przekraczających założenia programu.
1.2. Z ustaleń kontroli NIK w MRiRW
wynika, że zgodnie z podpisanymi porozumieniami GATT/WTO, Polska może stosować
subsydia eksportowe. Zgodnie z listą koncesji udzielonych przez Polskę
w ramach porozumienia rolnego Rundy Urugwajskiej GATT określono maksymalne
ilości mięsa i kwoty dopłat do eksportu mięsa drobiu. Klauzula Pokoju zawarta
w porozumieniach w sprawie rolnictwa w WTO mówi o utrzymaniu tych ilości
i wartości na poziomie z 2000 r. przez kolejne 3 lata, tj. okres 2001-2003.
Polska może więc subsydiować określone grupy produktów
rolno-spożywczych, w tym drób żywy, mięso drobiu z wyjątkiem wątróbek,
tłuszcz z drobiu niewytopiony, oraz niektóre przetwory z mięsa drobiu,
łącznie z tłuszczem wytopionym. Na przykład dopłaty do mięsa z drobiu,
mogą stanowić maksymalnie kwotę 9,6 mln
USD do eksportu 13 tys. ton. Dopłaty te nie zostały jednak zaplanowanie
i w związku z tym uruchomione.
Polski Związek Zrzeszeń Hodowców i Producentów
Drobiu (PZZHiPD) w Warszawie w piśmie z dnia 27.03.2000 r. skierowanym
do Ministra RiRW zwrócił się o interwencję finansową i zastosowanie dopłaty
1 zł do kilograma tuszki gęsiej przeznaczonej na eksport. W odpowiedzi
na powyższe MRiRW w piśmie z dnia 3.04.2000 r. (Nr RRd-4109-2/00) poinformowało,
że nie jest możliwe zastosowanie przez państwo interwencji finansowej
w postaci dopłat do eksportu. Postanowiono natomiast, że poprzez dotacje
na dofinansowanie postępu biologicznego w produkcji zwierzęcej państwo
wspierać będzie finansowo krajową hodowlę zarodową oraz utrzymanie stad
reprodukcyjnych gęsi, wraz z oceną wartości użytkowej prowadzoną w stacjach
testowych. W piśmie MRiRW z dnia 25.05.2000 r. skierowanym do PZZHiPD stwierdzono,
iż “obecnie dopłat do eksportu tuszek i mięsa z gęsi nie stosuje się,
gdyż nie zabezpieczono środków finansowych na ten cel. Poza tym Unia Europejska
nie stosuje aktualnie dopłat do eksportu drobiu i mięsa drobiowego na nasz
rynek, więc konsekwencje uruchomienia dopłat do eksportu gęsiny na rynek
niemiecki mogą okazać się nieprzewidywalne. Przed ewentualnym wprowadzeniem
ww. dopłat należałoby przeprowadzić analizę przypuszczalnych zachowań
krajowych producentów gęsi na wszystkich szczeblach produkcji, reakcji
rynku niemieckiego oraz rozwiązań unijnych zastosowanych w przypadku dopłat
do mięsa gęsiego eksportowanego przez nas na rynek Unii”.
Komisja Koordynacyjna Krajowych Organizacji
Drobiarskich w piśmie z dnia 26.03.2002 r. skierowanym do MRiRW wystąpiła
o zastosowanie dopłat do eksportu mięsa drobiu na rynki wschodnie. Na posiedzeniu
Kierownictwa Ministerstwa RiRW m.in. stwierdzono, że zastosowanie dopłat
do eksportu mięsa drobiu w wysokości 2 zł. do 1 kg przy eksporcie 13 tysięcy
ton wymagałaby zaciągnięcia przez ARR dodatkowego kredytu w kwocie 26 mln
zł.
Z treści protokółu nr 17/2002 pkt. 10 z
ustaleń posiedzenia Kierownictwa Ministerstwa RiRW odbytego w dniu 28 marca
2002 r., m. in. z udziałem Zastępcy Prezesa ARR, wynika, że “zaakceptowano
włączenie interwencji na rynku drobiu do programu działań interwencyjnych
Agencji Rynku Rolnego na 2002 r.” Ustalenia kontroli wykazały, że
cytowane ustalenia kierownictwa MRiRW nie zostały uwzględnione w programie
działań interwencyjnych ARR na 2002 r. .
1.3. Minister RiRW nie podejmował
działań w zakresie reaktywowania w ustawie zakazu importu mięsa mechanicznie
odkostnionego, w tym mięsa drobiu. Brak tego zakazu umożliwia sprowadzanie
mięsa odkostnionego z zagranicy do Polski w ilościach nieograniczonych,
co negatywnie może wpływać na sytuację podażową na krajowym rynku drobiu.
Najwyższa Izba Kontroli opiniując tekst nowelizowanej ustawy
z dnia 24 kwietnia 1997 r. o zwalczaniu zakaźnych chorób zwierząt, badaniu
zwierząt rzeźnych i mięsa oraz o Inspekcji Weterynaryjnej wnioskowała,
by zachować dotychczasowy przepis art. 10 pkt 2 (w brzmieniu do dnia 12
lutego 2002 r.).
Główny Lekarz Weterynarii z dniem 1 marca
2002 r. wprowadził obowiązek posiadania dla importowanego mięsa mechanicznie
odkostnionego odpowiedniego świadectwa zdrowia, stawiającego podwyższone
wymogi do spełnienia dla zabezpieczenia przed zagrożeniem dla życia lub
zdrowia ludzi. Wśród zbadanych 247
zezwoleń weterynaryjnych na import do Polski środków spożywczych pochodzenia
zwierzęcego wystawionych w latach 2000-2001 i I kwartale 2002 r. nie było
zezwoleń na przywóz mięsa mechanicznie odkostnionego z drobiu, ani z innych
zwierząt.
1.4. Nieskuteczne były działania
Ministra RiRW mające na celu zastosowanie środków ochronnych dla rynku
krajowego, m. in. ograniczeń w zakresie importu piskląt kurzych. W dniu
29 stycznia 2002 r. MRiRW, w związku z wnioskiem Krajowej Izby Producentów
Drobiu i Pasz (KIPDiP) z Poznania z dnia 24.01.2002 r., zwróciło się do
Podsekretarza Stanu w Ministerstwie Gospodarki o wycofanie preferencyjnej
- 9% stawki celnej, na przywóz piskląt kurzych z Czech (kod PCN 0105 11);
autonomiczna stawka celna wynosi 80%
wartości towaru lub 0,21 EUR/szt. W uzasadnieniu MRiRW podkreśliło, iż
średnia cena piskląt importowanych z Czech wynosiła w okresie I-XI 2001
r. 0,25 USD/szt i “była o około 50% niższa od średniej ceny w imporcie
piskląt ogółem”, zaś udział importu piskląt kurzych z Czech w imporcie
ogółem w 1998 r. stanowił 44%, w 1999 r. – 50%, w 2000 r. – 52% i w miesiącach
I-XI –2001 r. – 57%. W piśmie z dnia 19.03.2002 r. Ministerstwo RiRW stwierdziło,
iż import piskląt kurzych z Czech w 2001 r. przyczynił się do “rozregulowania”
krajowego rynku drobiu, bowiem dodatkowe wstawienia piskląt importowanych
z tego państwa nie były uwzględniane w planach “krajowych organizatorów
i integratorów produkcji”.
Minister Gospodarki w piśmie z dnia 27.05.2002
r. skierowanym do Ministra RiRW poinformował, że “na podstawie przedstawionych
przez Ministerstwo Rolnictwa danych nie można stwierdzić, że import piskląt
kurzych z Czech powoduje poważne zakłócenia na rynku wewnętrznym, tzn.,
że zostały wypełnione przesłanki z art. 14 CEFTA
umożliwiające zastosowanie środka ochronnego. W tej sytuacji Ministerstwo
Gospodarki nie znajduje uzasadnienia dla wycofania preferencji celnych
wobec Czech. (...)”.
W dniu 06.06.2002 r. MRiRW zwróciło się
do Ministra Gospodarki kolejny raz o podjęcie kroków w celu wycofania się
z preferencji w imporcie piskląt kurzych z Czech.
1.5. Spośród działań Ministra Rolnictwa
i Rozwoju Wsi w zakresie nadzoru nad produkcją i obrotem produktami drobiarskimi,
podejmowanych w kontrolowanym okresie dla załatwienia wniosków organizacji
drobiarskich w związku z zaistniałą sytuacją podażową na rynku drobiu,
należy wymienić:
-
utrzymanie, wprowadzonych z dniem 31 marca
1999 r., środków ochronnych przed importem mięsa drobiu (kod PCN 0207)
z Węgier, polegających na wycofaniu preferencyjnych stawek celnych,
-
wprowadzenie podziału na kwartały rocznych
kontyngentów WTO na mięso drobiu i na pisklęta kurze w 2002 r. oraz kontyngentów
na mięso drobiu z Unii Europejskiej,
-
wprowadzenie transz określających maksymalną
ilość mięsa drobiu i piskląt kurzych, jaką można uzyskać na jedno pozwolenie
wydane w ramach kontyngentów WTO, w wysokości odpowiednio nie większej
niż 100 ton i 5 ton,
-
wprowadzenie pobierania kaucji przy wydawaniu
pozwolenia na import mięsa drobiu w ramach kontyngentu z Unii Europejskiej,
-
objęcie “automatyczną rejestracją obrotu”
importu do Polski w 2000 r. mięsa drobiu, w 2001 r. także przetworów z
drobiu, oraz w 2002 r. wszystkich produktów branży drobiarskiej,
-
ustanowienie w 2002 r. dodatkowych opłat celnych
w imporcie mięsa drobiu oraz proszku jajecznego,
-
coroczne wprowadzanie zakazu wywozu gęsi żywych
i jaj gęsich.
Według danych, analizowanych w trakcie kontroli
w MRiRW, w okresie od stycznia do sierpnia 2001 r. nastąpił wzrost cen
mięsa drobiowego o 8,4% i równoczesny wzrost cen żywności ogółem o 6,3%.
Wzrost pożycia tego mięsa w wymienionym okresie był jednak mniejszy niż
zakładano. W konsekwencji wystąpiła znaczna nadwyżka podaży mięsa drobiowego
nad jego popytem, utrzymująca się do końca 2001 r. i w 2002 r., a także
notowane od tego czasu wysokie wahania cen żywca i mięsa drobiowego.
1.6. Ministerstwo RiRW, jak również
Ministerstwo Gospodarki, podejmowały działania mające na celu doprowadzenie
do renegocjacji warunków “Porozumienia pomiędzy Polską a Stanami Zjednoczonymi
w sprawie kwestii rolnych w kontekście renegocjacji protokołu akcesji do
GATT 1994” (nie publikowanego). Porozumienie to zostało zawarte w dniu
17 maja 1995 r. w ramach negocjacji warunków przystąpienia Polski do Światowej
Organizacji Handlu (WTO) ze statusem
Polski jako państwa współzałożyciela tej organizacji. Porozumienie to nie
określa daty jego wejścia w życie, okresu obowiązywania oraz sposobu ewentualnej
zmiany jego warunków. Z ustaleń kontroli wynika, że porozumienie ze strony
polskiej podpisał ówczesny Minister
Współpracy Gospodarczej z Zagranicą, a treść tego dokumentu była konsultowana
z Ministerstwem RiGŻ. Do zakończenia kontroli NIK nie odnotowano postępu
w tej sprawie.
Główne postanowienia porozumienia dotyczą
ustanowienia kontyngentu na import do Polski z USA mięsa drobiu i drobiu
żywego w ilościach odpowiednio 26.000 ton i 1.000 ton, z tym że kontyngent
na mięso drobiowe podlegał co roku zwiększeniu o 8,5% w stosunku do produkcji
tego mięsa w roku poprzednim według danych GUS. Jednocześnie
porozumienie ustanowiło kontyngent taryfowy dla Polski na eksport do USA
serów dojrzewających, na stałym poziomie 1.625 ton rocznie. Według danych
uzyskanych przez kontrolę NIK w MRiRW, kontyngent importu mięsa drobiu
do Polski z USA w latach 2000 - 2001
wykorzystany został w granicach 30%, gdyż import ten stanowił odpowiednio
8.042 tony i 7.533 ton, zaś kontyngent eksportu serów z Polski do USA wykorzystany
został w całości.
1.7. Wprawdzie wydłużono do 5 lat
okres stosowania dopłat do oprocentowania kredytów udzielonych na restrukturyzację
i rozwój drobiarstwa oraz przetwórstwa drobiu, to jednocześnie zawieszono
kredytowanie z dopłatami Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji
Rolnictwa budowy nowych kurników, ale nastąpiło to pomimo:
-
braku pełnej informacji o skali produkcji
żywca drobiowego w Polsce i jego podaży na rynek krajowy. Nieznana była
też lista podmiotów operujących na krajowym rynku drobiarskim o produkcji
rocznej powyżej 130 ton; obowiązek opracowywania długookresowych prognoz
podaży i popytu na surowce rolnicze
i żywnościowe na rynku krajowym Minister RiRW przypisał w regulaminie organizacyjnym
MRiRW (wprowadzonym 12.02.2002 r.) Departamentowi Przetwórstwa i Rynków
Rolnych,
-
nie monitorowania i nie posiadania rozpoznania
odnośnie finansowych i rzeczowych efektów preferencyjnego kredytowania
w latach 2000-2001 i I kwartale 2002 r. podmiotów branży drobiarskiej
w ramach linii kredytowych z dopłatą Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji
Rolnictwa do ich oprocentowania.
W kontrolowanej działalności MRiRW wystąpiły
także nieprawidłowości:
-
od dnia 13 lutego 2002 r., kiedy to weszła
w życie znowelizowana pod kątem dostosowania do prawa Unii Europejskiej
ustawa z dnia 24 kwietnia 1997 r. o zwalczaniu zakaźnych chorób zwierząt,
badaniu zwierząt rzeźnych i mięsa oraz o Inspekcji Weterynaryjnej, do dnia
zakończenia kontroli, nie zostały zharmonizowane istotne dla tej ustawy
akty wykonawcze, tj. cztery rozporządzenia Ministra RiRW, dotyczące produkcji
i przetwórstwa mięsa drobiowego oraz jaj drobiowych z przepisami
równoważnych rozporządzeń i dyrektyw Unii Europejskiej, a opracowane zostały
jedynie projekty nowych rozporządzeń, które do dnia zakończenia kontroli
nie były przekazane do wymaganych uzgodnień; ustawowy termin wejścia w
życie przedmiotowych aktów wykonawczych upływa z dniem 31 grudnia 2002
r.; Według stanu na dzień 15 grudnia 2002 r. spośród czterech badanych
projektów rozporządzeń ogłoszone zostały dwa rozporządzenia Ministra Rolnictwa
i Rozwoju Wsi: z dnia 11 września 2002 r. w sprawie sposobu badania zwierząt
rzeźnych oraz zwierząt łownych (Dz.U. Nr 155, poz.1296) oraz z 4 listopada
2002 r. w sprawie szczegółowych warunków weterynaryjnych wymaganych przy
przetwórstwie mięsa zwierząt rzeźnych oraz składowaniu i transporcie przetworów
z tego mięsa (Dz.U. Nr 192, poz. 1610).
-
niezgodnie z § 3 rozporządzenia Ministra Rolnictwa
i Gospodarki Żywnościowej z dnia 9 lipca 1998 r. w sprawie wysokości
opłat za badania oraz inne czynności wykonywane przez Inspekcję Weterynaryjną,
ustalono w 1999 r. wysokości jednostkowych opłat za usługi weterynaryjne
związane z drobiem. Sporządzono je według kalkulacji faktycznych kosztów
tych usług, zamiast zastosowania iloczynu stawki opłaty w 1998 r. i wskaźnika
wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych. Nie zakończono prac nad nowelizacją
powyższego rozporządzenia określającego nowe zasady pobierania opłat. W
efekcie stawki określone na 1999 r. różniły się od stawek z 1998 r. nawet
do 81 punktów procentowych. Tak zróżnicowane stawki stanowiły podstawę
do ustalania opłat jednostkowych na lata 2000 - 2001, uwzględniających
już wskaźniki wzrostu cen towarów i usług w danym roku.
1.8. Polska, w ramach porozumienia
WTO, jest zobowiązana do udostępniania minimalnej kwoty dostępu do rynku
dla mięsa drobiu i produktów – PCN 0207 (wg minimalnej stawki celnej -
30%, min. 0,3 EUR/kg), która została określona na poziomie 8,5% produkcji
krajowej roku poprzedniego i jest wyznaczona corocznie oraz dzielona po
25% na kwartały. Kwoty wyznaczone na 2001 r. i 2002 r. wynosiły po
47.736 ton (po 11.934 tony kwartalnie). Kwota roczna w 2001 r. została
zrealizowana w wysokości 9.058 ton, tj. w 19% otwarcia rynku. Poza wyznaczoną
kwotą, obowiązująca stawka celna wynosiła 60%, minimum 0,6 EUR/kg według
stawki autonomicznej i 76%, minimum
1,28 EUR/kg według stawki konwencyjnej. Z ustaleń kontroli NIK w MRiRW
i ARR wynika, że także pozostałe kontyngenty taryfowe na towary drobiowe
w 2001 r. i I kwartale 2002 r. nie były wykorzystywane, w tym:
-
na przywóz mięsa drobiu (kod PCN 0207) z UE
– w 2001 r. kontyngent 21.000 ton – realizacja 14.497 ton, 69,0%;
W I kwartale 2002 r. kontyngent 5.750 ton – realizacja 4.543,3 tony, 79%,
-
na przywóz drobiu domowego żywego (kod PCN
0105) z WTO: w 2001 r. kontyngent 340 ton, realizacja 338 ton, 99,43%;
W I kwartale 2002 r. kontyngent 85 ton – realizacja 62,6 ton, 73,6%,
-
na przywóz przetworów z drobiu (kod PCN 160232) z UE: kontyngent po 1.050
ton – w 2001 r. realizacja 184,4 tony, 17,56%; W I kwartale 2002 r. realizacja
1,56 tony, tj. 0,14% kontyngentu rocznego,
-
na przywóz jaj ptasich bez skorupek oraz żółtek
jaj świeżych i suszonych (kod PCN 0408) z WTO: kontyngent po 122,6 tony
– w 2001 r. realizacja 28,3 tony, 23,08%; W I kwartale 2002 r. realizacja
4,5 ton, tj. 3,7% kontyngentu rocznego.
Według danych ARR za trzy kwartały 2002 r.
kontyngent WTO na import mięsa drobiowego (kod PCN 0207) – 35.802 ton,
zrealizowano w ilości 1.552 ton, tj. w 4,33% oraz na import piskląt (kod
PCN 0105) – 255 ton, zrealizowano 214,5 ton, tj. w 84,1 %, kontyngent na
import z UE mięsa drobiowego (kod PCN 0207) – 17.250 ton, zrealizowano
17.232,2 tony, tj. 99,9%.
1.9. W działalności Głównego Lekarza
Weterynarii odnotowano:
-
dokonanie porządkującej kategoryzacji nadzorowanych
przez Inspekcję Weterynaryjną podmiotów gospodarczych m. in. w sektorach
uboju i przetwórstwa mięsa drobiowego, nadanie im weterynaryjnych numerów
identyfikacyjnych i zarejestrowanie ich w bazie danych w formie elektronicznej
przy pomocy programu komputerowego “Spiwet”,
-
zaprowadzenie w formie elektronicznej rzetelnej
ewidencji krajowych zakładów branży drobiarskiej, uprawnionych do produkcji
i eksportu artykułów drobiowych na rynki zagraniczne, łącznie 127 zakładów,
w tym do państw Unii Europejskiej 39 zakładów, a także opracowanie i przekazanie
w dniu 11 września 2000 r. do stosowania
przez wojewódzkich i powiatowych lekarzy weterynarii “Instrukcji w sprawie
trybu nadawania, zawieszania lub pozbawiania prawa produkcji i eksportu
środków spożywczych pochodzenia zwierzęcego na rynki państw członkowskich
Unii Europejskiej”,
-
rozpoczęcie tworzenia polskiego systemu monitorowania
obrotu zwierząt i towarów pochodzenia zwierzęcego, w tym drobiu i towarów
pochodzenia drobiowego, z zagranicą oraz systemu monitorowania wyników
weterynaryjnej kontroli granicznej w ramach “unijnego” systemu “ANIMO”;
zgodnie z harmonogramem stan gotowości do rozpoczęcia eksploatacji tego
systemu we wszystkich jednostkach Inspekcji Weterynaryjnej wyznaczono na
dzień 1 stycznia 2003 r.,
-
aktywne uczestnictwo Głównego Inspektoratu
Weterynarii w pracach legislacyjnych w zakresie dostosowania polskiego
prawa weterynaryjnego do uregulowań obowiązujących w Unii Europejskiej,
-
uszczegółowienie - m. in. w wyniku realizacji
wniosku NIK - instrukcji określającej zasady postępowania ze zwierzętami,
m. in. z drobiem, w czasie transportu, przed ubojem i podczas uboju, oraz
zobowiązanie organów Inspekcji Weterynaryjnej (pismem z dnia 15.01.2001
r.) do egzekwowania przestrzegania tych zasad przez nadzorowane podmioty.
Jednocześnie w Głównym Inspektoracie Weterynarii:
-
nierzetelnie prowadzono rejestr wydanych przez
Głównego Lekarza Weterynarii zezwoleń na import oraz tranzyt towarów pochodzenia
zwierzęcego i środków żywienia zwierząt, w tym towarów drobiowych; zapisy
w 24 pozycjach tego rejestru (spośród 1021 zbadanych), nie miały pokrycia
w ww. zezwoleniach importowych lub tranzytowych,
-
nie prowadzono monitoringu wykonywania przez
powiatowych lekarzy weterynarii “Weterynaryjnego planu badań kontrolnych
pozostałości chemicznych i biologicznych planów badań kontrolnych
na 2001 r.”, badania te miały zapewniać dostarczanie bezpiecznej żywności
pochodzenia drobiowego na rynek krajowy i na eksport; Plan przebadania
próbek kurcząt - 3024 wykonano w 92%, próbek indyków - 677 w 83,6%, próbek
gęsi - 514 w 87% i próbek kaczek - 246 w 72,4%,
-
nie egzekwowano przeprowadzania w większości
województw badań produktów drobiowych pod względem skażeń promieniotwórczych.
Spośród powodów nie egzekwowania przez GIW wykonywania przedmiotowych badań
w 2001 r. było przyznanie niższych środków na cele badawcze niż w 2000
r., nie określenie tego rodzaju zadań i obowiązków w regulaminie organizacyjnym
GIW oraz w zakresach czynności odpowiedzialnych pracowników. Ponadto nie
egzekwowano terminowego nadsyłania przez wojewódzkich lekarzy weterynarii
do GIW rocznych sprawozdań z wyników
przedmiotowych badań.
Główny Inspektorat Weterynarii podjął działania
zmierzające do utworzenia systemu informatycznego dla potrzeb granicznych
odpraw weterynaryjnych towarów, w tym towarów drobiowych. Nie podjął jednak
działań mających na celu ujednolicenie procedur oraz dokumentowania czynności
nadzoru nad składami celnymi oraz opracowanie, w porozumieniu ze służbami
celnymi, przepisów uniemożliwiających zamianę procedury tranzytu danego
towaru drobiowego - na procedurę importu.
Wyniki kontroli przeprowadzonych przez
Główny Inspektorat Weterynarii w lutym 2002 r. w Powiatowych Inspektoratach
Weterynarii w Jarosławiu i Tomaszowie Lubelskim w zakresie sprawowania
nadzoru nad składami celnymi oraz kontroli w Granicznych Inspektoratach
Weterynarii w Dorohusku i Hrebennem w zakresie granicznych odpraw weterynaryjnych
mięsa drobiowego wykazały, że:
-
istnieje możliwość zamiany statusu towaru
przewożonego w tranzycie na status towaru importowanego,
-
graniczne inspektoraty weterynarii pracują
w oparciu o aplikację informatyczną “GLW”, której niedoskonałości “...
są przyczyną powstawania przekłamań statystycznych już na wstępie pobierania
informacji o przewożonych towarach...”,
-
w nadzorze weterynaryjnym nad składami celnymi
nie stosuje się programu komputerowego.
1.10. Działania Prezesa Agencji Rynku
Rolnego w zakresie administrowania obrotem produktami drobiarskimi z zagranicą
polegały przede wszystkim na:
-
opracowaniu i wdrożeniu w 2001 r. procedur
w zakresie administrowania obrotem z zagranicą towarami rolno-spożywczymi,
w tym także towarami drobiowymi, w ramach kontyngentów taryfowych i
automatycznej rejestracji tego obrotu, obejmujących przyjmowanie, ewidencjonowanie
i rozpatrywanie wniosków o wydanie pozwoleń na przywóz z zagranicy
towarów drobiowych, ich ewidencjonowanie, wydawanie decyzji na podstawie
wniosków na przywóz z zagranicy towarów drobiowych (do 2000 r. zadania
te realizował Minister Gospodarki); procedury wydawania pozwoleń na przywóz
towarów rolno - spożywczych, w tym
towarów drobiowych, nie zostały jednak formalnie zatwierdzone przez Prezesa
Agencji Rynku Rolnego,
-
współpracy z Ministerstwem Gospodarki, Ministerstwem
Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Głównym Urzędem Ceł w zakresie ustanawiania
regulacji taryfowych i pozataryfowych dotyczących obrotu z zagranicą towarami
drobiowymi.
Zdaniem NIK, niecelowe było zaprzestanie w
1998 r. i nie prowadzenie do czasu zakończenia kontroli przez Agencję Restrukturyzacji
i Modernizacji Rolnictwa monitoringu efektów rzeczowych i finansowych
uzyskanych dzięki preferencyjnemu kredytowaniu branży drobiarskiej z dopłatami
Agencji oraz nie wyodrębnianie w kolejnych planach finansowych Agencji
kwot na dopłaty do oprocentowania kredytów udzielanych dla tej branży.
Agencja w okresie objętym kontrolą
posiłkowała się jedynie informacjami z banków kredytujących na temat dopłat
do oprocentowania kredytów inwestycyjnych na drobiarstwo w latach 1999-2001.
Pomimo braku szczegółowych analiz rzeczowych
i finansowych skutków preferencyjnego kredytowania branży drobiarskiej,
Prezes Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, wykonując decyzje
kierownictwa Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 1 lutego
2002 r. i 28 lutego 2002 r.:
-
zawiesił z dniem 18.02.2002 r. stosowanie
przez Agencję dopłat do oprocentowania kredytów na budowę nowych kurników,
-
przedłużył z dniem 18.04.2002 r. o rok (do
5 lat), maksymalny okres stosowania dopłat do oprocentowania kredytów udzielonych
na realizację przedsięwzięć w ramach branżowego programu restrukturyzacji
i rozwoju drobiarstwa oraz przetwórstwa drobiu - o symbolu BR/07 oraz linii
kredytowej na realizację przedsięwzięć w rolnictwie i działach specjalnych
produkcji rolnej - o symbolu RP, a także z dniem 11.05.2002 r. - przedłużył
o rok (do 9 lat), spłatę kredytów zaciągniętych przez producentów drobiu
w ramach podstawowej linii kredytowej - o symbolu IP.
Do dnia zakończenia kontroli NIK, ARiMR nie
posiadała pełnych danych odnośnie kredytowania branży drobiarskiej przez
poszczególne banki z dopłatami Agencji; Z przedłożonej NIK w dniu 20 sierpnia
2002 r. informacji ARiMR wynikało, że w latach 2000 – 2001 i I kwartale
2002 r. dla branży drobiarskiej udzielono łącznie 794 kredytów na kwotę
445.022,1 tys. zł, a kwota zrealizowanych przez ARiMR dopłat do oprocentowania
tych kredytów stanowiła 51.922,6 tys. zł, przy czym w 2001 r. nastąpił
niemal 50% wzrost liczby udzielonych kredytów i prawie 40% wzrost sumy
kredytów w stosunku do udzielonych w 2000 r.
1.11. Prezes Głównego Urzędu Ceł,
w związku z interpelacjami poselskimi oraz interwencjami organizacji drobiarskich
i wystąpieniami Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, podjął w 2001 r.
i I kwartale 2002 r. szereg działań mających na celu wzmocnienie nadzoru
nad towarami drobiowymi w obrocie z zagranicą, tj.:
-
wydał dyspozycje dyrektorom urzędów celnych
wzmożenia czynności kontrolnych w przywozie i wywozie towarów rolno-spożywczych,
ze szczególnym uwzględnieniem mięsa drobiowego i jego przetworów:
-
polecił m.in. przeprowadzenie powtórnych kontroli
celnych oraz dokładne kontrolowanie dokumentów potwierdzających dokonanie
czynności granicznej kontroli weterynaryjnej i standaryzacyjnej towarów
drobiowych;
-
zalecił objęcie przesyłek tranzytowych towarów
drobiowych szczególnym nadzorem przez wewnętrzne i graniczne urzędy
celne (UC).
-
zalecił szczegółowe badania zgłoszeń celnych
mięsa drobiowego w ramach procedur przywozu i tranzytu; do dnia zakończenia
kontroli NIK analiza dokumentacji nie została wykonana z powodu reorganizacji
administracji celnej;
-
występował do kierownictw organizacji drobiarskich
z deklaracją gotowości współpracy w zwalczaniu przestępstw celnych i eliminowaniu
innych nieprawidłowości w obrotach towarami drobiowymi z zagranicą.
Przedstawiciele GUC uczestniczyli w naradach kierownictwa Ministerstwa
Rolnictwa i Rozwoju Wsi z przedstawicielami organizacji drobiarskich w
sprawach zaostrzenia kontroli wwozu i tranzytu produktów drobiarskich.
Kontrola wykazała, że w przekazywanych
przez GUC dyspozycjach dotyczących wzmożonej kontroli celnej towarów rolno-spożywczych,
w tym mięsa drobiowego i jego przetworów, zalecono organom celnym podjęcie
bezpośredniej współpracy z administracją rządową szczebla wojewódzkiego,
z organizacjami zrzeszającymi producentów i hodowców drobiu oraz z jednostkami
Inspekcji Handlowej.
W wyniku wydanych poleceń, urzędy celne
nie zgłosiły do GUC nieprawidłowości przy odprawach celnych jak też przypadków
dokonywania obrotów drobiem i mięsem drobiowym niezgodnie z prawem przez
kontrolowanych importerów. Do dnia zakończenia kontroli NIK wyniki przeprowadzonych
kontroli nadesłały UC w Gdyni i UC w Białymstoku. W związku z sygnałami
o nieprawidłowościach w przywozie mięsa drobiowego dla celów charytatywnych
w 2001 r., przeprowadzona przez GUC analiza obrotów mięsem drobiowym wykazała,
że wskazywana w tych informacjach organizacja
CARITAS POLSKA nie importowała takich towarów.
2. Prawidłowość odpraw celnych towarów
drobiowych
Badania kontrolne wykazały, że skontrolowane
oddziały celne w latach 2000-2001 i I kwartale 2002 r. dokonały ogółem
62.618 odpraw celnych towarów drobiowych, w tym 10.648 odpraw dotyczyło
przywozu towarów, 4.922 odpraw wywozu i 46.327 odpraw tranzytowych. W 5
skontrolowanych oddziałach celnych liczba odpraw towarów drobiowych była
zgodna z wykazaną w porównywalnych granicznych
inspektoratach weterynarii, w 5 oddziałach była większa o 629 odpraw, z
kolei w 9 oddziałach liczba odpraw celnych towarów drobiowych była niższa
o ponad 12,5 tys. od liczby odpraw towarów drobiowych w porównywalnych
granicznych inspektoratach weterynarii,
co do których kontrola NIK nie wniosła zastrzeżeń. W świetle powyższego
służby celne w 12 oddziałach celnych niewłaściwie dokonywały lub ewidencjonowały
odprawy towarów drobiowych. Działania takie były zadaniem NIK nierzetelne.
Na przykład:
-
w OC w Świecku liczba odpraw celnych towarów
drobiowych była niższa o 9.394, tj. o 47,3%, od ilości wykazanej w ewidencji
odpraw weterynaryjnych w Gr IWet. w Świecku. Wynikało to z faktu, że Urząd
Celny nie dokonywał grupowania i kodowania towarów drobiowych, jak
to czynił w odniesieniu do innych rodzajów odprawianych towarów, jak np.
wyroby mięsne z wołowiny (w czasie monitorowania BSE);
-
w OC Medyka – liczba odpraw oraz ilość
mięsa drobiu odprawionego za granicę przez “Przejście Graniczne w Medyce”
według ewidencji Oddziału Celnego w Medyce i Granicznego Inspektoratu Weterynarii
w Medyce różniły się w sposób istotny:
Wyszczególnienie
|
2000 r.
|
2001 r.
|
2002
r. ( I kwartał ) |
Razem
|
ilość
odpraw |
waga-ton |
ilość
odpraw |
waga-ton |
ilość
odpraw |
waga-ton |
ilość
odpraw |
waga-
ton |
Oddział
Celny w Medyce |
442
|
4.689,3
|
500
|
8.238,7
|
113
|
1.508,3
|
1.055
|
14.436,3 |
Graniczny Inspektorat
Weterynarii w Medyce |
707
|
7.401,2
|
1.549
|
21.834,9
|
238
|
2.783.7
|
2.498 |
32.019,9 |
Różnice |
265
|
2.711,9
|
1.049
|
13.596,2
|
125
|
1.275,4 |
1.439 |
17.583,5 |
-
w OC w Budzisku w bazach danych dotyczących
odpraw celnych towarów drobiowych: E01 - “Ewidencja towarów wprowadzonych
na polski obszar celny transportem drogowym albo kolejowym” i E19 - “Ewidencja
towarów wyprowadzanych z polskiego obszaru celnego transportem drogowym,
kolejowym lub lotniczym” w 244 przypadkach, stanowiących ponad 78% badanych,
nie podano ilości odprawionych towarów, które w dokumentach przedłożonych
do odprawy celnej zostały wyrażone w sztukach (jaja i pisklęta). Naruszono
w ten sposób przepisy zarządzenia Prezesa
Głównego Urzędu Ceł z dnia 30 grudnia 1999 r. i z dnia 26 marca 2001 r.
w sprawie ewidencji prowadzonych przez urzędy celne oraz postanowień regulaminu
posługiwania się komputerowym programem “EWIDENCJE”, wprowadzonego z dniem
1 lipca 2000 r. przez dyrektora Urzędu Celnego w Białymstoku.
Spośród 19 skontrolowanych oddziałów celnych – 6 nie posiadało możliwości
rozładunku towarów drobiowych poddawanych kontroli i rewizjom celnym, a
w 3 następnych oddziałach –istniały utrudnione warunki do wykonania czynności
rozładunku towarów w trakcie odpraw celnych. W oddziałach tych brakowało
przede wszystkim odpowiednich parkingów i miejsc z oświetleniem i kanalizacją
dla odprawy dużych jednostek transportowych, ramp wyładunkowych, kanałów
rewizyjnych, urządzeń do prześwietlania ładunków, urządzeń chłodniczych,
magazynów depozytowych. Na przykład:
-
OC Chyżne – w świetle ustaleń kontroli NIK – nie spełnia podstawowych
warunków do odpraw granicznych towarów pochodzenia zwierzęcego, w tym towarów
drobiowych, określonych w rozporządzeniu Ministra RiRW z 10 kwietnia 2002
r. w sprawie wymagań, jakie powinny być spełnione dla zatwierdzania poszczególnych
kategorii przejść granicznych, na których będzie dokonywana weterynaryjna
kontrola graniczna. Wskutek tego NIK w wystąpieniu
pokontrolnym do Małopolskiego Wojewódzkiego Lekarza Weterynarii w Krakowie
wnioskowała, by wystąpić do Ministra RiRW o rozważenie wykreślenia tego
przejścia granicznego z dokonywania weterynaryjnych odpraw towarów pochodzenia
zwierzęcego, do czasu, gdy przejście to będzie spełniało wymagania ww.
rozporządzenia. Odprawy graniczne odbywały się tu w budynkach i budowlach
administrowanych przez służby graniczne Republiki Słowacji, za linią wyznaczającą
granicę państwa, tj. po stronie słowackiej.
Istniejąca w Oddziale Celnym infrastruktura techniczna nie zezwala na przeprowadzanie
pełnych i rzetelnych kontroli zarówno towarów wprowadzanych na polski obszar
celny jak i z niego wyprowadzanych. Na terenie przejścia granicznego
brak jest parkingu dla odprawy pojazdów,
a także miejsca – z odpowiednią instalacją kanalizacyjną i
oświetleniem, co w przypadku zawracania pojazdów, którym nie zezwolono
na wjazd do kraju, dezorganizowało pracę całego Oddziału. Oddział nie posiada
także warunków lokalowych sprzyjających rzetelnemu prowadzeniu dokumentacji
i ewidencji przewozowych. Kontrola dokumentów wwozu do kraju towarów odbywała
się w pomieszczeniu o powierzchni zaledwie ok. 20 m2, zastawionym głównie
szafami archiwalnymi. Odprawy transportów towarów po stronie wywozowej
prowadzono natomiast w pomieszczeniu o powierzchni ok. 12 m2 i
wysokości 1,95 m, w którym oprócz 4 stanowisk pracy funkcjonariuszy obsługujących
ten kierunek, znajdowały się 3 stanowiska komputerowe, szafa i stół.;
-
w OC w Cieszynie usytuowanie rampy na przejściu
granicznym w stosunku do trasy przejazdu samochodów uniemożliwiało rewizję
i rozładunek towarów. Wszystkie partie towaru objęte procedurą dopuszczenia
do obrotu i tranzytu, ze względu na warunki techniczne, były w toku
odpraw celnych kontrolowane jedynie na podstawie dokumentów;
-
w OC Hrebennem na obniżenie rzetelności
odpraw celnych towarów drobiowych wpływa m. in. słabe wyposażenie techniczne
Oddziału. Brak jest odpowiednich chłodni, magazynów czy budynków kontroli
specjalnej. Oddział nie dysponuje także sprzętem służącym do mechanicznego
rozładunku towarów. Do częściowego, ręcznego rozładunku transportów zarówno
na kierunku wywozowym jak i przywozowym używane są jedynie podesty o długości
5 m, szerokości 1,5 m i wysokości 1,2
m. Odział nie dysponuje również urządzeniem do prześwietlania przestrzeni
ładunkowej samochodów ciężarowych i bagażu podróżnych. Doraźnie sprzętu
takiego użycza Izba Celna w Przemyślu, co podraża koszty przeprowadzanej
rewizji celnej.
W 5 spośród 19 kontrolowanych oddziałów celnych w wyniku badań kontrolnych
stwierdzono przypadki niezgłoszenia przez służby celne towarów drobiowych
do granicznej odprawy weterynaryjnej. I tak:
-
na podstawie konfrontacji danych ewidencji
E19 Oddziału z rejestrem granicznych odpraw weterynaryjnych Granicznego
Inspektoratu Weterynarii w Olszynie, ujawniono 31 przypadków wywozu z polskiego
obszaru celnego (głównie do Niemiec, Francji i Włoch) towarów drobiowych
bez odprawy weterynaryjnej obejmujących 440 ton
mięsa i 52,5 tys. szt. jaj wylęgowych,
-
porównanie danych z ewidencji E01 - wprowadzenie towarów na polski obszar
celny i E19 - wyprowadzenie towaru z polskiego obszaru celnego z rejestrem
odpraw towarów drobiowych Granicznego Lekarza Weterynarii w Olszynie
(GLW), wykazała rozbieżności. Z ewidencji E01 wynikało m.in., że w badanym
okresie wwieziono do Polski 4.869 tys. piskląt, podczas gdy według rejestru
Granicznego Lekarza Weterynarii wwieziono 4.759 tys. piskląt, tj. mniej
o 110 tys. sztuk (2,3%, zaś mięsa mielonego
mechanicznie odkostnionego odpowiednio – 1.062 ton i 1.494 ton, tj. więcej
o 431,4 ton ( 28,8%),
-
w OC Jędrzychowice - stwierdzono 3 przypadki
dokonania odpraw celnych (2 transportów) dot. wywozu 21.234 kg gęsi mrożonych
i ich podrobów w dniach 30 listopada i 16 grudnia 2000 r., podczas których
funkcjonariusz celny nie poinformował służb weterynaryjnych o nadejściu
towarów drobiowych do odprawy weterynaryjnej. W stosunku do funkcjonariusza
celnego za niedopełnienie obowiązku Oddział wszczął postępowanie
dyscyplinarne. Wymienione produkty drobiowe zostały wpuszczone przez niemieckie
służby graniczne na niemiecki obszar celny,
-
w OC Świnoujście dokonano dwóch odpraw
celnych towarów drobiowych z pominięciem kontroli weterynaryjnej, które
miały miejsce w dniach 30.06.2000 r. i 11.01.2002 r. Dotyczyły one wywozu
do Szwecji łącznie 47.070 kg płynnego białka kurzego oraz 26 dostaw towarów
żywnościowych o łącznej masie 11.726 kg (na cumujące w Świnoujściu promy
“Pomerania”, “Polonia”, “Nieborów” i “Silesia”,
pływające pod banderą Wysp Bahama), wśród których znajdowało się 294 kg
mięsa drobiu i 1.080 szt. jaj kurzych,
-
na przejściu granicznym OC w Korczowej
w dniu 12.03.2000 r., tj. przed utworzeniem tu granicznego inspektoratu
weterynarii – 16.08.2000 r., służby celne dopuściły do wwiezienia na polski
obszar celny 2 transportów jaj kurzych stołowych w ilości 504 tys. sztuk
przewożonych tranzytem z Ukrainy do Czech bez odprawy weterynaryjnej, wymaganej
przepisami art. 14 ust. 2 ustawy z dnia 24 kwietnia 1997
r. o zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, badaniu zwierząt rzeźnych i
mięsa oraz o Inspekcji Weterynaryjnej. Przyczyną powstania tych nieprawidłowości
były zaniedbania służb celnych,
-
w OC Kukuryki służby celne Oddziału, z
pominięciem kontroli weterynaryjnej, dokonały 5 odpraw celnych towarów
drobiowych wywożonych z Polski w ramach tranzytu, w tym: 3 transporty
albuminą jajeczną (23.04.2000 r. – 1,9 t, 15.09.2000 r. - 10,5 t i 21.12.2001
r. – 9 t), transport z mięsem indyczym (26.01.2002 r. – 20,4 t)i transport
z jajami kurzymi (20.03.2002 r. – 250.200 szt.). Dokonanie odprawy celnej
tych towarów z pominięciem granicznej kontroli weterynaryjnej było niezgodne
z art. 14 ust. 13 ustawy z dnia 24 kwietnia 1997 r., o zwalczaniu chorób
zakaźnych zwierząt, badaniu zwierząt
rzeźnych i mięsa oraz Inspekcji Weterynaryjnej, a także uszczuplało dochody
budżetu państwa z tytułu opłat za dokonanie odprawy weterynaryjnej (ok.
50 zł za odprawę). Stwierdzono też, że na dokumentach odprawy (“manifeście”)
w dniu 23 kwietnia 2000 r. 1,9 t albuminy kontroler celny w ogóle nie odcisnął
pieczęci SAD o dokonaniu odprawy tej przesyłki.
Zabezpieczeniem przed nadużywaniem procedury tranzytu towarów drobiowych
przez terytorium Polski w celu wyładunku i sprzedaży mięsa drobiowego w
kraju jest wymóg wpłaty kaucji tranzytowej. Obowiązek składania kaucji
przy przewozie tranzytowym mięsa drobiowego jest aktualny i obowiązuje
cały czas od momentu wprowadzenia, a wysokość kaucji zwracanej przy opuszczaniu
naszego kraju jest równa maksymalnej wysokości
cła, niezależnie od wartości przewożonej partii towarowej. Samowolny wyładunek
towaru na terenie kraju jest równoznaczny z utratą kaucji tranzytowej.
Kontrola NIK wykazała jednak przypadki nie potwierdzenia wywozu towarów
drobiowych w procedurze tranzytu z polskiego obszaru celnego. Na przykład:
-
Urząd Celny w Gdyni do czasu zakończenia
kontroli nie posiadał potwierdzenia z urzędów celnych przeznaczenia zakończenia
procedury tranzytu towarów drobiowych nadanych dowodami:
-
E11 040100/00/000052 z dnia 16 stycznia 2002
r., masa netto 21.991 kg – procedura tranzytu; Urząd Celny w Medyce nie
potwierdził wywozu towaru z polskiego obszaru celnego,
-
E11 040100/00/001361 z dnia 15 maja 2001 r.,
masa netto 6001 kg – bez określenia rodzaju towaru, objęty procedurą tranzytu;
Urząd Celny w Gdyni wszczął postępowanie celne z dniem 5 lipca 2001 r.
Urząd wystąpił również za pośrednictwem Biura Współpracy Międzynarodowej
i Integracji Europejskiej (BWMiIE) w Warszawie z wnioskiem o udzielenie
pomocy i weryfikację dokumentów przez właściwe władze ukraińskie. Urząd
Celny w Dorohusku nie potwierdził wywozu towaru z polskiego obszaru celnego,
-
E11 040100/00/001362 z dnia 15 maja 2001 r.,
masa netto 23.596 kg - bez określenia rodzaju towaru objęty procedurą tranzytu.
Postępowanie w sprawie Urząd Celny w Gdyni wszczął w dniu 5 lipca 2001
r. Urząd uzyskał w dniu 28 maja 2002 r. odpowiedź władz ukraińskich, w
której nie potwierdzono autentyczności zapisów na przekazanych do weryfikacji
dokumentach. Urząd Celny w Dorohusku nie potwierdził wywozu towaru z polskiego
obszaru celnego.
-
w OC Nowy Sącz w okresie objętym kontrolą
11 przesyłek mięsa drobiu i produktów drobiarskich o łącznej masie 135.282
kg, nie dotarło do wyznaczonego przez Urząd Celny w Nowym Sączu w miejsca
opuszczenia polskiego obszaru celnego. W każdym przypadku Urząd podjął
działania wyjaśniające, zakończone wydaniem decyzji dyrektora tego Urzędu.
W wyniku postępowania 114.567 kg objęto ponownie procedurą składu i dozoru
celnego. Przyczyną tego było zerwanie przez importera ukraińskiego umowy
z firmą “GORTEX”. Pozostała ilość mięsa drobiu o wadze 20.715 kg nie opuściła
polskiego obszaru celnego.
Badanie w OC Basen IV w Gdyni niezakończonych
procedur tranzytu, wobec których to spraw nastąpiło wydanie decyzji wymierzającej
należności celne wykazało, że decyzje takie podjęto wobec zgłoszenia celnego:
-
z 2000 r. E11 040300/00/002918 z dnia 10
grudnia 1999 r. obejmującego 225 kartonów mrożonych tylnych ćwiartek kurczaków
o masie 4627 kg netto. Wobec braku potwierdzenia z urzędu celnego przeznaczenia,
Urząd Celny w Gdyni wszczął postępowanie celne. Wystąpił z wnioskiem o
udzielenie pomocy i weryfikację dokumentów przez właściwe ukraińskie władze.
Nie potwierdzono autentyczności zapisów na przekazanych do weryfikacji
dokumentach.
Postępowanie celne zakończono decyzją z dnia 6 września 2000 r. wymierzającą
należności celne przywozowe ciążące na towarze usuniętym spod dozoru celnego
w wysokości 10.156 zł, plus opłata manipulacyjna dodatkowa 1.400 zł i opłata
celna dodatkowa 31.308 zł,
-
z 2001 r. E11 040300/00/000122 i E11 040300/00/000071
z dnia 17 stycznia 2001 r. obejmującego odpowiednio 72 i 255 kartonów mrożonych
tylnych ćwiartek kurcząt o masie 1.306 kg i 4.627 kg netto. Wobec braku
potwierdzenia z urzędu celnego przeznaczenia, wszczęto postępowanie celne,
zakończone wydaniem decyzji z dnia 29 marca 2001 r. wymierzającej należności
celne przywozowe ciążące na towarze usuniętym spod dozoru celnego w wysokości
3.026,73 zł. w tym 250,69 zł odsetki oraz 14.676,31 zł , a w tym 1.215,56
zł odsetki,
-
z 2001r. E11 040300/00/002181 z dnia 2 października
2001 r. obejmującego 1266 kartonów mrożonych ćwiartek kurczaka o masie
netto 18.991 kg. Brak potwierdzenia z urzędu celnego przeznaczenia. W dniu
28 listopada 2001r., tj. po upływie 56 dni od dnia odprawienia towaru wydano
postanowienie o wszczęciu z urzędu postępowania celnego. W czasie kontroli
trwało postępowanie wyjaśniające i weryfikacyjne z udziałem ukraińskich
władz celnych.
Kontrola NIK wykazała, że w okresie 2000-2001
komórka kontroli wewnętrznej GUC nie podejmowała kontroli prawidłowości
przewozów towarów w procedurach tranzytu. W planie kontroli GUC na rok
2002 przewidziano 16 kontroli problemowych. W ramach tych kontroli, w 6
urzędach celnych uwzględniono m.in. tematykę -
sprawowanie kontroli celnej towarów przewożonych tranzytem. Kontrole te
zostały rozpoczęte, lecz zrealizowane tylko częściowo z powodu likwidacji
GUC i potrzeby dostosowania planów do nowej struktury Służby Celnej. Tematyka
dotycząca tranzytu nie została uwzględniona
w kontrolach planowanych w Urzędach Celnych w Gdyni i Przemyślu, które
głównie odprawiały przesyłki tranzytowe towarów drobiowych z USA na Ukrainę.
W ocenie NIK, podjęte i prowadzone przez GUC działania prewencyjne i kontrolne
w zakresie prawidłowości obrotów z
zagranicą mięsem drobiowym i jego przetworami (w tym tranzyt z portów morskich
przez granicę wschodnią) wymagają wsparcia ze strony wyspecjalizowanych
komórek kontroli wewnętrznej.
Najwyższa Izba Kontroli krytycznie ocenia,
pod względem kryterium rzetelności, brak sprawnej aplikacji informatycznej
do operatywnego, bezawaryjnego
przetwarzania określonych zbiorów statystycznych z bazy danych SAD. Aplikacja
stosowana w GUC jako system tymczasowy, ma charakter studialny i ograniczoną
wydajność zainstalowanego serwera. Z tego też powodu, nie było możliwe
podłączenie do systemu większej liczby użytkowników, a takie potrzeby bezpośredniego
dostępu do bazy danych SAD zgłaszała komórka organizacyjna GUC, realizująca
zadania w zakresie prewencji i dozoru celnego.
Według danych przygotowanych dla NIK w
GUC, przywóz towarów drobiowych w 2000 r. wyniósł 45,9 tys. ton (w tym
z USA 15,1 tys. ton, z krajów UE 21,0 tys. ton), w 2001 r. przywóz ogółem
stanowił 111,0 tys. ton (w tym z USA 40,7 tys. ton, z krajów UE 61,0 tys.
ton), w I kwartale 2002 r. ogółem zaimportowano 21,5 tys. ton (w tym z
USA 3,7 tys. ton, z krajów UE 15,3 tys. ton). Eksport polskich produktów
drobiowych w 2000 r. wyniósł 94,0 tys. ton, w 2001 r. – 109,4 tys. ton,
w I kwartale 2002 r. – 16,5 tys. ton.
Rzetelność danych zawartych w zestawieniach umniejsza jednak fakt, że są
one obciążone błędami. W związku z realizacją powyższych zestawień, w przekazywanej
przez Główny Urząd Statystyczny do GUC bazie danych SAD nie dokonywano
pełnej weryfikacji formalnej i merytorycznej,
nie przeprowadzano testów wiarygodności danych, a jej aktualizacja przez
GUS następowała z około 2-miesięcznym przesunięciem.
Według założeń określonych w Strategii
działania Biura Statystyki Celnej i Analiz do roku 2002, przyjętej przez
Kierownictwo GUC w marcu 2000 r., do końca tego roku GUC miał administrować
“optymalną ilością zaktualizowanych, zweryfikowanych baz danych” i wykorzystywać
je do wielokierunkowych prac statystycznych i analitycznych, m.in. do prowadzenia
monitoringu obrotów towarów wrażliwych, w tym produktów drobiarskich. W
ocenie NIK, opisana wyżej aplikacja informatyczna oraz baza SAD nie gwarantowały
wykonania tego zadania w rzetelny sposób. Według ustaleń NIK, do monitorowania
niektórych towarów wrażliwych (głównie
akcyzowych) GUC wykorzystywał odrębne bazy danych. Spośród produktów drobiowych
tylko przywóz towarów z Republiki Węgierskiej w ramach plafonu taryfowego
monitorowany był przez GUC za pomocą odrębnej aplikacji, bazującej na danych
przekazywanych na bieżąco bezpośrednio
z urzędów celnych.
Brak sprawnej aplikacji informatycznej do operatywnego, bezawaryjnego
przetwarzania określonych zbiorów statystycznych z bazy danych SAD, jak
również brak wag najazdowych i nieprawidłowe dokonywanie odpraw celnych
stwarzały problemy w zapewnieniu rzetelnych danych w zakresie odpraw granicznych
towarów drobiowych. W wyniku kontroli NIK stwierdzono:
-
w dokumentacji z kontroli celnej wielkość
odprawionych na przejściu granicznym towarów drobiowych podawano jako masę
(kg) brutto, tj. łącznie z ich opakowaniem, a więc określone masy towarów
stanowiły jedynie wartości przybliżone,
-
dla tych samych partii mięsa drobiu wykazywano
różną wagę, netto albo brutto, w poszczególnych ewidencjach oraz załączonych
do nich dokumentach,
-
celnicy, zwłaszcza o krótkim stażu pracy,
wskutek nieuwagi, pomyłek oraz automatycznego przepisywania nazwy towaru
i ilości z dokumentów przedkładanych do odprawy wpisywali niejednokrotnie
do ewidencji odpraw błędne nazwy i ilości odprawionych towarów.
W 6 skontrolowanych oddziałach celnych
waga wywożonego i przywożonego towaru przyjmowana była do ewidencji jedynie
z dokumentów przewozowych, gdyż brak było wag najazdowych do potwierdzenia
w czasie odpraw celnych faktycznej ilości odprawianego towaru. Wojewodowie,
zobowiązani przepisami art. 17 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 12 października
1999 r. o ochronie granicy państwowej do stałego utrzymywania przejść granicznych
w stanie umożliwiającym przeprowadzanie skutecznej kontroli granicznej,
m. in. celnej i weterynaryjnej, w znikomym
stopniu dokonywali zakupu urządzeń służących do odpraw granicznych, a w
szczególności zakupu i utrzymania w ciągłej sprawności technicznej wag
najazdowych, tłumacząc to brakiem środków. Brak wag lub ich niesprawność
uniemożliwiały ważenie pojazdów z odprawianymi
towarami i pobieranie opłat za przejazdy pojazdów o ponadnormatywnym nacisku
osi. Na przykład:
-
w OC Bezledy kontrola NIK wykazała niewystarczającą
ilość ważonych samochodów ciężarowych z towarami w trakcie odpraw celnych,
gdyż w 2000 r. i 2001 r. na 31.659 i 41.187 odprawionych samochodów ciężarowych,
zważonych zostało zaledwie 1.226 i 1.137 samochodów, tj. zaledwie 3,8%
i 2.8%. Na potrzebę zwiększenia częstotliwości prowadzenia takiego ważenia
wskazuje fakt, że w 2000 r., aż w 115 samochodach ( 9,4%) ujawniono
ich przeładowanie, a w 2001 r. w 90 (7,9% zważonych). W związku z przeładowaniem
ww. samochodów, Oddział nałożył przewoźnikom stosownymi decyzjami kary
pieniężne na kwoty: 139,8 tys. zł w 2000 r oraz 101,4 tys. zł w 2001 r.
Jedną z podstawowych przyczyn zbyt małej ilości ważenia samochodów ciężarowych
były częste przypadki niesprawności wag, spowodowane zimowymi warunkami
atmosferycznymi oraz awariami ich oprogramowania, np. waga na wyjeździe
w I półr. 2000 r. był nieczynna przez 125 dni, a waga na wjeździe w 2002
r. była niesprawna w okresie od 25 marca do 13 czerwca, tj. przez 79 dni;
-
w OC Hrebenne kontrola NIK zakwestionowała
rzetelność ewidencji towarów wyprowadzanych z polskiego obszaru celnego
- E19, prowadzonej w formie elektronicznej. Szczegółowa analiza 107 zapisów
w ww. ewidencji (w tym 55 pozycji z 2000 r., 35 z 2001 r. i 17 z I kwartału
2002 r.) oraz danych z załączonych do tej ewidencji dokumentów będących
podstawą dokonywanych wpisów, wykazała w 20 pozycjach (18,7%) następujące
nieprawidłowości:
-
w 4 pozycjach błędnie wpisano ilość opakowań
wywożonych towarów, w tym w 2 została ona zaniżona łącznie o 803 jednostki,
a w 2 zawyżona łącznie aż o 11.480 jednostek przewożonego ładunku,
-
w 16 pozycjach błędnie zaewidencjonowano masę
wywożonych towarów, w tym w 6 pozycjach została ona zaniżona o 73.439 kg,
a w 10 pozycjach zawyżona o 747.031 kg,
-
w 1 pozycji zaniżono wartość celną towaru
o 1.737 zł,
-
w 1 pozycji błędnie wpisano numer rejestracyjny
środka przewozowego.
NIK wystąpieniu pokontrolnym do naczelnika
Urzędu Celnego w Zamościu wskazał, że winnymi ww. nieprawidłowości jest
kierownik OC w Hrebennem oraz ekspert celny;
-
OC w Korczowej w prowadzonej ewidencji towarów
wyprowadzonych z polskiego obszaru celnego transportem drogowym (E19) podawał
masę brutto lub netto odprawionych towarów drobiowych. W efekcie, przyjmowanie
masy brutto towarów drobiowych, spowodowało zawyżenie ich ilości; dla analizowanych
100 odpraw podana w ewidencji masa była wyższa o 58,3 ton, w tym: w 2000
r. o 21 ton, w 2001 r. o 28,6 ton, w I kwartale 2002 r. o 8,7 ton;
-
w OC Świnoujście w prowadzonej ewidencji o
symbolu E01 we wszystkich pozycjach dotyczących wwozu na polski obszar
celny produktów drobiowych, wykazywano wagę tych produktów wraz z opakowaniem,
zamiast wagę netto. W efekcie, w latach 2000 – 2001 i I kwartale 2002 r.
w ewidencji Oddziału zawyżono w stosunku do stanu faktycznego wagę wwożonych
na Polski obszar celny, przez przejście graniczne w Świnoujściu: podrobów
drobiu o 1.452 kg, 2,3 %, korpusów drobiu o 24.307 kg, 1,1%, oraz albuminy
z jaj kurzych o 2.161 kg, 1,0 %.
-
w OC w Budzisku w bazach danych dotyczących
odpraw celnych towarów drobiowych: E01 - “Ewidencja towarów wprowadzonych
na polski obszar celny transportem drogowym albo kolejowym” i E19 - “Ewidencja
towarów wyprowadzanych z polskiego obszaru celnego transportem drogowym,
kolejowym lub lotniczym” w 244 przypadkach, stanowiących ponad 78%, nie
podano wagi odprawionych towarów, które w dokumentach przedłożonych do
odprawy celnej zostały wyrażone w sztukach (jaja i pisklęta).
Naruszono w ten sposób przepisy zarządzenia Prezesa Głównego Urzędu Ceł
z dnia 30 grudnia 1999 r. i z dnia 26 marca 2001 r. w sprawie ewidencji
prowadzonych przez urzędy celne oraz postanowień regulaminu posługiwania
się komputerowym programem “EWIDENCJE”, wprowadzonego z dniem 1 lipca 2000
r. przez dyrektora Urzędu Celnego w Białymstoku.
W większości kontrolowanych oddziałów celnych
nieprawidłowością wpływającą negatywnie na rzetelność danych dotyczących
granicznych odpraw celnych towarów drobiowych było:
-
nie dokonywanie grupowania towarów drobiowych
według kodów, określonych rozporządzeniami Rady Ministrów w sprawie Polskiej
Scalonej Nomenklatury Towarowej Handlu Zagranicznego (PCN): z dnia 22
grudnia 1998 r., 21 grudnia 1999 r. i 20 grudnia 2000 r.,
ponieważ kodów tych nie wpisano do ewidencji E01 i E19, m. in. z uwagi
na brak określenia takiego obowiązku w regulaminie posługiwania się programem
“EWIDENCJE” oraz zarządzeniach Prezesa GUC, wydanych w sprawie prowadzenia
tych dokumentów,
-
określanie danych rodzajów towarów drobiowych
przez funkcjonariuszy nazwą różnorodną, stąd niejednokrotnie odmienną od
nazwy faktycznej. Na przykład:
-
w OC w Budzisku przywożone na polski obszar
celny elementy drobiowe, w celu złożenia
w składach celnych oraz dokonania tranzytu, celnicy określali m. in. jako:
“ćwiartki kurczaka”, “mięso drobiowe”, a mięso drobiowe
określano m. in. jako “mięso kurczaka”, “farsz drobiowy”, “farsz indyczy”,
“farsz kurczaka”, “farsz z mięsa drobiowego”. Taki sposób ewidencjonowania
uniemożliwiał ustalenie wiarygodnych danych co do rodzaju faktycznie odprawianego
towaru w powiązaniu z jego ilością oraz masą. Nieprawidłowością było, że
przyjmowano do odprawy celnej dokumenty (gł. karnety TIR wraz z załącznikami)
nie zawierające opisów w języku polskim, a jedynie w języku obcym, np.
angielskim, niemieckim, czy też węgierskim. Stąd ich tłumaczenie przez
funkcjonariuszy celnych nie jest jednolite, a w niektórych przypadkach
wręcz nieprawidłowe. Dodatkową przyczyną
powstałych rozbieżności jest nieprawidłowy sposób wypełniania wymienionych
dokumentów (w szczególności tzw. manifestów w karnetach TIR), tj. niezgodny
z nomenklaturą towarową;
-
w OC w Budzisku kontrola ustaliła, że błąd
oszacowania ilości odprawianych towarów jest większy, gdy przewóz dotyczy
różnorodnych towarów, np. łącznie przemysłowych i żywnościowych. W dniu
9 marca 2002 roku zamknięto procedurę tranzytu towaru w postaci między
innymi: 5 palet proszku jajecznego (bez określenia masy), 1 paletę głośników
(o masie 153 kg), 13 palet wyrobów papierniczych (o masie 1.570 kg) oraz
216 opakowań torebek (o masie 5.380 kg), tj. towarów o łącznej masie brutto
14.286 kg. W tym przypadku masę odprawionego proszku jajecznego określono
w
ewidencji komputerowej na 14.286 kg, gdyż system ewidencji pozwala wybrać
tyko jeden rodzaj odprawianego;
-
w OC Świnoujście – w ewidencji komputerowej
o symbolu E01 stwierdzono 119 przypadków dokonania zapisu “mięso”, gdy
faktycznie: w 102 przypadkach pozycje te dotyczyły wprowadzonych na polski
obszar celny korpusów drobiu przeznaczonych na paszę dla zwierząt, w 8
- mięsa wieprzowego, w 8 - mięsa wołowego i w jednym przypadku mięsa drobiu.
3. Prawidłowość granicznych odpraw weterynaryjnych towarów drobiowych
Kontrolowane graniczne inspektoraty weterynarii
(Gr.IWet.) przeprowadziły w latach 2000 – 2001 i I kwartale 2002 r. łącznie
54.556 odpraw towarów drobiowych na łączną ilość 964.676,8 ton mięsa, przetworów,
podrobów oraz puchu i pierza, 166.671,3 tys. sztuk oraz 520,7 ton i 520
kartonów jaj drobiowych oraz 106.445,7 tys. sztuk i 9.586,7 ton piskląt
drobiu, w tym:
-
odpraw importowych: 74.090,4 ton mięsa, przetworów,
podrobów oraz puchu i pierza, 26.686,1 tys. sztuk i 4,5 tony jaj drobiowych
oraz 90.541,3 tys. sztuk i 9.570 ton piskląt drobiu,
-
odpraw eksportowych: 37.248,7 ton mięsa, przetworów,
podrobów oraz puchu i pierza, 61.110,8 tys. sztuk i 520 kartonów jaj drobiowych,
3.756,6 tys. sztuk piskląt drobiu,
-
odpraw tranzytowych wwozowych: 447.764,1 ton
mięsa, przetworów, podrobów oraz puchu i pierza, 31.458,8 tys. sztuk i
368,9 ton jaj drobiu, 10.820 tys. sztuk piskląt drobiu,
-
odpraw tranzytowych wywozowych: 405.578,9
ton mięsa, przetworów, podrobów oraz puchu i pierza, 47.415,6 tys. sztuk
i 143,7 ton jaj drobiu, 1.327,8 tys. sztuk piskląt drobiu.
W 13 kontrolowanych jednostkach zakres
weterynaryjnych kontroli granicznych związanych z odprawami celnymi towarów
drobiowych w przewozie i przywozie był zgodny z postanowieniami art. 14
ust. 4 ustawy z dnia 24 kwietnia 1997 r. o zwalczaniu chorób zakaźnych
zwierząt, badaniu zwierząt rzeźnych i mięsa oraz o Inspekcji Weterynaryjnej.
Polegał on na kontroli wymaganych dokumentów przewozowych, w tym świadectw
zdrowia drobiu i jego produktów, przeprowadzaniu oględzin towarów,
sprawdzaniu czy nie naruszone zostały przepisy art. 10a ww. ustawy oraz
przepisy dotyczące ochrony zwierząt podczas transportu, a także na odnotowaniu
faktu odprawy w świadectwie zdrowia. Po znowelizowaniu ww. ustawy z dniem
12.02.2002 r. graniczna kontrola weterynaryjna,
zgodnie z jej art. 14 ust. 4 pkt 2 lit. c, obejmowała również kontrolę
tożsamości przewożonych towarów drobiowych. Dokonywanie jednak pełnego
zakresu oględzin drobiu i pozostałych towarów wskutek braku placów, ramp
i chłodni oraz boksów do rozładunku
towarów było niemożliwe.
W okresie kontrolowanym w żadnym spośród
17 skontrolowanych granicznych inspektoratach weterynarii nie odnotowano
przypadków odpraw na podstawie kontroli kompleksowej oraz odpraw na podstawie
badań laboratoryjnych. Graniczni lekarze weterynarii w trakcie odpraw towarów
drobiowych na granicy nie pobierali prób do badań laboratoryjnych, a zadanie
w tym zakresie pozostawiali powiatowym lekarzom weterynarii. Nie stwierdzono
w związku z tym przypadków zakwestionowania
przez granicznych lekarzy weterynarii przesyłki towarów drobiowych w oparciu
o wyniki badań laboratoryjnych.
W 4 kontrolowanych granicznych inspektoratach
weterynarii (w Kukurykach, Budzisku Bobrownikach i Chyżnem) stwierdzono
nieprawidłowości dotyczące odpraw weterynaryjnych przesyłek tranzytowych.
Na przykład :
-
w Gr. IWet. w Chyżnem zakres kontroli weterynaryjnej
towarów drobiowych ograniczał się do sprawdzania dokumentacji przewozowej,
bez szczegółowych oględzin i sprawdzenia wagi lub ilości towaru; w 2001
r. dotyczyło to 446 odpraw (o 22% więcej niż w 2000 r. gdy było 365 odpraw),
głównie w zakresie wywozu towarów – 161 odpraw (o 155% więcej niż w 2000
r.) oraz wwozu – 165 odpraw (o 46% więcej). Stwierdzono także poważne braki
w infrastrukturze technicznej tego przejścia granicznego. W I kwartale
2002 r. blisko w połowie przypadków (w 31 na 66 badanych) wywóz w tranzycie
towarów drobiowych z polskiego obszaru celnego realizowany był w ciągu
2-4 tygodni od daty odprawy i wyjazdu towaru z przejścia granicznego w
Chyżnem. Do czasu kontroli NIK nie uzyskano potwierdzenia wywozu towarów
drobiowych określonych w 4 świadectwach zdrowia, które odprawione były
za pośrednictwem składu celnego w Jarosławiu. Wprawdzie egzekwowano od
przewoźników składanie deklaracji na piśmie w przypadku nie przyjęcia towaru
w tranzycie przez kraje sąsiadujące z Polską, ale wbrew treści tych deklaracji,
zazwyczaj nie było w nich czytelnego podpisu, a tylko sporadycznie (5 z
17 deklaracji) zamieszczono w nich pieczątkę firmową przewoźnika,
-
w Gr. IWet. w Bobrownikach nie zawsze w trakcie
odpraw drobiu, mięsa drobiowego i jego przetworów dokonywano oględzin towaru.
Przeprowadzona szczegółowa analiza 30 odpraw (w 2000 r. - 15, w 2001 r.
-13 i w 2002 r. 2) na ogólną ilość 144 odpraw towarów drobiowych wywożonych
w tranzycie wykazała, że:
-
jedynie w 18 przypadkach (w 2000 r.
– w 7, w 2001 r. - w 9 i w I kw.2002 r. - w 2) odprawy dokonano na podstawie
dokumentacji i oględzin towaru, zaś w 12 przypadkach na podstawie jedynie
dokumentacji,
-
w ciągu całego okresu kontrolowanego
zaledwie w 5 spośród 28 odpraw wwozowych puchu i pierza odnotowano dokonanie
“wizji towaru”, i zaledwie w 1 przypadku, dotyczącym zwrotu mięsa drobiowego
odkostnionego mechanicznie, odnotowano zmierzenie temperatury towaru.
Właściwa współpraca granicznych służb weterynaryjnych
z innymi służbami granicznymi, a w szczególności z celnymi, należy - zdaniem
NIK - do głównych czynników decydujących o skuteczności granicznej kontroli
weterynaryjnej. Współpraca ta powinna polegać przede wszystkim na zgłaszaniu
przez służbę celną służbie weterynaryjnej każdego transportu zwierząt i
innych towarów pochodzenia zwierzęcego, celem objęcia ich na granicy kontrolą
weterynaryjną. Kontrola NIK wykazała, że ta współpraca nie zawsze układała
się właściwie, a skutkiem tego było wwożenie lub wywożenie towarów podlegających
weterynaryjnej kontroli granicznej, bez poddania tej kontroli. Było to
niezgodne z art. 14 ustawy o zwalczaniu chorób zwierząt, który stanowi,
iż towary przywożone z zagranicy oraz
przewożone przez terytorium Polski podlegają weterynaryjnej kontroli granicznej.
I tak np.:
-
w Gr. IWet. w Olszynie weterynaryjną kontrolą
graniczną w badanym okresie nie objęto 25 (27,5 %) transportów towarów
drobiowych wywożonych z kraju, tj. 24 transportów mięsa drobiu o masie
440 ton, ponad 44 % mięsa ogółem, oraz transportu 3,6 tony jaj kurzych
wylęgowych. Spowodowane to było nie zgłoszeniem tych towarów do kontroli
weterynaryjnej przez służby celne;
-
w Gr.IWet. w Kołbaskowie mimo obowiązku
wynikającego z art. 18 ustawy weterynaryjnej - nie obejmowano weterynaryjnymi
kontrolami większości przesyłek towarów drobiowych wywożonych z Polski.
W badanym okresie przeprowadzono zaledwie jedną kontrolę wywozu przetworów
drobiowych o wadze 19,8 ton, co odpowiadało 0,25 % ogólnej masy towarów
drobiowych wywiezionych z Polski w latach 2000–2002 (do 31.03.) przez przejście
graniczne Kołbaskowo–Pomellen (8.079,3 tys. ton). Wiąże się to głównie
z niedostosowaniem tego Inspektoratu do wykonania zadań związanych z graniczną
kontrolą weterynaryjną towarów wywożonych z Polski, gdyż jego baza mieści
się jedynie przy drodze wjazdowej do Polski. Brak jest tu także ścisłej
współpracy Inspektoratu z miejscowym Oddziałem Celnym;
-
w Gr. IWet. w Świnoujściu - nie objęto weterynaryjną
kontrolą 2 (2,6%) przesyłek eksportowanych z Polski masy jajecznej o łącznej
wadze 47.070 kg, wywożonego z Polski do odbiorcy w Szwecji w dniach 30.06.2000
r. i 11.01.2002 r.
W 8 skontrolowanych granicznych inspektoratach weterynarii stwierdzono
nierzetelnie sporządzoną dokumentację z odpraw towarów drobiowych, a także
opracowane na ich podstawie informacje przekazywane m. in. do Głównego
Inspektoratu Weterynarii. Uchybienia polegały głównie na nieprawidłowym
oznaczeniu nazw odprawionych towarów i rodzaju odpraw oraz podaniu nieprawidłowej
ilości odprawionych towarów drobiowych. I tak:
-
w informacji za 2000 r. import kurcząt
określono na 293 tys. szt. gdy wg ewidencji wynosił 306,4 tys. sztuk (nie
uwzględniono 13,4 tys. sztuk z lutego 2000 r.), nie było importu
indycząt, a wg ewidencji import wynosił 15 tys. sztuk, w lutym 2000 r.
import mięsa drobiu wynosił 1.512,2 ton, a wg ewidencji 1.570,8 ton; wskutek
ww. nieprawidłowości w informacjach podano nierzetelne dane odnośnie importu
kurcząt w 2000 r.;
-
w informacji za 2001 r. m. in. podano,
że import indycząt wynosił 64 tys. sztuk a wg ewidencji – 79 tys. sztuk,
gdyż we wrześniu 2001 r. nie wykazano 15 tys. szt. indycząt, następnie
import mięsa drobiu wynosił 393,3 ton, a wg ewidencji – 394,7 ton, pominięto
eksport 59 ton mięsa drobiowego,
-
według informacji za I kwartał 2002 r.
import mięsa drobiu wynosił 218,2 ton a wg ewidencji – 248,5 ton. W informacji
pominięto bowiem 12 partii mięsa suszonego w ilości 10 ton odprawionego
w styczniu, 9,1 ton w lutym i 11,2 ton w marcu 2002 r.;
-
w Gr. IWet. w Bobrownikach w sprawozdaniu
(informacji) za 2000 r., które przekazano GLW i WLW zawyżono o: 184,5 ton
wagę mięsa drobiu mechanicznie odkostnionego wywożonego w tranzycie oraz
o 171 ton wagę drobiowych elementów oraz zaniżono o 20 ton wagę wywożonego
w tranzycie proszku jajecznego. Błędne zapisy w ewidencji komputerowej
na podstawie, której sporządzono sprawozdanie zostały spowodowane przez
dwóch lek. wet., którzy zostali zwolnieni z pracy w tym Inspektoracie.
Podczas kontroli dokonano korekty sprawozdania;
-
w Gr.IWet. w Kołbaskowie – w okresie 2001
i I kwartału 2002 r. w sposób nierzetelny sporządzono większość informacji
dla Głównego Lekarza Weterynarii, o rozmiarze importu i eksportu zwierząt
i artykułów pochodzenia zwierzęcego przez tutejsze przejście graniczne,
gdyż dane ilościowe zawyżono łącznie o 505,7 tony mięsa drobiu, 124.502
sztuk kurcząt i 280 sztuk indycząt. Ponadto w niektórych informacjach (za
miesiące I, II i VIII 2001 r. oraz I 2002 r.) w pozycji pisklęta kurze
i indycze wykazano drób starszy, np. kury nioski, indyki;
-
w Gr. IWet. w Korczowej - w informacji przekazanej
7.02.2002 r. Wojewódzkiemu Lekarzowi Weterynarii z s. w Krośnie, podano
nierzetelne dane o ilości towarów drobiowych odprawionych w 2001 r., tj.
zamiast 35.622.4811,62 kg, podano 36.874.972,0 kg. Z powodu tego błędu,
faktyczną wagę towaru w prowadzonej ewidencji komputerowej zawyżono o 1.252.491
kg;
-
w Gr. IWet. w Olszynie rejestr odpraw towarów
drobiowych zawierał rozbieżne dane w stosunku do analogicznych danych Oddziału
Celnego w Olszynie; rozbieżności te występowały w ewidencji E01 (wprowadzenie
towarów na polski obszar celny) i E19 (wyprowadzenie towaru z polskiego
obszaru celnego), z której m. in. wynikało, że w badanym okresie wwieziono
do Polski 4.869 tys. piskląt, podczas gdy według rejestru GLW stanowiło
to 4.759 tys. (o 110 tys. sztuk, tj. o 2,3% mniej), zaś mięsa mielonego
mechanicznie odkostnionego w tranzycie odpowiednio – 1.062 ton i 1.494
ton, tj. więcej o 431,4 ton (28,8%).
Rozbieżności pomiędzy ww. informacjami a dziennikami
odpraw granicznych spowodowane były m. in. następującymi okolicznościami:
-
korzystaniem z danych komputerowych bez skonfrontowania
ich poprawności w księdze odpraw granicznych,
-
program komputerowy do ewidencji odpraw wykazuje
błędy, zwłaszcza przy filtrowaniu zbiorów za minione okresy 2000 i 2001
r.,
-
gdy przy odprawach wwozowych do decyzji jest
wpisywana nazwa towaru inna niż widnieje na świadectwie zdrowia, komputer
nie przyjmie danych,
-
trudnościami w tłumaczeniu nazw towarów ze
świadectw wpisywanych przez lekarza wystawiającego w języku obcym, np.
w języku węgierskim, zamiast w języku polskim.
Problemem występującym w 16 skontrolowanych
granicznych inspektoratach weterynarii było niedokonywanie grupowania towarów
drobiowych przekraczających granicę, według kodów poszczególnych grup towarów,
które określone zostały rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia: 22 grudnia
1998 r. w sprawie Polskiej Scalonej Nomenklatury Towarowej Handlu
Zagranicznego (PCN). Utrudniało to sporządzanie
szczegółowych zestawień odprawionych towarów drobiowych (jaj, drobiu, mięsa
drobiowego i jego przetworów) transportem drogowym dla celów sprawozdawczych.
Wynikało to głównie z tego, że kartoteka towarów w programie GLW została
utworzona przez autora programu w 1995 r. bez możliwości modyfikacji i
nie jest przystosowana do grupowania towarów według kodów PCN.
Ustalenia kontroli wykazały, że z powodu
braków kadrowych na niektórych przejściach granicznych następowało ograniczanie
w 2002 r. czasu pracy granicznych lekarzy weterynarii poprzez zamianę systemu
pracy całodobowej na system dwuzmianowy (przy całodobowym systemie pracy
służb celnych). Różne też było nasilenie weterynaryjnych odpraw granicznych
towarów
drobiowych w poszczególnych Inspektoratach. Na przykład:
-
w Gr. IWet. w Świnoujściu – od dnia 01.03.2002
r., za wiedzą Wojewódzkiego Lekarza Weterynarii w Szczecinie, skrócono
czas dyżurów lekarzy wet. zatrudnionych w Inspektoracie z 12 na 10 godzin,
a od 2.09.2002 r. skrócono do 9 godzin. Wskutek tego nastąpiło odejście
od całodobowej działalności tego Inspektoratu, “w związku z nadpracowaniem
przez wszystkich pracowników fachowych Granicznego Inspektoratu Weterynarii
w Świnoujściu pewnej ilości godzin i brakiem możliwości zatrudnienia
nowych pracowników”.
-
w Gr. IWet. w Świecku poważnym utrudnieniem
dla dokonywania rzetelnych odpraw weterynaryjnych oraz celnych na przejściu
granicznym w Świecku, jest relatywnie duża i wzrastająca wciąż liczba odpraw
towarów, w tym towarów drobiowych. W badanym okresie Oddział ten dokonał
ogółem 99.768 odpraw weterynaryjnych, w tym 19.863 (19,9%) towarów drobiowych.
W 2001 r. liczba odpraw towarów drobiowych w porównaniu do 2000 r. wzrosła
o 13,1%, tj. o 1.121, zaś do ilości towarów, to import jaj wylęgowych wzrósł
o 327,6%, a mięsa drobiowego o 172,9%. Nastąpił także wzrost eksportu towarów
drobiowych, w tym mięsa drobiowego o 35,6%, tj. o 6.804 ton. Natomiast
odnotowano spadek odprawionych towarów drobiowych w tranzycie o 13.129
ton, tj. o 11,1%. W 2000 r. średnio na jedną dobę przypadały 132 odprawy
weterynaryjne, w tym 23 odprawy towarów drobiowych, w 2001 r. średnio 112
i 26 odpraw oraz w I kwartale 2002 r. średnio 118 i 25 odpraw. Średni czas
odprawy wynosił ok. 12 minut. Czas ten pozwalał jedynie na pobieżne sprawdzenie
kompletności dokumentów przewozowych i ich zaewidencjonowanie, bez dokonywania
wnikliwszych kontroli towarów. W sąsiednim Granicznym Inspektoracie Weterynarii
w Olszynie, posiadającym dobre warunki lokalowe i techniczne, w 2001
r. dokonano 257 odpraw, a na jedną odprawę przypadało tu do 160 minut.
Żaden z 17 skontrolowanych granicznych inspektoratów
weterynarii nie dysponował systemem i siecią informatyczną na miarę potrzeb.
Do prowadzenia ewidencji odpraw, statystyki i rozliczeń inspektoraty posługiwały
się systemem komputerowym “GLW – system obsługi granicznego punktu odpraw
weterynaryjnych”, który działa jedynie w obrębie danego Gr. IWet., ponieważ
nie jest on zintegrowany z bazą danych współpracującego
oddziału celnego, jak również z bazą poszczególnych granicznych inspektoratów
weterynarii w kraju. Na przykład:
-
w Gr. IWet. w Chyżnemoględziny wykazały,
że komputer otrzymany w dniu 21 lutego 2002 r. z Wojewódzkiego Inspektoratu
Weterynarii w Krakowie posiada modem, ale nie został on podłączony do sieci
telefonicznej celem wymiany informacji z innymi inspektoratami weterynarii
i korzystania z internetu. Podłączenie GIW do sieci z innymi inspektoratami
weterynarii wymaga odpowiedniego programu sieciowego typu ANIMO i SHIFT,
na których pracują graniczne służby weterynaryjne w Unii Europejskiej.
Ponadto konieczny jest montaż odpowiedniego urządzenia w podstacji miejscowego
urzędu telekomunikacji, co z kolei może nastąpić dopiero po modernizacji
centrali telefonicznej obsługującej tutejszy teren.
Brak jednolitego zintegrowanego systemu komputerowego
nie pozwala, zarówno służbom weterynaryjnym, jak i celnym, na monitorowanie
przesyłek tranzytowych, od momentu wjazdu na polski obszar celny do momentu
opuszczenia polskiego obszaru celnego. Brak możliwości szybkiej i
prowadzonej w sposób ciągły wymiany informacji pomiędzy GIW i oddziałami
celnymi na wejściu i wyjściu towarów z punktu odprawy celnej może powodować
powstanie luk w procedurze odpraw granicznych,
pozwalających np. na pozostawienie na polskim obszarze celnym części lub
całości wwiezionego w tranzycie towaru.
Infrastruktura techniczna większości kontrolowanych
przejść granicznych nie spełnia minimum określonego w rozporządzeniu Ministra
Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 10 kwietnia 2002 r. w sprawie wymagań, jakie
powinny być spełnione dla zatwierdzenia poszczególnych kategorii przejść
granicznych, na których będzie dokonywana weterynaryjna kontrola graniczna.
Graniczny Inspektorat Weterynarii w Dorohusku
prowadził w trakcie kontroli NBIK rozbudowę i modernizację infrastruktury
przejścia granicznego oraz Graniczny Inspektorat Weterynarii w Bezledach
w 2002 r. planował kosztem około 6 mln zł rozpoczęcie w 2002 r. budowy
nowego obiektu dla różnych służb granicznych,
w tym granicznych służb weterynaryjnych, odpowiadającego wymogom przyszłej
kategoryzacji tego przejścia granicznego oraz wymogom Unii Europejskiej.
W Granicznym Inspektoracie Weterynarii w Świecku deklarowano m. in. wykonanie
w 2002 r. tzw. rękawa izotermicznego
umożliwiającego dokonywanie badań weterynaryjnych m. in. mięsa drobiowego
mrożonego i jego przetworów.
Spośród 17 skontrolowanych granicznych
inspektoratów weterynarii 12 nie miało warunków technicznych do prawidłowego
i szybkiego przeprowadzania granicznych odpraw weterynaryjnych towarów
drobiowych. Brak było przede wszystkim ramp, urządzeń oraz ekip do rozładunku
towarów drobiowych, placów do przeprowadzania kontroli weterynaryjnej,
pomieszczeń do tymczasowego przechowywania produktów
przewożonych w stanie schłodzonym lub zamrożonym, pomieszczeń z odpowiednim
oświetleniem i wentylacją dla przetrzymywania w nich drobiu do czasu otrzymania
wyników testów kontrolnych. Nie zapewniono też specjalnego pasa ruchu wyłącznie
do transportu żywych zwierząt. Na przykład:
-
W Granicznym Inspektoracie Weterynarii
w Kukurykach budynek odpraw weterynaryjnych na terminalu samochodowym nie
posiada: ramp wyrównawczych do rozładunku zwierząt, pomieszczeń przystosowanych
do potrzeb zwierząt małych (w tym ptaków), poideł dla zwierząt, doku chłodni
w części przywozowej (brak rampy wyrównawczej i rękawa uszczelniającego),
pomieszczenia do szczegółowej kontroli produktów przewożonych w stanie
zamrożonym. Ponadto Inspektorat nie posiada żadnego zaplecza technicznego
na przejściu kolejowym w Terespolu-Małaszewiczach, obsługiwanego przez
inspektorów weterynarii na zgłoszenia telefoniczne służb celnych lub spedytorów,
-
W Granicznym Inspektoracie Weterynarii w Chyżnem
brak jest pomieszczeń dla przetrzymywania zwierząt, urządzeń do ich załadunku
i wyładunku ze środków transportu, urządzeń do ich badania, żywienia, pojenia
lub leczenia. Nie zapewniono też specjalnego pasa ruchu wyłącznie do transportu
żywych zwierząt i pomieszczeń z odpowiednim oświetleniem i wentylacją dla
przetrzymywania w nich zwierząt do czasu otrzymania wyników testów. Brak
jest również rampy i wagi pomostowej do kontrolnego odładunku i ważenia
towarów, a nawet sprzętu niezbędnego do otwarcia lub zbadania przesyłki
przedstawionej do kontroli,
-
Graniczny Inspektorat Weterynarii w Świecku
nie posiadał odpowiednich do liczby i zakresu przeprowadzanych kontroli
warunków lokalowych i technicznych. Zbyt mała była również obsada kadrowa.
Inspektorat nie dysponuje odpowiednimi urządzeniami umożliwiającymi dokonywanie
badań weterynaryjnych mięsa i przetworów drobiowych schłodzonych i zamrożonych.
Utrudniona jest również możliwość rozładunku drobiu i produktów drobiowych
z uwagi na brak wyposażenia technicznego (wózków jezdnych i podnośnikowych)
oraz pracowników obsługi. Nieczynny był (uszkodzony) agregat do chłodzenia
pomieszczenia do przechowywania padniętych sztuk zwierząt. Nieodpowiednie
warunki techniczne uzasadniano brakiem środków budżetowych na zakupy inwestycyjne.
Na niewłaściwe warunki techniczno-organizacyjne w Gr.IW w Świecku NIK zwracał
także uwagę w czasie poprzedniej kontroli, przeprowadzonej w 1999 r. w
zakresie funkcjonowania służb weterynaryjnych w obrocie z zagranicą.
-
Graniczny Inspektorat Weterynarii w Świnoujściu
w kontrolowanym okresie funkcjonował w trudnych warunkach, wynikających
z braku właściwej bazy do realizacji przypisanych mu zadań w ramach nadzoru
nad przewozem przez polską granicę towarów, w tym drobiarskich, podlegających
weterynaryjnej kontroli granicznej. Inspektorat nie był wyposażony w rampy
do rozładowywania do badań towarów, komorę chłodniczą dla partii towaru
z których pobrano próbki do badań.
-
Zakres, rzetelność i skuteczność
wykonywania przez powiatowego (miejskiego) lekarza weterynarii nadzoru
nad produkcją i obrotem produktami drobiarskimi.
Na terenie działania 14 skontrolowanych inspektoratów
weterynarii (miejskich i powiatowych) nadzorem weterynaryjnym w sektorze
uboju, przetwórstwa i przechowywania mięsa drobiu i surowców do produkcji
wyrobów drobiarskich było objętych 446 podmiotów gospodarczych branży drobiarskiej,
z których 5 (1%) posiadało uprawnienia eksportowe na rynki Unii Europejskiej.
Nie spełniało wymogów UE 31 podmiotów, z których 24 miało szansę na osiągnięcie
wymaganego standardu.
Kontrola wykazała, że Powiatowe (Miejskie)
Inspektoraty Weterynarii niedokładnie sprawowały nadzór nad jakością zdrowotną
produktów pochodzenia zwierzęcego (drobiu) oraz nad miejscami uboju drobiu,
rozbioru mięsa drobiu, przetwórstwa, a także nad produkcją jaj wylęgowych
i wylęgiem drobiu.
W działalności PIW stwierdzono przypadki
istotnych nieprawidłowości, które wynikały często z rozluźnionej dyscypliny
wykonywania swych obowiązków w zakresie nadzoru i kontroli.
Brak właściwego nadzoru weterynaryjnego
nad zakładami zajmującymi się ubojem i przetwórstwem mięsa drobiu sprawił
m. in., że ilość drobiu skupowanego w tych zakładach nie zawsze była zgodna
z ilością poddaną ubojowi i dokumentacją znajdującą się wubojni. Postępowanie
takie było niezgodne z art.7 ust. 14 ustawy z dnia 24 kwietnia 1997 r.
o zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt i mięsa oraz o Inspekcji Weterynaryjnej.
W żadnym też przypadku naruszeń tego przepisu powiatowi lekarze weterynarii
nie wykorzystali uprawnień do nałożenia kar grzywny, wynikających z art.
51, ust. 1, pkt 4a cyt. wyżej ustawy, co należy uznać za działanie nierzetelne.
Przypadki takie stwierdzono na terenie 5 (35,8%) skontrolowanych PIW (Tomaszów
Mazowiecki, Otwock, Nysa, Opole i Ciechanów): Na przykład:
-
w Tomaszowskich Zakładach Drobiarskich
“ROLDROB” w Tomaszowie Maz., nadzorowanych przez PIW w Tomaszowie Mazowieckim,
w dniu 24 czerwca 2002 r. dopuszczono do uboju indyki w ilości
większej o 195 szt., tj. o 7%, niż wynikało to z wystawionego świadectwa
zdrowia. Ilość indyków przyjęta do ubojni - wg dokumentacji poubojowej
- wynosiła 2.995 szt., natomiast na świadectwie zdrowia zwierząt do transportu
zapisano 2.800 szt. Wobec tego 195 szt. indyków przywiezionych do uboju
nie były objęte weterynaryjną dokumentacją przewozową;
-
w Zakładach, nadzorowanych przez Powiatowy
Inspektorat Weterynarii w Nysie, dopuszczono w I kwartale 2002 r. do uboju
drobiu w 3 spośród 11 dostaw drobiu (objętych kontrolą NIK), w ilościach
większych o 18, %, 17,6 % i 20% od wykazanych w świadectwach zdrowia, a
w dniu 14 marca 2002 r., partii 7.200 sztuk drobiu, pomimo że świadectwo
zdrowia było ważne w dniu 13 marca 2002 r. Wg wyjaśnień lekarza weterynarii,
wykonującego przedubojowe badanie drobiu, w tych Zakładach przyczyną dopuszczenia
do uboju drobiu nie posiadającego świadectw zdrowia było “podawanie przez
hodowców szacunkowej ilości drobiu do odstawy” oraz “trudności w zrealizowaniu
3 dostaw drobiu w ilości 10.800 szt. w okresie ich ważności tj. 13.03.2000
r. ze względu na niesprzyjające warunki pogodowe – obfite opady śniegu.
Dostawcą drobiu był współwłaściciel Zakładów, który jest jednocześnie hodowcą
drobiu, posiadający fermę w Popielowie – odległym od Zakładów w Bielicach
o około 100 km”;
-
liczba drobiu dostarczanego do uboju i ubitego
w CZD “CEDROB” S.A. w Ciechanowie, nadzorowanego przez Powiatowy Inspektorat
Weterynarii w Ciechanowie, była niezgodna ze świadectwami zdrowia wystawionymi
przez wyznaczonych lekarzy weterynarii. Z danych zawartych w dzienniku
badania poubojowego zwierząt wynikało, że w dniach 9 – 12 czerwca 2002
r. lekarze wystawili siedem świadectw zdrowia dla 57.000 sztuk drobiu przeznaczonego
do uboju, podczas gdy ubito go o 1.333 sztuki więcej.
Stwierdzone różnice dotyczące ilości ubijanego
i badanego drobiu stwarzały potencjalne zagrożenie dla zdrowia konsumentów.
Nie badane mięso drobiowe było bowiem przedmiotem obrotu towarowego.
Zakres i skuteczność wykonywania przez
lekarzy weterynarii nadzoru nad działalnością zakładów branży drobiarskiej
ograniczał niewłaściwy sposób prowadzenia w PIW rejestru nadzorowanych
podmiotów. W 5 skontrolowanych PIW (Tomaszów L., Ciechanów, Inowrocław,
Skarżysko-Kamienna Kielce) stwierdzono nierzetelne prowadzenie rejestru
nadzorowanych podmiotów. Na przykład:
-
w Powiatowym Inspektoracie Weterynarii w Tomaszowie
Lubelskim nierzetelnie prowadzono rejestr nadzorowanych podmiotów, gdyż
rejestr ten - wbrew wymogom art. 5 ust. 3c ustawy z dnia 24 kwietnia 1997
r. o zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt rzeźnych i mięsa oraz o Inspekcji
Weterynaryjnej (Dz. U. z 1999 r. Nr
66, poz. 752 ze zm.) - nie obejmował nadzorowanych przez Inspektorat składów
celnych (“OSKAR”, “FENIX”, SKORPION” i “GORTEX”) oraz fermy tuczu brojlerów
“ASTRA;
-
w rejestrze Powiatowego Inspektoratu Weterynaryjnego
w Ciechanowie nie ujęto 10 podmiotów gospodarczych prowadzących usługi
transportu żywca drobiowego na rzecz CZD “CEDROB” S.A., które również nie
zgłosiły rozpoczęcia działalności w ustawowym terminie. Powiatowy Lekarz
Weterynarii wyjaśnił brak zgłoszenia o rozpoczęciu działalności pozostawaniem
przewoźników pod bieżącym nadzorem wyznaczonych lekarzy weterynarii. Powiatowy
Lekarz Weterynarii nie wykorzystał w stosunku do ww. podmiotów, uprawnień
do nałożenia kary grzywny, wynikających z art. 51 ust. 2 pkt 5 ustawy z
dnia 24 kwietnia 1997 r. Ponadto zarejestrowanie
przez Inspektorat w latach 1999 i 2000 działalności CZD “CEDROB” S.A. w
zakresie prowadzenia zakładów jajczarskich i przetwórstwa było bezpodstawne,
bowiem zakłady takiej działalności nie prowadziły;
-
w rejestrze podmiotów gospodarczych zajmujących
się działalnością związaną z ubojem, rozbiorem, wylęgiem drobiu oraz produkcją
jaj wylęgowych, prowadzonym w Powiatowym Inspektoracie Weterynaryjnym w
Skarżysko-Kamiennej, nie zostały zamieszczone informacje, o których mowa
w art. 5 ust. 3d pkt 4 ustawy z dnia
24 kwietnia 1997 r. o zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, badaniu zwierząt
rzeźnych i mięsa oraz o Inspekcji Weterynaryjnej (j.t. Dz. U. z 1999 r.
Nr 66, poz. 752 ze zm.), tj. dotyczące przeprowadzonych kontroli oraz decyzji
administracyjnych stwierdzających spełnienie
bądź niespełnienie warunków weterynaryjnych do prowadzenia działalności
i decyzji nakazujących usunięcie uchybień lub wstrzymujących prowadzenie
działalności.
W ocenie NIK takie działania PIW należy uznać
za nierzetelne - niezgodne z wymogami art. 5 ust. 3c ustawy z dnia 24 kwietnia
1997 r. o zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, badaniu zwierząt rzeźnych
i mięsa oraz o Inspekcji Weterynaryjnej.
Najwyższa Izba Kontroli negatywnie ocenia
udokumentowanie czynności nadzoru w niektórych PIW. Nierzetelne dokumentowanie
czynności nadzoru weterynaryjnego stwierdzono w 4 (28,9%) skontrolowanych
PIW (Nysa, Poznań, Wolsztyn i Kielce). Na przykład:
-
w Powiatowym Inspektoracie Weterynarii w Nysie nie udokumentowano w
I kwartale 2002 r. w “książce mycia i dezynfekcji
pojazdu do transportu drobiu”, dokonywania mycia i dezynfekcji samochodu
dostarczającego drób do Zakładów w 14 przypadkach na 36 dostaw drobiu.
Ponadto stwierdzono niezgodności w ilościach drobiu skupionego w I kwartale
2002
r. wykazanych w “dzienniku badania przedubojowego zwierząt i mięsa” z ilościami
tego drobiu wykazanymi w “urzędowych świadectwach zdrowia”. Dwóch lekarzy
weterynarii prowadzących badania wykazało w dzienniku zbadanie w marcu
2002 r. 62.243 sztuk drobiu, podczas
gdy kontrola NIK wykazała poświadczenie badania 66.215 sztuk, tj. o 6%
więcej. Przyczyną niezgodności było błędne podsumowanie ilości przebadanego
drobiu w dzienniku;
-
w Powiatowym Inspektoracie Weterynarii
w Wolsztynie oględziny dokumentacji przedubojowej za listopad 2001 r. w
ubojni drobiu w Nieborzy wykazały, że na poddane ubojowi 29.890 szt. brojlerów
kurzych brak było wymaganych świadectw zdrowia. Rachunki z tytułu wystawienia
9 świadectw zdrowia dotyczyły natomiast 35.000 szt. brojlerów kurzych.
Ponadto nie przestrzegano 24 godzinnego terminu ważności świadectw zdrowia
dla poszczególnych partii drobiu przeznaczonych do uboju. Od dnia wystawienia
świadectwa zdrowia (ogółem 6 świadectw) do dnia ostatniego uboju rozliczonego
na dane świadectwo upływało od 1 do
6 dni. Stanowiło to naruszenie postanowień zawartych w § 1 rozporządzenia
Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 11 grudnia 1998 r.
w sprawie sposobu badania zwierząt rzeźnych, badania, oceny i znakowania
mięsa, wykorzystania mięsa o ograniczonej
przydatności do spożycia, mięsa niezdatnego do spożycia oraz prowadzenia
dokumentacji z tym związanej (Dz. U. Nr 154, poz. 1011, ze zm.). W Inspektoracie
nie prowadzono też bieżącej ewidencji i rozliczenia importowanych jaj wylęgowych,co
sprzyjało (obok braku należytej staranności) powstawaniu błędów w wydawanych
decyzjach administracyjnych o dopuszczeniu jaj wylęgowych do nakładu. Błędy
takie wystąpiły w decyzjach nr 344/2001, 438/2001 i 04/2002 i polegały
między innymi na zamieszczeniu niewłaściwych
dat i niezgodnych ze stanem faktycznym treści uzasadnień,
-
w Powiatowym Inspektoracie Weterynarii
w Poznaniu stwierdzono nierzetelne sporządzanie sprawozdań RWW-5 z działalności
i stanu sanitarnego obiektów w zakresie higieny artykułów żywnościowych
pochodzenia zwierzęcego. Kontrola wykazała, że liczba faktycznie wydanych
przez Powiatowego Lekarza Weterynarii decyzji administracyjnych w sprawie
poprawy stanu sanitarnego i w sprawie czasowego wstrzymania działalności
zakładów zajmujących się ubojem i przetwórstwem
drobiu nie odpowiadała liczbie takich decyzji wskazanych w sporządzonym
przez Powiatowy Inspektorat sprawozdaniu RWW - 5 za 2001 r. W omawianym
sprawozdaniu podano, że decyzji takich wydano, w 2001 r. łącznie 25 natomiast
z ustaleń kontroli wynika, że faktycznie
takich decyzji wydano 12.
Stwierdzono również, że niektóre PIW źle przeprowadzały kontrole w nadzorowanych
podmiotach. Przypadki takie ujawniono w 2 (14,3%) skontrolowanych PIW (Kutno,
Poznań), które nieprawidłowo przeprowadzały kontrole pod względem formalnym.
Ponadto kontrole nie uwzględniały przestrzegania przepisów ustawy o ochronie
zwierząt. Na przykład:
-
w protokółach z kontroli podmiotów objętych nadzorem weterynaryjnym
pracownicy Powiatowego Inspektoratu w Kutnie nie odnotowywali ustaleń dotyczących
przestrzegania przepisów ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt
(Dz.U. Nr 111, poz. 724 ze zm.);
-
pomimo poprawnej oceny działalności Powiatowego Lekarza Weterynarii
w Inowrocławiu w zakresie nadzoru nad produkcją i obrotem produktami drobiarskimi,
nie wykorzystano jednak uprawnień wynikających z art. 6 ust. 1 ustawy z
dnia 24 kwietnia 1997 r. o zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, badaniu
zwierząt rzeźnych i mięsa oraz o Inspekcji Weterynaryjnej (t.j. Dz. U.
z
1999 r. nr 66, poz. 752 ze zm.). W badanym okresie pracownicy PIW stwierdzili
w czasie kontroli w ubojniach drobiu nieprawidłowości świadczące o nieprzestrzeganiu
przepisów rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z
dnia 20 stycznia 1999 r. w sprawie
szczegółowych warunków weterynaryjnych wymaganych przy przetwórstwie mięsa
i składowaniu przetworów mięsnych. (Dz. U. z 1999 r. nr 10, poz. 91). Wydawano
jednak tylko polecenia odnotowywane w protokole.
Ujawnione braki w dokumentowaniu czynności
nadzoru weterynaryjnego i zły poziom kontroli ze strony lekarzy weterynarii
stwarzał, zdaniem NIK, możliwość potencjalnego powstania zagrożenia korupcją.
Wyniki kontroli wykazały ponadto, że w
5 skontrolowanych PIW (Kielce, Skarżysko K., Kutno, Nysa i Opole) nieprawidłowo
ewidencjonowano dochody i wydatki z utworzonego środka specjalnego pod
nazwą “inspekcja higieny mięsa i zwierząt w obrocie”. Na przykład:
-
w 2000 roku Powiatowy Inspektorat Weterynarii
w Kielcach nieprawidłowo gromadził i wydatkował środki z utworzonego środka
specjalnego pod nazwą “inspekcja higieny mięsa i zwierząt w obrocie”. Wyznaczeni
bowiem do wykonywania czynności określonych art. 49 ust. 1 ustawy z dnia
24 kwietnia 1997 r. o zwalczaniu chorób zwierząt, (...) lekarze weterynarii,
wpłacali na rachunek środka specjalnego tylko 4 % pełnej opłaty pobieranej
bezpośrednio od podmiotów, w których wykonywali badania, pozostałe zaś
96 % stanowiło ich wynagrodzenie. Z powyższego wynika, że na rachunek środka
specjalnego wpływała kwota stanowiąca różnicę pomiędzy pobraną przez lekarza
opłatą a przysługującym mu wynagrodzeniem. Zgodnie z dyspozycją art. 45
ust. 2 i 3. cytowanej wyżej ustawy z dnia 24 kwietnia 1997 r. na dochody
środka specjalnego winna była wpływać pełna kwota za świadczenie zrealizowane
przez lekarzy weterynarii, a następnie z rachunku środka specjalnego winna
była następować wypłata wynagrodzeń wynikających z zawartych umów z osobami
nie będącymi pracownikami PIW. Tak więc dochody środka specjalnego wynikające
z opłat za czynności związane z badaniem drobiu w 2000 r. powinny wynosić
ogółem 118.606,80 zł, a nie jak wykazano w ewidencji 4.744,27 zł;
-
w Powiatowym Inspektoracie Weterynarii w Opolu
ustalono, że 15 lekarzy weterynarii obciążało do końca 2001 r., we własnym
imieniu, zakłady branży drobiarskiej kosztami wykonanych badań i przekazywało
na konto środka specjalnego 4% pobranych opłat, a następnie wystawiało
rachunki Inspektoratowi w wysokości stanowiącej 96% wpłat dokonanych przez
ww. zakłady.
Najwyższa Izba Kontroli pozytywnie ocenia
podejmowane przez Inspektoraty Weterynarii działania wynikające z przeprowadzonych
kontroli w nadzorowanych podmiotach, w których naruszone zostały warunki
weterynaryjne. W okresie objętym kontrolą, w wyniku przeprowadzonych kontroli
sanitarno
– weterynaryjnych, PIW wydały łącznie 183 decyzje o usunięciu usterek,
a w 21 przypadkach wydały decyzje o zamknięciu zakładu lub wstrzymaniu
produkcji do czasu usunięcia stwierdzonych uchybień i zaniedbań.
5. Zakres
i skuteczność nadzoru weterynaryjnego nad obrotem mięsem drobiowym i jego
produktami oraz jajami wylęgowymi w składach celnych.
Zgodnie z art.13 ustawy o zwalczaniu chorób
zwierząt towary przywożone nie mogą być na terytorium RP wyładowywane lub
przeładowywane bez zgody właściwego powiatowego lekarza weterynarii. Właściwy
powiatowy lekarz weterynarii, sprawujący nadzór nad składem celnym w zakresie
przestrzegania warunków weterynaryjnych, kontroluje wprowadzanie i wyprowadzanie
towarów.
Spośród 14 skontrolowanych PIW jeden -
Powiatowy Inspektorat Weterynarii w Tomaszowie Lubelskim sprawował nadzór
nad 4 Składami Celnymi w Tomaszowie Lubelskim (“OSCAR”, “FENIX”, “SKORPION”
i “GORTEX”), które zajmują się składowaniem czasowym mięsa drobiowego i
jego przetworów znajdującego się w tranzycie.
-
Przeprowadzone na wniosek i przy udziale
kontrolerów NIK kontrole weterynaryjne składów celnych w dniu 17 lipca
2002 r. wykazały, że żaden z ww. składów celnych nie spełniał wymogów rozporządzenia
Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 9 maja 2002 r. w sprawie szczegółowych
warunków weterynaryjnych wymaganych przy prowadzeniu składów celnych lub
działalności w wolnych obszarach celnych i składach wolnocłowych w zakresie
obrotu towarami podlegającymi weterynaryjnej kontroli granicznej (Dz. U.
Nr 57, poz. 524). W składach celnych
brak było m. in. kontrolowanych miejsc wejścia i wyjścia, pomieszczeń do
przechowywania środków myjących i odkażających oraz sprzętu do utrzymania
właściwej higieny pomieszczeń, brak było także programu zwalczania gryzoni
itd. Dotychczasowe, liczne kontrole
składów celnych nie zauważały tak oczywistych nieprawidłowości, co świadczy,
że nadzór PIW nad składami celnymi prowadzony był nierzetelnie;
-
W toku kontroli PIW w Tomaszowie Lubelskim dokonano sprawdzenia wybranych
losowo transportów mięsa drobiowego i jego
przetworów, przewożonych tranzytem przez Polskę, przeładowywanych na terenie
Składów Celnych “OSCAR”, “FENIX”, “SKORPION”, z uwzględnieniem ich drogi
wywozu za granicę. W wyniku tych czynności stwierdzono, że towar wwieziony
tranzytem do Polski opuścił go tym samym środkiem transportu w całości
lub w mniejszych partiach różnymi środkami transportu i z innymi towarami
spożywczymi tranzytowymi pochodzenia zwierzęcego.
6. Wykonywanie zadań nadzoru
i kontroli przez stacje sanitarno-epidemiologiczne
W skontrolowanych Powiatowych (Miejskich)
Stacjach Sanitarno-Epidemiologiczne (PSSE) nie stwierdzono poważniejszych
nieprawidłowości w sprawowanym nadzorze nad produkcją i obrotem produktami
drobiarskim, w zakresie określonym w ustawie z dnia 14 marca 1985 r. o
Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz. U. z 1998 r. Nr 90, poz. 575, ze zm.)
oraz w aktach wykonawczych do tej ustawy.
Stwierdzono, że w 4 (33,4%) skontrolowanych
PSSE (Nakło, Ciechanów, Kutno i Włocławek) sposób przeprowadzenia kontroli
nad nadzorowanymi podmiotami i realizacja ich wyników nie zawsze były właściwe.
Na
przykład:
-
przeprowadzone przez Powiatową Stację Sanitarno-Epidemiologiczną
we Włocławku kontrole w magazynach hurtowych zajmujących się obrotem produktami
drobiarskimi wskazywały na szereg nieprawidłowości, które ujmowane były
w protokołach kontroli. Podawano w nich, że stwierdzone uchybienia stanowiły
naruszenie ustawy o warunkach zdrowotnych żywności i żywienia z 25 listopada
1970 r., po nowelizacji z 11 maja 2001 r. W protokołach nie podawano
jaki konkretnie przepis został naruszony. Stwierdzone uchybienia zalecano
usunąć w wyznaczonym terminie poprzez zapis w protokole kontroli zamiast
w formie decyzji administracyjnej, do czego zobowiązywał art. 27 ust. 1
ustawy z 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (j. t. w Dz.
U. z 1998 r., nr 90, poz. 575 ze zm.). Nie przestrzegano również postanowień
art. 36 ust. 1 ustawy o PIS zobowiązującym Inspektora Sanitarnego do wystawienia
rachunku za przeprowadzoną kontrolę w przypadku stwierdzenia uchybień.
W latach 2000-2002 w zakresie objętym kontrolą wystawiono tylko 1 rachunek,
mimo że w 21 przypadkach stwierdzano uchybienia wymagające decyzji administracyjnej;
-
w protokołach kontroli sanitarnych, przeprowadzanych
przez Powiatową Stację Sanitarno-Epidemiologiczną w Kutnie, wszystkie ustalenia
określano jako uchybienia stanowiące naruszenie art. 17 ustawy z dnia 25
listopada 1970 r. o warunkach zdrowotnych żywności i żywienia (Dz. U. Nr
29, poz.245 ze zm.), a następnie art. 27 ustawy z dnia 11 maja 2001 r.
o warunkach zdrowotnych żywności i żywienia (Dz. U. Nr 63, poz. 634). Część
uchybień zalecano usuwać w wyznaczonym terminie poprzez dokonanie takiego
wpisu w protokole kontroli, zamiast nakazać ich usunięcie w formie decyzji
administracyjnej. Ponadto, nie zawsze terminowo sprawdzano wykonanie wydanych
poleceń. Przykładowo, realizację poleceń wydanych w dniu 25 września 2000
r. po kontroli sklepu drobiarskiego KZD “EXDROB” w Kutnie ul. Podrzeczna
38 sprawdzono dopiero 9 marca 2001 r.
W kolejnych 2 (16,7%) kontrolowanych Stacjach
(Nakło i Ciechanów) ustalono, że wbrew obowiązującym przepisom, tj. art.
3 ustawy z dnia 14 marca 1985 r. o Inspekcji Sanitarnej (j.t. z 1998 r.
Dz.U. Nr 90, poz. 575 ze zm.) wyrażano zgodę na rozpoczęcie działalności
gospodarczej bez przeprowadzenia odbioru sanitarno – higienicznego. I tak:
-
Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna
w Ciechanowie nie uzgodniła dokumentacji projektowej pod względem wymagań
higienicznych i zdrowotnych dla modernizowanego zakładu produkcyjnego przetwórstwa
mięsa w Glinojecku przy ul. Płockiej 26, należącego do M.P. i B.J. i nie
uczestniczyła w jego odbiorze. Współwłaściciele pismem z dnia 27 sierpnia
2001 r. zwrócili się do Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w
Ciechanowie “(...) o wydanie stosownego postanowienia dotyczącego użytkowania
obiektu ubojni”. Powiatowy Inspektor Sanitarny stwierdziła, że “(...) nie
istniała konieczność wydania opinii sanitarnej (...) w świetle ustaleń
art. 56 ustawy z dnia 7 lipca 1994
roku Prawo budowlane (Dz. U. z 2000 r. Nr 106, poz. 1126, ze zm.);
-
Powiatowy Inspektor Sanitarny w Nakle wbrew
obowiązującym przepisom wyraził zgodę, decyzją z dnia 23 marca 2001 r.,
na rozpoczęcie działalności polegającej na rozbiorze kurcząt w wydzielonej
powierzchni hurtowni należącej do firmy Lis i Szynal s.c. bez przeprowadzenia
odbioru sanitarno – higienicznego.
W dalszych 2 ( 16,7 %) kontrolowanych PSSE
(Poznań i Ciechanów) nie wypełniano, w pełni obowiązku kontroli jakości
wody używanej przez zakłady, nad którymi nadzór sprawowały organy weterynarii,
zapisanego w § 3 ust. 1 rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej
oraz Rolnictwa z dnia 12 września 1972 roku w sprawie wykonania niektórych
przepisów ustawy o warunkach zdrowotnych
żywności i żywienia (Dz. U. Nr 40, poz. 261 ze zm.). Na przykład:
-
Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna
w Poznaniu badania jakości wody wykonywała tylko na zlecenie zainteresowanych
podmiotów prowadzących działalność w zakresie uboju drobiu, jego rozbioru
i przetwórstwa. W okresie objętym kontrolą Stacja przeprowadziła zlecone
badania zaledwie w 9 ubojniach drobiu, a tymczasem na terenie objętym działaniem
Stacji było zinwentaryzowanych 18 zakładów. Stacja nie wypełniała, więc
obowiązku kontroli jakości wody używanej przez zakłady, nad którymi
nadzór sprawowały organy weterynarii, Wprawdzie pod stałym nadzorem Stacji
były wodociągi sieciowe zaopatrujące te zakłady w wodę, zlokalizowane na
terenie objętym działaniem Stacji, jednak Stacja nie miała pełnej orientacji
co do jakości wody w omawianych zakładach, nad którymi w całości sprawowała
nadzór Inspekcja Weterynaryjna;
W 2 (16,7%) spośród 12 skontrolowanych PSSE
(w Opolu i w Siedlcach) stwierdzono przypadki niedostatecznej współpracy
pomiędzy organami inspekcji weterynaryjnej i inspekcji sanitarnej w zakresie
wzajemnego przekazywania informacji i przeprowadzania wspólnych kontroli
obiektów podlegających inspekcji weterynaryjnej a nadzorowanych przez inspekcję
sanitarną. Na przykład:
-
w Miejskiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej
w Siedlcach brak współpracy z Inspekcją Weterynaryjną spowodował, że Zakłady
Drobiarskie “Nasz drób” w Ujrzanowie, będące pod bieżącym nadzorem Powiatowej
Inspekcji Weterynaryjnej, nie figurowały w ewidencji Stacji i nie były
objęte nadzorem sanitarnym, co pozostaje w sprzeczności z art. 4 ust. 3
ustawy z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Artykuł
ten stanowi: “Do zakresu działania Państwowej Inspekcji Sanitarnej w dziedzinie
bieżącego nadzoru sanitarnego należy
kontrola przestrzegania przepisów określających wymagania higieniczne i
zdrowotne, w szczególności dotyczących: (...) warunków produkcji, transportu,
przechowywania i sprzedaży żywności oraz warunków żywienia zbiorowego”.
Nadzorowane przez skontrolowane stacje podmioty
gospodarcze były obejmowane kontrolą. Czynności kontrolne i ustalenia dokumentowano
protokołami, a w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości w stanie sanitarnym,
sporządzano decyzje nakazujące wykonanie określonych zaleceń. Stosowano
również postępowanie mandatowe. Najczęściej występującymi nieprawidłowościami,
według wyników kontroli przeprowadzonych przez PSSE w przetwórniach mięsa
i sklepach mięsnych, były uchybienia sanitarne polegające na braku aktualnych
badań profilaktycznych osób zatrudnionych
w bezpośrednim kontakcie z żywnością, oraz niewłaściwy stan techniczny
wyposażenia obiektów.
7. Wyniki kontroli przeprowadzonych
w trybie art. 12 ust. 2 ustawy o NIK przez Inspekcję Skupu i Przetwórstwa
Artykułów Rolnych w zakładach branży drobiarskiej oraz przez Inspekcję
Handlową w działach (stoiskach) z artykułami drobiowymi w supermarketach
7.1. Kontrola Inspekcji Skupu i Przetwórstwa
Artykułów Rolnych (ISiPAR) nie wniosła zastrzeżeń do żadnego z 12 zakładów
branży drobiarskiej w zakresie wewnętrznej
organizacji nadzoru nad gospodarką surowcową, przebiegiem procesów technologicznych
oraz obrotem artykułami drobiowymi. I tak:
-
w 5 spółkach akcyjnych ustanowiono komórki
organizacyjne i pracowników odpowiedzialnych za wykonywanie nadzoru nad
pracą poszczególnych działów, których zadania określały regulaminy lub
struktury i schematy organizacyjne, a w Kutnowskich Zakładach Drobiarskich
“EXDROB” S.A. zadania nadzoru określały także Procedury Systemu HACCP oraz
System Zarządzania Jakością według ISO 9001:2000; ponadto systemu HACCP
wdrażały Ciechanowskie Zakłady Drobiarskie “CEDROB” S.A. oraz “DROSED”
Siedleckie Zakłady Drobiarskie S.A.,
-
w 4 spółkach z o.o. nadzór ogólny nad działalnością
tych spółek sprawowany był przez ich zarządy i kierowników działów, a w
zakresie produkcji - przez służby technologiczne oraz w jednym przypadku
– przez brygadzistę produkcji, przy czym Przedsiębiorstwo Drobiarskie “DROBEX”
Spółka z o.o. w Solcu Kujawskim oraz Zakłady Drobiarskie “Koziegłowy” Spółka
z o.o. w Koziegłowach były w trakcie wdrażania systemu HACCP,
-
w kontrolowanej spółce jawnej nadzór organizacyjny
nad całością firmy sprawowany był przez właścicieli spółki, zaś w zakresie
produkcji – przez kierownika ubojni i kierownika zakładu rozbioru,
-
w 2 zakładach osób fizycznych nadzór nad poszczególnymi
działami sprawowany był przez właściciela zakładu, a nad prawidłowością
przebiegu procesów produkcyjnych i jakością produkowanych wyrobów - przez
technologa lub brygadzistę produkcji.
Trzy spośród 12 skontrolowanych zakładów posiadało
uprawnienia eksportowe: Kutnowskie Zakłady Drobiarskie “EXDROB” S.A. –
sektor ubojni drobiu (kurcząt i gęsi) do krajów Unii Europejskiej, Przedsiębiorstwo
Przemysłu Chłodniczego “FRIGOOPOL” S.A. w Opolu - na rynki WNP i do pozostałych
krajów b. ZSRR oraz prywatne Przedsiębiorstwo Rolno - Drobiarskie “SAWDROB”
w Gródku Zakład Przetwórstwa Mięsnego Ubojnia Drobiu w Osiu - na rynki
krajów b. ZSRR. Natomiast:
-
“Drobiarstwo Opolskie” Spółka z o.o. w
Niemodlinie w kontrolowanym okresie zajmowała się importem i sprzedażą
firmom krajowym piskląt brojlerów kurzych, kaczek i indyków oraz jaj wylęgowych
z Czech, Francji, Niemiec i Holandii. W latach 2000-2001 i I półroczu 2002
r. import dotyczył:
1.047.000 sztuk
|
brojlerów z Czech, |
270.000 sztuk
|
jaj
kurzych wylęgowych z Czech, |
92.335 sztuk
|
piskląt
kurek hodowlanych z Niemiec i Holandii, |
727.518 sztuk
|
piskląt
kaczych z Czech, |
889.360 sztuk
|
piskląt
indyczych z Francji, |
564.880 sztuk
|
piskląt
kaczych z Francji. |
Legalność przestawionego powyżej importu
nie budziła zastrzeżeń ISiPAR, gdyż został on zrealizowany na podstawie
decyzji Prezesa Agencji Rynku Rolnego oraz w przypadku drobiu hodowlanego
– zezwolenia Krajowego Centrum Hodowli Zwierząt, w formie świadectwa potwierdzającego
spełnienie warunków dla drobiu hodowlanego
przywożonego z zagranicy zgodnie z art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 20 sierpnia
1997 r. o organizacji hodowli i rozrodzie zwierząt gospodarskich i objęty
został nadzorem weterynaryjnym, w ramach którego wykonano badania zdrowotności
drobiu w trakcie jego kwarantanny w miejscach wyznaczonych przez powiatowego
lekarza weterynarii.
Wszystkie skontrolowane przez ISiPAR zakłady branży drobiarskiej objęte
były nadzorem sanitarno - weterynaryjnym ze strony właściwego miejscowo
powiatowego/miejskiego inspektoratu weterynarii. Organy Inspekcji Weterynaryjnej
w badanym okresie w trakcie swych ponad 420 kontroli badały najczęściej:
bieżący stan sanitarny i techniczny pomieszczeń produkcyjnych oraz
linii technologicznych, przestrzeganie warunków
weterynaryjnych wymaganych przy uboju zwierząt rzeźnych oraz rozbiorze
i składowaniu mięsa, jakość wody, kalibrację i legalizację urządzeń pomiarowych,
wentylację na hali uboju drobiu, rejestrację temperatury w komorach wędzarniczych,
sposób zagospodarowania odpadów, dostosowanie
zakładu do wymagań Unii Europejskiej, jakość mięsa i wyrobów oraz prawidłowość
ich znakowania, przestrzeganie zasad mycia i dezynfekcji środków transportowych
oraz klatek do przewozu drobiu do uboju, przestrzeganie wymogów Polskich
Norm, stan higieny i warunki zdrowotne pracowników, realizację wniosków
i zaleceń pokontrolnych oraz decyzji administracyjnych wydanych przez organy
Inspekcji Weterynaryjnej w następstwie przeprowadzonych kontroli. Na przykład:
-
Przedsiębiorstwo Przemysłu Chłodniczego
“FRIGOOPOL” S.A. w Opolu skontrolowane zostało w badanym okresie trzykrotnie
przez Miejski Inspektorat Weterynarii w Opolu w zakresie stanu sanitarno
– technicznego chłodni składowych oraz pięciokrotnie w zakresie wykonania
wniosków pokontrolnych i decyzji. Stwierdzone w wyniku tych kontroli
nieprawidłowości dotyczyły m. in. stanu technicznego komór chłodniczych.
Stwierdzono również, że Przedsiębiorstwo nie wyposażyło działu usług w
książkę kontroli sanitarnej, co naruszało przepisy rozporządzenia Ministra
Zdrowia z dnia 28 lutego 2000 r. w sprawie warunków sanitarnych oraz zasad
higieny przy produkcji i obrocie środkami spożywczymi, używkami oraz substancjami
dozwolonymi; książkę tę założono w trakcie kontroli. Inspekcja Weterynaryjna
w wyniku kontroli Przedsiębiorstwa wydała 3 decyzje administracyjne oraz
2 upomnienia. ISiPAR wydała wnioski pokontrolne.
Ustalenia kontroli wykazały, że tylko jeden
skontrolowany zakład, tj. wymienione już Przedsiębiorstwo Rolno - Drobiarskie
“SAWDROB” w Gródku, nie prowadził skupu drobiu, gdyż potrzeby jego ubojni
w kontrolowanym okresie (ok. 90 tys. sztuk) zaspokajane były przez fermę
drobiu właściciela zakładu. W 8 skontrolowanych zakładach drobiarskich
żywiec drobiu oraz pozostały surowiec do produkcji
wyrobów pochodził od firm krajowych, współpracujących w 5 przypadkach w
oparciu o umowy kontraktacyjne oraz w 3 przypadkach w oparciu o umowy handlowe.
W jednym przypadku dostawy drobiu rzeźnego do uboju uzgadniane były na
podstawie umów ustnych. Jedynie ww.
Zakłady “CEDROB” w Ciechanowie dokonały w 2000 r. jednorazowego zakupu
mięsa drobiowego w ilości 39.989 kg z USA.
Legalność zakupu żywca drobiu do uboju
nie budziła zastrzeżeń kontroli. Wymienione zakłady skupiły w kontrolowanym
okresie łącznie 282.753,5 tony żywca drobiu. W zakresie skupu żywca
drobiu stwierdzono jednak szereg nieprawidłowości wskazujących na nieprzestrzeganie
warunków weterynaryjnych. Na przykład:
-
w dwóch zakładach: Zakładach Drobiarskich
“Koziegłowy” Spółka z o.o. oraz Ciechanowskich Zakładach Drobiarskich “CEDROB”
S.A. stwierdzono istotne różnice pomiędzy ilością sztuk drobiu wpisanego
w świadectwa zdrowia zwierząt wystawione przez lekarzy weterynarii obecnych
przy załadunku drobiu, a ilością sztuk przyjętych do uboju, wynoszące
odpowiednio 2.903 sztuk – 7,26% i 1.973 sztuki – 2,37%. Ponadto na 74 świadectwach
zdrowia zwierząt, spośród 145 skontrolowanych, nie podano numeru rejestracyjnego
środka transportu, a na całą dostawę drobiu do ubojni w kilku partiach
wystawione zostało jedno świadectwo zdrowia. Było to niezgodne z postanowieniami
art. 7 ust 15 ustawy z dnia 24 kwietnia 1997 r. o zwalczaniu chorób zakaźnych
zwierząt, badaniu zwierząt rzeźnych i mięsa oraz o Inspekcji Weterynaryjnej
oraz rozporządzenia Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 30
czerwca 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad i warunków transportu zwierząt;
-
w Przedsiębiorstwie Wielobranżowym “MARLEJ”
Spółka z o.o. w Łącznej Zakład Uboju i Przetwórstwa w Zagórzu oraz w Zakładach
Drobiarskich “Koziegłowy” Spółka z o.o. w Koziegłowach odnotowano stosunkowo
wysoki wskaźnik upadków drobiu w czasie transportu wskutek zaduszenia,
który w badanym okresie wyniósł od 0,06% dla brojlerów kurzych i kaczek
do 1,67% dla gęsi. Wskaźniki te świadczyły m. in. o niedostatecznym jeszcze
przystosowaniu środków transportu do przewozu drobiu z ferm do ubojni.
W kontrolowanych zakładach nie stwierdzono
przypadków importu mięsa drobiowego mechanicznie odkostnionego. Natomiast
Ciechanowskie Zakłady Drobiarskie “CEDROB” S.A. były producentem tego rodzaju
mięsa: w 2000 r. – 1.186 ton, 2001 r. – 1324 tony i w I kwartale 2002 r.
– 441 ton. Stwierdzono jednak brak w 2000 r. pełnych badań jakości zapasów
tego mięsa, podczas gdy Polska Norma PN-92/A-86522 “Mięso drobiowe oddzielone
mechanicznie”
wymaga badań z częstotliwością nie rzadszą niż 2 razy w roku. Mięso drobiowe
mechanicznie odkostnione produkowane również było w kontrolowanym okresie
przez Tomaszowskie Zakłady Drobiarskie “ROLDROB” S.A., przy czym połowa
produkcji, w staniegłęboko zamrożonym, pakowane w kartony, sprzedawane
było innym podmiotom gospodarczym. We własnym zakresie mięso to przeznaczane
było m. in. do produkcji wędlin “drobnorozdrobnionych”.
W zakresie organizacji nadzoru nad ubojem
i oceną jakości drobiu rzeźnego oraz przebiegiem procesów technologicznych
w produkcji wyrobów drobiowych i warunkami ich przechowywania nieprawidłowości
stwierdzone w trakcie kontroli ISiPAR dotyczyły głównie złego stanu sanitarnego
ubojni oraz niezapewnienia właściwej jakości produkowanych
wyrobów oraz niewłaściwego ich oznaczania. Istotniejsze nieprawidłowości
w tym zakresie dotyczyły 4 zakładów. I tak:
-
w Przedsiębiorstwie Wielobranżowym “MARLEJ”
Spółka z o.o. w Łącznej Zakład Uboju i Przetwórstwa Drobiu w Zagórzu kontrola
ISiPAR stwierdziła zły stan sanitarno-higieniczny w ubojni, m. in. brudne
ściany i drzwi w pomieszczeniach produkcyjnych i pomocniczych, w “mroźni”
nie było palet, a oprócz wyrobów przeznaczonych do sprzedaży składowano
odpady produkcyjne (skrzydła), w magazynie
wyrobów gotowych brak było termometru, brudne transportery tuszek, na ich
prowadnicach występowały złogi starego tłuszczu i zaschniętej krwi, w ubojni
nie było stanowiska mycia i odkażania środków transportu mięsa, magazyn
na odpady nie chłodzony, pojemniki na odpady przepełnione. Ponadto na etykietach
opakowań niektórych wyrobów drobiowych termin przydatności do spożycia
poprzedzony był napisem “należy spożyć przed” zamiast “należy spożyć do”,
nie podano wagi netto, a podane okresy przydatności do spożycia nie były
oparte o badania mikrobiologiczne i próby w zakresie przechowalnictwa tych
wyrobów. Brak było również udokumentowanych norm i receptur na wyroby gotowe
produkowane przez zakład pomocniczy w m. Zalezianka. W kontrolowanym okresie
Spółka nie prowadziła żadnych badań produkowanych wyrobów. Za niewłaściwy
stan sanitarny ubojni ukarano jej kierownika mandatem karnym 300 zł.;
-
w Tomaszowskich Zakładach Drobiarskich S.A.
na 5 prób wędlin pobranych do badań chemicznych w trakcie kontroli (w dniu
21.05.2002 r.) dwa wyroby nie odpowiadały jakościowo wymaganej normą PN-A-85526/A1/A2
z uwagi na zawyżoną w partii 20 kg “polędwicy złotej” zawartość soli o
0,3% oraz w partii 7,5 kg “kiełbasy jarmarcznej” zawyżoną zawartość tłuszczu
o 1,4%. Ponadto w okresie objętym kontrolą badania laboratoryjne wędlin
wykazały w 9 próbkach, tj. w co siódmej badanej, niezgodność pod względem
składu chemicznego w stosunku do wymagań PN-A-85526 “Wędliny drobiowe”,
zaś na 131 próbek wyrobów gotowych i surowca badanych pod względem mikrobiologicznym
w 8 próbkach, tj. w co szesnastej, stwierdzono obecność bakterii coli.
Kontrola wykazała, że w hali produkcyjnej posługiwano się wagą elektroniczną
bez aktualnej cechy legalizacji. Za stwierdzone nieprawidłowości ukarano
mistrza wydziału przetwórstwa drobiarskiego oraz szefa działu produkcji
mandatem 100 zł i 200 zł.
Ponadto w zawartych przez Zakłady
umowach współpracy z halami “Makro” i “Selgros” nie sprecyzowano warunków
przyjmowania tzw. zwrotów handlowych, stąd m. in. przyjmowane zwroty wyrobów
drobiowych z hali “Makro” dokonywane były bez dokumentów reklamacyjnych,
a jedynie na podstawie “noty zwrotu towaru”, co było sprzeczne z § 12 pkt
1 i 2 umowy handlowej z 13.12.1999 r.; zwroty te kwalifikowano jako “odpad
utylizacyjny”. Od dnia 1.03.2001 r. hala “Makro” nie dokonuje zwrotów handlowych
wędlin, natomiast obciąża dostawcę kosztami utylizacji w wysokości 3% w
2001 r. i 3,5% w 2002 r. wartości dostarczonych wędlin. Ponadto aneksem
nr 2 z dnia 18.12.2001 r. do umowy “Makro” jednostronnie ustaliło, że począwszy
od 1.01.2002 r. będzie świadczyć na rzecz dostawcy usługi polegające na
przechowywaniu środków spożywczych, których sprzedaż nie będzie możliwa
ze względu na zareklamowanie ich przez “Makro” i dla których termin przydatności
do spożycia upłynął, do czasu wydania tych środków spożywczych specjalistycznej
firmie. Postanowienie tego aneksu wprowadzono do realizacji od 1.06.2002
r., skutkujące naliczaniem należności dla “Makro” w wysokości 3,5% dostarczonych
wyrobów;
-
ustalenia kontroli wykazały, że Powiatowy
Lekarz Weterynarii w Siedlcach w dniu 12.02.2002 r. wydał decyzję do tej
samej partii mięsa drobiowego zwróconej z sieci handlowej w ilości 1.369
kg,, zakazującą wprowadzanie tego mięsa do obrotu i do produkcji innych
środków spożywczych, a następnie w dniu 28.02.2002 r. zmienił swoją decyzję
zezwalającą na przeprowadzenie procesu uzdatniającego zakwestionowanej
partii mięsa drobiowego, w wyniku którego uznano, że 1.216,9 kg mięsa nadaje
się do przetwórstwa, zaś pozostałe 152,1 kg - do utylizacji,
-
w Przedsiębiorstwie Przemysłu Chłodniczego
“Frigoopol” S.A. w Opolu ustalono m. in., iż w komorach chłodni przechowywano
łącznie mięso nie opakowane i opakowane, co było sprzeczne z przepisami
rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 20 stycznia
1999 r. w sprawie szczegółowych warunków weterynaryjnych wymaganych przy
uboju zwierząt rzeźnych oraz rozbiorze i składowaniu mięsa. W komorach
chłodni, oprócz mięsa, przechowywano również inne rodzaje artykułów spożywczych,
jak owoce, warzywa, lody. Było to z kolei niezgodne z przepisami rozporządzenia
Ministra Zdrowia z dnia 28 lutego 2000 r. w sprawie warunków sanitarnych
oraz zasad higieny przy produkcji i obrocie środkami spożywczymi, używkami
oraz substancjami dodatkowymi dozwolonymi, które zobowiązują do rozdzielnego
przechowywania tych artykułów. Ponadto oględziny wykazały, że w komorach
chłodni przechowywano 4 partie produktów drobiowych w ilości 18 ton (wątroba
z kurczaka, skórki drobiowe, mięso z udek kury) dla których już od kilku
miesięcy (skrajnie nawet od 10 miesięcy) przekroczony został 3 miesięczny
okres składowania określony w Polskiej Normie PN-83/A-07005 “Towary żywnościowe.
Warunki klimatyczne i okresy przechowywania w chłodniach”. Ponadto część
opakowań bezpośrednich dotyczących 3 partii mięsa drobiowego była uszkodzona
lub otwarta. Na podstawie dostępnej w Przedsiębiorstwie dokumentacji nie
można było ustalić, czy całość przyjętego w kontrolowanym okresie do składowania
w chłodni mięsa drobiowego, w łącznej ilości 383,4 ton, objęta była kontrolą
służb weterynaryjnych, gdyż służby te nie dokonywały żadnych adnotacji
w odnośnych dokumentach Przedsiębiorstwa. Kontrolowane Przedsiębiorstwo
nie przechowywało świadectw zdrowia mięsa dostarczonego do składowania.
W wymienionych zakładach Państwowa Inspekcja
Sanitarna badała najczęściej jakość wody oraz wykonywanie pomiaru czynników
w środowisku pracy.
7.2. W 2 spośród 13 placówek handlowych
(ze stoiskami lub działami z artykułami drobiowymi) skontrolowanych w trybie
art. 12 ust. 2 ustawy o NIK przez Inspekcję Handlową stwierdzono, że:
-
“Geant-Polska” Spółka z o.o. w Bydgoszczy
nie posiadał zezwolenia organu sanitarnego na prowadzenie działu mięsnego,
a posiadał jedynie zgodę organu weterynaryjnego na produkcję mięsa mielonego,
-
Hipermarket Jumbo Jeronimo Martins Dystrybucja
Spółka z o.o. w Poznaniu nie posiadał zezwolenia organu weterynaryjnego
na prowadzenie produkcji i sprzedaży mięsa mielonego.
W ocenie NIK, powyższe działania placówek
handlowych były nielegalne.
Kontrola także stwierdziła, że w Market
“REAL” Spółka z o.o. i Spółka Komandytowa SDT w Opolu w sali handlowej
umieszczone były tablice z napisami o treści: “Szanowni klienci! Wszystkie
produkty spożywcze w naszym markecie są pod stałą kontrolą jakościową Wojewódzkiego
Inspektora Skupu i Przetwórstwa Artykułów Rolnych (pieczątka okrągła).-
Jakość i higiena kontrolowana przez niezależne instytucje. Gospodarstwo
Pomocnicze Badań Laboratoryjnych i Orzecznictwa WISiPAR SaneChem sp. z
o.o. (poniżej pieczątki i napis) “real-
”. Brak było adresu Inspektoratu jak również gospodarstwa pomocniczego.
Napisy identycznej treści posiadały samoprzylepne etykiety (okrągłe w kształcie
pieczątki) na opakowaniach jednostkowych paczkowanych przetworów mięsnych
własnej produkcji Marketu. W trakcie
kontroli okazano umowę-zlecenia na badania jakości żywności, w którym “Real”
zlecił z dniem 1.04.2001 r. Gospodarstwu Pomocniczemu przy Śląskim Wojewódzkim
Inspektoracie Skupu i Przetwórstwa Artykułów Rolnych w Katowicach na
okres do dnia 31 marca 2002 r. Na podstawie tej umowy zleceniobiorca dokonywał
badania jakości żywności oraz oceny pracy działów świeżej żywności, za
wynagrodzeniem miesięcznym za jeden obiekt 2.500 zł (plus 22%VAT). Etykiety
naklejane na środki spożywcze pochodzenia
zwierzęcego nie zawierały natomiast pełnej informacji obowiązującej na
opakowaniach jednostkowych, tj. składu surowcowego oraz dozwolonych substancji
dodatkowych. W wyniku postępowania pokontrolnego, do którego włączono m.
in. Urząd Ochrony Konkurencji, usunięte
zostały w miejscach sprzedaży artykułów mięsnych ww. reklamy, tablice i
samoprzylepne etykiety o dotychczasowej treści. Umieszczone zostały jednak
informacje, że kontrolę jakości sprawuje “Centrum Jakości Artykułów Rolno-Spożywczych
SanChem
sp. z o.o.”. W informacji brak jest danych umożliwiających klientom dokładną
identyfikację i lokalizację wymienionej spółki.
Łącznie we wszystkich 13 skontrolowanych
jednostkach handlowych poddano badaniom kontrolnym 721 partii towarów drobiowych
na kwotę 128 tys. zł., z których w 4 placówkach zakwestionowano jakość
151 partii towarów, 20,94%, na kwotę 11.742,64 zł., 9,18%, najczęściej
z powodu zaniżania wsadu mięsno – tłuszczowego w połączeniu z zawyżoną
zawartością skrobi lub galarety, czy też substancji
dodatkowych niemięsnych i mięsnych, a także z powodu zmienionych cech organoleptycznych
oraz skażeń mikrobiologicznych. Skala nieprawidłowości w skontrolowanych
jednostkach handlowych świadczy o nieskuteczności nadzoru sprawowanego
w nich przez organy weterynaryjne i
sanitarne, a także przez kontrolę wewnętrzną nad jakością drobiu i artykułów
drobiarskich. W wyniku stwierdzonych w trakcie kontroli nieprawidłowości
w 4 jednostkach ukarano mandatem 4 pracowników na łączną kwotę 600 zł.
Prawidłowość znakowania towarów drobiowych
przez producentów oraz kontrolowane hipermarkety sprawdzono badając 376
partii towarów drobiowych o wartości 48,4 tys. zł. Towary nieprawidłowo
oznakowane stwierdzono w 8 jednostkach, kwestionując z tego względu 42
partie towarów, 11,17%, na kwotę 3.449,26
zł, 7,13%. Na przykład:
-
w Geant Polska Spółka z o.o. Hipermarket
nr 8 w Toruniu:
-
w obrocie handlowym polędwica olsztyńska
drobiowa posiadała dwie etykiety producenta, na których podany był różny
skład surowcowy,
-
na opakowaniach jednostkowych jaj kurzych
umieszczono informacje mogące wprowadzić klienta w błąd: “mało tłuszczu”,
“Wita A+E, bogate w witaminy”, “Polski Produkt Proekologiczny”, “Produkt
atestowany przez Akademię Rolniczą Wrocław”, “Więcej witaminy A”, “Wysoki
poziom WNKT”, z których nie wynikało, z jakiego źródła te szczególne cechy
jaj pochodzą,
-
na opakowaniach jednostkowych jaj kurzych
brak było pełnego adresu producenta, a także klasy towaru, co było niezgodne
z wymaganiami art. 12 ust. 2 ustawy Prawo działalności gospodarczej z dnia
19 listopada 1999 r. oraz Polskiej Normy PN-A-86503 “Produkty drobiarskie.
Jaja spożywcze”,
-
w Market HYPERNOVA-AHOLD Polska Spółka z o.o.
w Kędzierzynie-Koźlu w sprzedaży występowały przetwory drobiowe nieprawidłowo
oznaczone, np. na opakowaniach pasztetu podlaskiego brak było oznaczenia
rodzaju obróbki termicznej “KS-konserwa sterylizowana”, na osłonce wędzonki
drobiowej nie oznaczono rodzaju wyrobu, a na etykiecie kiełbasy śląskiej
drobiowej nie podano stopnia rozdrobnienia,
-
w 7 przypadkach wystąpiły rozbieżności cenowe
pomiędzy cenami uwidocznionymi w informacjach przed wyłożonym towarem,
a cenami w czytnikach kasowych, z tym że w 5 przypadkach działały one na
niekorzyść konsumenta,
-
w Geant Polska Spółka z o.o. Hipermarket w
Bydgoszczy badania kontrolne wykazały, że producenci 6 partii wędlin wartości
662,55 zł zadeklarowali w ich składzie udział substancji E-331 – cytrynian
sodu i E-333 – cytrynian wapnia jako regulatorów kwasowości bądź stabilizatorów,
podczas gdy rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 27 grudnia 2000 r. w
sprawie wykazu dopuszczalnych ilości substancji dodatkowych i innych substancji
obcych dodawanych do środków spożywczych lub używek, a także zanieczyszczeń,
które mogą znajdować się w środkach spożywczych lub używkach używanie wymienionych
substancji do produkcji wędlin przepisy te nie przewidują,
-
w “Auchan Polska” Spółka z o.o. Centrum Handlowe
w Swadzimiu kontrola stwierdziła niepełne oznaczenie handlowe 2 partii
wędlin drobiowych wartości 109 zł produkcji Zakładów Przetwórstwa Mięsnego
Henryk Kania S.A. w Pszczynie; brak było deklaracji rodzaju wędliny w odniesieniu
do parówek i kabanosów drobiowych, co było niezgodne z Polską Normą PN-A-86526
“Produkty drobiarskie. Wędliny drobiowe. Wymagania wspólne”.
W wyniku badań organoleptycznych oraz laboratoryjnych
123 partii artykułów drobiowych o wartości 22.504,47 zł zakwestionowano
w 5 jednostkach jakość towarów drobiowych z 12 partii, 9,76%, na wartość
2.774,33 zł, stanowiącej 12,33%. Na przykład:
-
w Hipermarket Jumbo Jeronimo Martins Dystrybucja
Spółka z o.o. w Poznaniu próbki kurcząt schłodzonych z partii 65 kg produkcji
Iławskich Zakładów Drobiarskich “EKODROB” S.A. nie spełniały wymogów Polskiej
Normy PN-A-86520:1996 “Produkty drobiarskie. Tuszki drobiowe” m. in.ze
względu na zanieczyszczenia pozostałościami paszy, niejednolite zabarwienie
skóry, pozostałości opierzenia, natomiast próbki schłodzonych udek kurcząt
z partii 15 kg produkcji Przedsiębiorstwa Produkcyjnego “DROBEX” Spółka
z o.o. w Solcu Kujawskim nie odpowiadały
wymaganiom PN-A-86524:1994 “Mięso drobiowe w elementach” ze względu na
zapach świadczący o procesach rozkładu mięsa przez drobnoustroje,
-
w Geant Polska Spółka z o.o. Hipermarket
nr 8 w Toruniu w dniu 12 czerwca 2002 r. oferowano klientom wyroby drobiowe
w łącznej ilości 57,54 kg wartości 525,23 zł (podroby, polędwica, mięso
mielone), których jakość w wyniku badań kontrolnych została zakwestionowana,
m. in. ze względu na zawyżoną zawartość azotynów i azotanów oraz wady powstałe
w wyniku złej obróbki technologicznej; 19,88 kg tych produktów wycofano
z obrotu handlowego;
-
w Real-Spółka z o.o. i Spółka Komandytowa
w Kielcach w wyniku badań kontrolnych zakwestionowano jakość 4 partii produktów
drobiowych na kwotę 1.604 zł, w tym kurczęta – ze względu na złą obróbkę
technologiczną oraz polędwicę i szynkę z indyka – ze względu na zaniżoną
zawartość białka, dochodzącą do 5,4 punktu procentowego.
Sprawdzenie przestrzegania terminów przydatności do spożycia oraz dat
minimalnej trwałości towarów drobiowych oferowanych do sprzedaży oraz sposób
zagospodarowania towarów przeterminowanych objęło we wszystkich kontrolowanych
jednostkach handlowych łącznie 573 partie towarów drobiowych na kwotę 102.366,39
zł. W wyniku badań kontrolnych w 2 jednostkach zastrzeżenia
z powodu przekroczenia terminów przydatności towarów do spożycia lub dat
minimalnej trwałości odniesiono do 56 partii towarów, 9,77%, na kwotę 4.964,44
zł, oraz w 3 jednostkach wskutek nieprawidłowego zagospodarowania towarów
przeterminowanych. Na przykład:
-
w Geant Polska Spółka z o.o. Hipermarket
w Bydgoszczy - zadeklarowane terminy przydatności do spożycia bądź daty
minimalnej trwałości 43 partii towarów wartości 4.241,44 zł były wydłużone
o kilka dni w stosunku do określonych w normach przedmiotowych. Hipermarket
nie egzekwował od producentów-dostawców wyników badań przechowalniczych
uzasadniających stosowanie wydłużonych terminów. Nie przeprowadzono także
badań przechowalniczych na mięso mielone własnej produkcji. Jednocześnie
kontrola ustaliła, że w kontrolowanym
okresie Hipermarket nie prowadził odrębnej dokumentacji towarów przeterminowanych,
a w ewidencji tzw. “strat” wykazywano ogólne wartości towarów wycofanych
z obrotu (zniszczonych, w uszkodzonych opakowaniach, skradzionych ze sklepu,
sprzedanych w ramach promocji tzw.
“dwa w cenie jednego” oraz przeterminowanych, bez wyszczególnienia asortymentów
ich ilości i wartości oraz wskazania przyczyn. Towary faktycznie wycofane
z obrotu w ramach “strat” trafiały do śmietnika “kompaktora”,
-
w TESCO Polska Spółka z o.o. Kraków Hipermarket
Łódź-Widzew w trakcie kontroli stwierdzono, że w magazynie podręcznym za
stoiskiem “Grill” wraz z pełnowartościowymi elementami mięsa drobiowego,
przechowywane były podudzia i ćwiartki z kurcząt o niewłaściwej już jakości,
przekazane do zniszczenia; mięso złej jakości zostało usunięte,
-
w Real-Spółka z o.o. i Spółka Komandytowa
w Kielcach do końca stycznia 2002 r. towary z kończącym się terminem ważności,
zgodnie z zawartymi umowami, zwracane były dostawcom, natomiast towary
przeterminowane kierowano do utylizacji. W dokumentacji nie określano przyczyny
wycofania towaru. Od 1 lutego 2002 r., w wyniku zmian warunków umowy, Real
nie prowadzi zwrotów terminowych. Towary z kończącym się terminem ważności
są przeceniane: o 30% -5 dni przed
upływem terminu, o 50% - 2 dni przed terminem. Przecenione i nie sprzedane
towary kierowane są do utylizacji (objęte drukami ścisłego rozliczenia),
z wyjątkiem drobiu i jego elementów z kończącym się terminem przydatności
do spożycia.
W 4 skontrolowanych jednostkach handlowych
stwierdzono stosowanie cen detalicznej sprzedaży niektórych towarów drobiowych,
poniżej cen zakupu, tzw. cen promocyjnych, korzystnych dla konsumenta,
lecz działających na niekorzyść producenta. Na przykład:
-
w Hipermarket Jumbo Jeronimo Martins Dystrybucja
Spółka z o.o. w Poznaniu wystąpiły przypadki sprzedaży promocyjnej: w 2001
r. kurczak świeży w ilości 6.694 kg według cen zakupu – 40.177 zł sprzedano
za kwotę 34.164 zł, tj. z 15% upustem, a ponadto odnotowano przypadki
stosowania niższej ceny detalicznej od ceny zakupu: kurczak świeży 8 przypadków
w 2001 r. w cenie promocyjnej, np. 12.06.2001 r. cena zakupu 6,08 zł/kg,
cena detaliczna 3,99 zł/kg, 19.06.2001 r. cena zakupu 6,00 zł/kg, cena
detaliczna 3,99 zł/kg, po obniżonych
cenach ze względu na kończący się termin przydatności do spożycia, np.
w dniach 27.06.2001 r. i 10.08.2001 r. cena zakupu 58,2 kg i 13,9 kg kurczaka
po 6,11zł/kg i 6,09 zł/kg cena detaliczna – 5,99 zł/kg, po obniżonych cenach
ze względu na kończącą się datę minimalnej
przydatności do spożycia jaja spożywcze w dniach 30.05.2001 r. i 8.03.2002
r. cena zakupu 117 i 59 opakowań po 2,58 zł/op. i i 2,29 zł/op., cena detaliczna
1,99 zł/op. i 1,69 zł/op.
Przypadki stosowania promocyjnych cen artykułów drobiowych IH stwierdziła
również w trakcie kontroli: TESCO Polska Spółka z o.o. Kraków Hipermarket
Łódź-Widzew, SPINAKER Spółka z o.o. w Swarzędzu-Jasinie orazGeant
Polska Spółka z o.o. Hipermarket w Bydgoszczy.
Sam fakt stosowania cen promocyjnych na niektóre
towary drobiowe nie może – w świetle ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r.
o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji – być uznany za czyn nieuczciwej konkurencji,
gdyż do tego niezbędne jest spełnienie łącznie dwóch przesłanek: samego
prowadzenia sprzedaży po cenach promocyjnych oraz istnienie przesłanki,
że celem sprzedaży po tych cenach jest wyeliminowanie z rynku innych przedsiębiorców.
Takich przypadków IH w trakcie niniejszej kontroli nie stwierdziła.
Kontrola nie wniosła większych zastrzeżeń
w zakresie przestrzegania w jednostkach handlowych właściwych warunków
sanitarnych i weterynaryjnych przy składowaniu i sprzedaży artykułów drobiowych.
Wysoką wadliwość artykułów drobiowych,
głównie konserw, IH stwierdziła w wyniku kontroli przeprowadzonych w III
kwartale 2002 r. w 156 jednostkach handlowych, w tym w 53 sklepach
wielkopowierzchniowych. Ustalono m. in., że:
-
spośród zbadanych próbek konserw drobiowych
z partii o wartości 22,6 tys. zł:
-
w 40 % próbek stwierdzono wady jakościowe,
-
7,4 % próbek posiadało nieprawidłowe oznakowanie
(najczęściej brakowało określenia rodzaju konserwy, adresu bądź danych
o producencie, słownego napisu: “najlepiej spożyć przed końcem...”, znaku
kontroli weterynaryjnej, funkcji technologicznej dodatkowych substancji
dozwolonych, symboli obróbki termicznej),
-
1,2% próbek miało zaniżoną masę netto dochodzącą
do 4,8 g (przy deklarowanej masie 135 g),
-
spośród zbadanych 40 próbek z partii konserw
drobiowych o wartości 3,0 tys. zł, zakwestionowano 14 partii o wartości
1,2 tys. zł, 40%, w tym ze względu na:
-
zaniżoną zawartość białka od 2,5% do 8,9%,
-
podwyższoną zawartość tłuszczu od 1,6% do
8,5%,
-
zawyżoną zawartość skrobi od 1,6% do 0,9%,
-
zawyżoną zawartość azotanów i azotynów od
0,011 g/kg do 0,016g/kg,
-
dodatek związku fosforu w ilości od 0,940
/kg do 0,962 g/kg.
Ujawniana najczęściej nierzetelność polegająca
na zaniżeniu zawartości wsadu surowców mięsno-tłuszczowych w połączeniu
z zawyżoną zawartością skrobi lub galarety świadczy o celowym działaniu
niektórych producentów zastępujących droższe surowce mięsne tańszymi substancjami
dodatkowymi nie mięsnymi oraz resztkami niesprzedanych wędlin. Część wad
mogła być spowodowana zaniedbaniem ze strony pracowników nadzorujących
procesy technologiczne.
-
Wykonanie wniosków pokontrolnych NIK sformułowanych
po kontroli w 1999 r. dotyczącej m. in. funkcjonowania służb weterynaryjnych
w zakresie zadań w obrocie z zagranicą, oraz po kontroli w 2000 r. dotyczącej
wykonywania zadań nadzoru państwowego nad higieną produkcji oraz obrotem
mięsem i jego przetworami.
W wyniku realizacji wniosków NIK:
-
MRiRW oraz Główny Inspektorat Weterynarii
wzięły udział w pracach związanych z nowelizacją ustawy z dnia 24 kwietnia
1997 r. o zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, badaniu zwierząt rzeźnych
i mięsa oraz Inspekcji Weterynaryjnej. W wyniku nowelizacji ww. ustawy
szereg wniosków pokontrolnych NIK stało się nieaktualnych. Na przykład:
zniesiono obowiązek ogłoszenia rejestru zakładów oraz wymóg prenotyfikacji
świadectw zdrowia przy imporcie zwierząt oraz mięsa, a także zakaz
importu mięsa mechanicznie odkostnionego, obecnie ustawa nie przewiduje
dla Inspekcji Weterynaryjnej nadzoru nad targowiskową sprzedażą mięsa,
a jedynie nad sprzedażą mięsa w handlu obwoźnym. Wprowadzono nowe przepisy,
a m. in.: postanowiono, że importowe
świadectwa zdrowia sporządzane mają być w co najmniej dwóch językach –
w tym w języku polskim, wprowadzono przepis, że: “organ celny odmówi przyjęcia
zgłoszenia celnego, jeżeli towar podlegający weterynaryjnej kontroli granicznej
nie został poddany takiej kontroli
lub nie zostały uiszczone opłaty za przeprowadzenie weterynaryjnej kontroli
granicznej”, podjęcie przez przedsiębiorców produkcji artykułów pochodzenia
zwierzęcego wymaga uprzedniego stwierdzenia przez organ Inspekcji Weterynaryjnej,
w drodze decyzji administracyjnej,
spełnienia wymagań koniecznych do zapewnienia higieny w procesie produkcji
oraz zapewnienie właściwej jakości zdrowotnej tych artykułów.
-
Główny Lekarz Weterynarii podjął m. in. następujące
działania: skierował pismo (z 30 listopada 1999 r.) do Prokuratora Generalnego
wraz z doniesieniami Wojewódzkich Lekarzy Weterynarii do Prokuratur Wojewódzkich
i Rejonowych o popełnieniu przestępstwa polegającego m.in. na sfałszowaniu
lub przerabianiu dokumentów. Przesłał również do wojewódzkich
i granicznych lekarzy weterynarii do stosowania “Zalecenia Głównego Lekarza
Weterynarii z dnia 29 listopada 1999 r. dotyczące eksportu koni rzeźnych”.
GLW określił sposób postępowania terenowych organów Inspekcji Weterynaryjnej
w przypadku zwalczania wścieklizny. Pismem z dnia 8 grudnia 2000 r. GLW
zobowiązał wojewódzkich lekarzy weterynarii do nałożenia na powiatowych
lekarzy weterynarii obowiązku konfrontacji liczby zakupionych zwierząt
do uboju z liczbą zwierząt poddanych ubojowi i wykazywanych w dziennikach
urzędowego badania zwierząt i mięsa. Uznano, że wykazanie miejsc spędów
w sprawozdaniu RGŻ – było błędne, stąd GLW wystąpił do GUS z prośbą o skorygowanie
błędów w sprawozdaniach. Poszerzył zakres obowiązków dwóch lekarzy weterynarii
odpowiedzialnych za sprawozdawczość
GUS w zakresie badań zwierząt rzeźnych i mięsa o analizę i wykorzystanie
służbowe tej sprawozdawczości. Kontrola jednocześnie wykazała, że w planach
badań kontrolnych pozostałości chemicznych i biologicznych w Polsce na
rok 2001 i 2002, nie zostały uwzględnione
badania kontrolne mięsa w zakresie skażeń promieniotwórczych. Uchybienie
to zostało objęte odpowiednim wnioskiem w wystąpieniu pokontrolnym NIK
do Głównego Lekarza Weterynarii z dnia 14 sierpnia 2002 r.
III. PRZEBIEG POSTĘPOWANIA
KONTROLNEGO
I DZIAŁANIA PODJĘTE PO
ZAKOŃCZENIU KONTROLI
-
W trakcie kontroli zebrano na podstawie art.
29 pkt 2lit. f ustawy o NIK dodatkowe informacje w 77 jednostkach nie kontrolowanych,
w tym głównie w urzędach celnych, gminach, urzędach wojewódzkich, organizacjach
drobiarskich oraz Ministerstwie Gospodarki (dotyczące aktualnej sytuacji
w drobiarstwie oraz warunków działania służb celnych i weterynaryjnych
w zakresie nadzoru nad jakością zdrowotną produkcji drobiarskiej).
O wynikach kontroli informowano na bieżąco
kierowników skontrolowanych jednostek. Wszystkie protokoły kontroli zostały
podpisane bez zastrzeżeń przez kierowników 67 skontrolowanych jednostek.
-
Ustalenia kontroli oraz projekty wniosków
sformułowanych na podstawie protokołów kontroli omawiane były na 8 naradach
pokontrolnych. Wyniki kontroli przedstawione zostały w 67 wystąpieniach
zawierających uwagi i wnioski zmierzające do usunięcia stwierdzonych nieprawidłowości,
skierowanych w trybie art. 60 ustawy o NIK do kierowników skontrolowanych
jednostek. Do przekazanych wystąpień pokontrolnych nie zgłoszono zastrzeżeń
do zawartych w nich uwag, ocen i wniosków.
-
Do skontrolowanych jednostek NIK skierowała
łącznie 133 wnioski pokontrolne, z których wg stanu na dzień 5.11.2002
r. zrealizowano70 wniosków, nie zrealizowano 42 wnioski, a 21 pozostawało
w trakcie realizacji. W wystąpieniach pokontrolnych wnioskowano m. in.:
-
Do Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi o:
-
Wdrożenie “Branżowego programu rozwoju
polskiego drobiarstwa do roku 2005” oraz zakończenie prac i wdrożenie
“Programu
wspierania restrukturyzacji i modernizacji podmiotów działających w branży
drobiarskiej”;
-
Zapewnienie monitorowania i aktualnej informacji
odnośnie efektów rzeczowych i finansowych kredytów z dopłatami do ich oprocentowania
ze środków Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa udzielanych
dla podmiotów branży drobiarskiej;
-
Pilne zakończenie prac związanych z przygotowaniem
aktów wykonawczych do znowelizowanej ustawy z dnia 24 kwietnia 1997 r.
o zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, badaniu zwierząt rzeźnych i mięsa
oraz o Inspekcji Weterynaryjnej oraz skierowania ich do dalszych prac legislacyjnych;
-
Rozważenie ustalenia i wdrożenia nowych zasad
określających wysokość opłat za badania oraz inne czynności wykonywane
przez Inspekcję Weterynaryjną;
-
Przeanalizowanie warunków “Porozumienia
pomiędzy Polską a Stanami Zjednoczonymi w sprawie kwestii rolnych
w kontekście renegocjacji protokołu akcesji do GATT 1994” z dnia
17 maja 1995 r. w celu zapewnienia równości Stron w jego realizacji;
-
Rozważenie celowości podjęcia działań w kierunku
wprowadzenia - na okres przedakcesyjny - ustawowego zakazu przywozu do
Polski z zagranicy mięsa drobiowego mechanicznie odkostnionego.
W odpowiedzi na wystąpienie pokontrolne
NIK Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi poinformował o wznowieniu prac nad
programem rozwoju polskiego drobiarstwa, zobowiązaniu Agencji Restrukturyzacji
i Modernizacji Rolnictwa do monitorowania efektów kredytowania branży drobiarskiej
z dopłatami Agencji do ich oprocentowania,
zintensyfikowaniu prac nad wydaniem aktów wykonawczych do ustawy z dnia
24 kwietnia 1997 r. o zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, badaniu zwierząt
rzeźnych i mięsa oraz o Inspekcji Weterynaryjnej, podjęcie dalszych działań
w celu renegocjacji warunków “Porozumienia
pomiędzy Polską a Stanami Zjednoczonymi w sprawie kwestii rolnych
w kontekście renegocjacji protokołu akcesji do GATT 1994” z dnia
17 maja 1995 r. Natomiast w kwestii wprowadzenia ustawowego zakazu przywozu
do Polski z zagranicy mięsa drobiowego mechanicznie odkostnionego Minister
RiRW uważa, że nie ma obecnie warunków do sformułowania uzasadnienia wprowadzenia
takiego zakazu, m. in. ze względu na brak zagrożenia przed napływem tego
mięsa do Polski, gdyż aktualnie mniejsze jest zainteresowanie
importem tego produktu, a jedynie tranzytem, a ponadto Inspekcja Weterynaryjna
na bieżąco prowadzi monitoring wwożonych do Polski ilości mięsa drobiowego
mechanicznie odkostnionego.
-
Do Szefa Służby Celnej - Podsekretarza
Stanu w Ministerstwie Finansów o:
-
Kontynuowanie czynności kontrolnych, podjętych
uprzednio przez GUC, dotyczących prawidłowości obrotów z zagranicą towarami
rolno-spożywczymi, w tym drobiu, mięsa drobiowego i jego przetworów;
-
Podjęcie działań organizacyjnych, pozwalających
na skuteczną realizację harmonogramów wdrożenia priorytetowych inwestycji
informatycznych, z uwzględnieniem potrzeb funkcjonującej służby celnej;
-
Rozważenie realizacji przez właściwą komórkę
Ministerstwa Finansów w 2002 r. kontroli Służby Celnej, dotyczącej prawidłowości
przewozów towarów rolno-spożywczych w procedurach tranzytu, ze szczególnym
uwzględnieniem przewozów na podstawie karnetów TIR;
-
Podjęcie efektywnych działań organizacyjnych,
we współpracy z organami weterynaryjnymi, w celu wprowadzenia skutecznych
rozwiązań, pozwalających na wyeliminowanie przypadków dokonywania w przywozie
odpraw celnych zwierząt żywych, mięsa i produktów spożywczych, bez uprzednio
przeprowadzonej udokumentowanej kontroli weterynaryjnej.
W odpowiedzi na wystąpienie pokontrolne
NIK Szef Służby Celnej poinformował m. in. o podjęciu decyzji w sprawie
skontrolowania w I kwartale 2003 r. wszystkich składów celnych, wprowadzaniu
projektów systemów informatycznych dla służb celnych, opracowywaniu planu
kontroli prawidłowości przewozów towarów rolno
– spożywczych w procedurach tranzytu, podjęciu decyzji w sprawie przygotowania
projektu porozumienia pomiędzy Ministerstwem Finansów a Głównym Lekarzem
Weterynarii i Komendantem Straży Granicznej określającego zasady współpracy
w zakresie kontroli przywozu, wywozu
i przewozu przez polski obszar celny towarów podlegających granicznej odprawie
weterynaryjnej.
-
Do Głównego Lekarza Weterynarii o:
-
Uzupełnienie zapisów w ewidencji weterynaryjnych odpraw towarów drobiowych
(dokonywanych przez graniczne inspektoraty weterynarii), stanowiącej podstawę
sprawozdawczości z tego zakresu;
-
Rozważenie podjęcia działań na rzecz opracowania i wdrożenia programu
komputerowego zapewniającego właściwe sprawowanie nadzoru weterynaryjnego
nad składami celnymi;
-
Zapewnienie monitorowania badań kontrolnych
produktów pochodzenia drobiowego w zakresie pozostałości chemicznych,
biologicznych oraz skażeń promieniotwórczych;
-
Wyeliminowanie nieprawidłowości w ewidencji
prowadzonej w Głównym Inspektoracie Weterynarii dotyczącej zezwoleń weterynaryjnych
na import do Polski oraz tranzyt przez polski obszar celny towarów pochodzenia
zwierzęcego, w tym pochodzenia drobiowego;
-
Wprowadzenie do regulaminu organizacyjnego
Głównego Inspektoratu Weterynarii zadań oraz do zakresów czynności odpowiedzialnych
pracowników obowiązku egzekwowania wykonywania wymaganych badań produktów
drobiowych.
W odpowiedzi na wystąpienie pokontrolne
NIK Główny Lekarz Weterynarii poinformował m. in. o kontynuowaniu prac
nad wprowadzeniem nowego systemu informatycznego “ANIMO PLUS PL”, który
usprawni prowadzenie ewidencji weterynaryjnych odpraw towarów drobiowych
przez graniczne inspektoraty weterynarii, stanowiącej podstawę sprawozdawczości
z tego zakresu, podjęciu działań w zakresie opracowania i wdrożenia programu
komputerowego zapewniającego właściwe sprawowanie nadzoru weterynaryjnego
nad składami celnymi, usunięciu nieprawidłowości w ewidencji zezwoleń weterynaryjnych
oraz o dokonaniu przydziału obowiązków podległym pracownikom w zakresie
egzekwowania wykonywania wymaganych
badań produktów drobiowych.
-
Do Prezesa Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa o:
-
Rozważenie wyodrębnienia branży drobiarskiej
w poszczególnych programach kredytowych;
-
Zapewnienie monitorowania aktualnych efektów rzeczowych i finansowych
uzyskanych dzięki kredytom z dopłatami Agencji do ich oprocentowania, udzielonym
dla podmiotów branży drobiarskiej.
W odpowiedzi na wystąpienie pokontrolne
NIK Prezes Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa poinformował
o zaplanowaniu zmiany zasad udzielania kredytów inwestycyjnych z dopłatami
Agencji, w tym dla branży drobiarskiej, oraz zmiany oprogramowania informatycznego
Agencji, który pozwoli na monitorowanie efektów kredytowania z dopłatami
Agencji
z uwzględnieniem branży drobiarskiej.
-
Do Prezesa Agencji Rynku Rolnego o:
-
Rozważenie zatwierdzenia przez Prezesa Agencji
Rynku Rolnego procedury wydawania zezwoleń na przywóz towarów rolno-spożywczych
w ramach kontyngentów taryfowych oraz automatycznej rejestracji obrotu.
W odpowiedzi na wystąpienie pokontrolne
NIK Prezes Agencji Rynku Rolnego poinformował o przyjęciu do realizacji
wniosku pokontrolnego, który zostanie uwzględniony w nowych procedurach
wydawania zezwoleń na przywóz towarów rolno-spożywczych w ramach kontyngentów
taryfowych oraz automatycznej rejestracji
obrotu, które mają być wprowadzone w życie z dniem 1 marca 2003 r.
-
Do naczelników urzędów celnych, m. in.
o:
-
Wyeliminowanie przypadków dokonywania odpraw celnych towarów drobiowych
z pomijaniem granicznej kontroli weterynaryjnej i rzetelne dokumentowanie
odpraw celnych tych towarów;
-
Dokonywanie odpraw towarów drobiowych według
wagi netto i wyeliminowanie podawania ilości odprawionych towarów drobiowych
w jednostkach nie wagowych;
-
Podjęcie skutecznych działań mających na celu
uzupełnienie wyposażenia przejść granicznych w urządzenia i sprzęt umożliwiający
dokonywanie odpraw celnych w sposób rzetelny i pełny;
-
Wprowadzanie do “ewidencji odpraw celnych”
nazw towarów drobiowych określonych w Polskiej Scalonej Nomenklaturze Towarowej
Handlu Zagranicznego (PCN).
W dotychczasowych odpowiedziach na wystąpienia
pokontrolne NIK naczelnicy urzędów celnych poinformowali m. in. o zwiększeniu
dyscypliny pracy służb celnych, a w szczególności przy sprawdzaniu w czasie
odpraw celnych tożsamości towarów oraz przestrzeganiu zasad ewidencjonowania
ilości odprawianych towarów i podawaniu ich właściwej nazwy, opracowaniu
dla służb celnych wykazu kodów towarów drobiowych – PCN, zwiększeniu nadzoru
nad granicznym obrotem towarów, m. in. poprzez zwiększenie ilości
powtórnych kontroli i rewizji celnych oraz kontroli zakończenia procedur
celnych, przeprowadzaniu szkolenia funkcjonariuszy celnych, szerszej współpracy
z granicznymi służbami weterynaryjnymi.
-
Do wojewódzkich lekarzy weterynarii (po kontrolach granicznych inspektoratów
weterynarii), m. in. o:
-
Podjęcie działań mających na celu poprawę
warunków lokalowych oraz wyposażenia granicznych inspektoratów weterynarii
w sprzęt służący do granicznej kontroli towarów drobiowych;
-
Zwiększenie stosowania w trakcie granicznych
odpraw towarów drobiowych badań laboratoryjnych w zakresie jakości odprawianych
towarów;
-
Doskonalenie systemu informatycznego dla potrzeb
Inspekcji Weterynaryjnej, w tym granicznych służb weterynaryjnych;
-
Uściślenie współpracy granicznych służb weterynaryjnych
ze służbami celnymi;
-
Zapewnienie skuteczniejszego nadzoru ze strony
wojewódzkich inspektoratów weterynarii nad działalnością granicznych inspektoratów
weterynarii.
W dotychczasowych odpowiedziach na wystąpienia
NIK wojewódzcy lekarze weterynarii poinformowali m in. o nawiązaniu ściślejszej
współpracy przez granicznych lekarzy weterynarii ze służbami celnymi w
celu zapewnienia odpraw weterynaryjnych towarów podlegających tej odprawie
na granicy, doskonaleniu metod współdziałania służb celnych,
straży granicznej i innych inspekcji działających na granicy, pozyskaniu
środków na zakup “rękawa izotermicznego” służącego do kontrolowania towarów
przez graniczne służby weterynaryjne na przejściu granicznym w Świecku,
wystąpieniu do Wojewody Podkarpackiego
o doposażenie granicznych inspektoratów weterynarii w Korczowej i Medyce,
dyscyplinowaniu pracy granicznych lekarzy weterynarii, dalszej rozbudowie
przejścia granicznego w Dorohusku, opracowaniu przez Inspekcję Weterynaryjną
koncepcji budowy przejścia kolejowego w Terespolu – Małaszewiczach, która
została pozytywnie zaopiniowana przez Doradcę Przedakcesyjnego UE. Natomiast
NIK nie podzieliła poglądu Wojewódzkiego Lekarza Weterynarii w Lublinie,
iż pełny monitoring wywozu z Polski przesyłek tranzytowych
podlegających granicznej kontroli weterynaryjnej powinny prowadzić wyłącznie
służby celne. W związku z powyższym NIK zwrócił się Wojewódzkiego Lekarza
o uzupełnieniu informacji o sposobie wykorzystania uwag i wniosków zawartych
w wystąpieniu pokontrolnym.
-
Do powiatowych lekarzy weterynarii, m. in. o:
-
Wzmocnienie nadzoru weterynaryjnego nad ubojem drobiu w nadzorowanych ubojniach;
-
Dostosowanie struktury organizacyjnej dwóch
powiatowych inspektoratów weterynarii do wymaganej ustawą;
-
Zaprowadzenie rejestru podmiotów zajmujących
się działalnością podlegającą rejestracji w powiatowym inspektoracie weterynarii
do warunków określonych rozporządzeniem MRiRW z 9 maja 2002 r.;
-
Dostosowanie umów z lekarzami powiatowego
inspektoratu weterynarii do wymogów określonych ustawą;
-
Upoważnienie pracowników powiatowego inspektoratu
weterynarii do nakładania grzywien;
-
Rzetelne dokumentowanie sposobu wykonania
decyzji administracyjnych oraz rzetelne sporządzanie sprawozdań i dokumentacji
badań drobiu;
-
Wdrożenie procedur zapobiegających przypadkom
niewłaściwego transportu drobiu;
-
Wyeliminowanie nieprawidłowości przy gromadzeniu
dochodów na koncie środka specjalnego.
W dotychczasowych odpowiedziach na wystąpienia
NIK powiatowi lekarze weterynarii poinformowali m in. o brakach kadrowych
w powiatowych inspektoratach, wystąpieniu z ofertą pracy dla lekarzy weterynarii
na stanowiska inspektorów, objęciu nadzorem pracowników merytorycznych
inspektoratu, uzupełnieniu zakresu czynności dla powiatowego lekarza weterynarii
przez Prezydenta Miasta Poznania, wprowadzeniu
w życie instrukcji obiegu dokumentów i prowadzenia jej w życie, skorygowaniu
sprawozdań za 2001 r. w zakresie decyzji dot. działalności zakładów zajmujących
się ubojem i przetwórstwem drobiu, odsunięciu lekarza wet. od zleconych
badań drobiu za nienależyte wywiązanie się z obowiązków, przeprowadzeniu
we wszystkich ubojniach drobiu kontroli sposobu dokumentowania i ewidencjonowania
ubijanego żywca do w ubojniach drobiu, zatrzymaniu działalności ubojni,
udzieleniu kary upomnienia lekarzowi
weterynarii za nieprawidłowe wystawienie świadectw zdrowia.
-
Do powiatowych państwowych inspektorów
sanitarnych, m. in. o:
-
Zapewnienie realizacji obowiązkowego badania
jakości wody;
-
Zatwierdzenie statutu powiatowej stacji sanitarno - epidemiologicznej;
-
Zwiększenie badań laboratoryjnych mięsa drobiowego
i jego przetworów;
-
Stosowanie trybu administracyjnego dla usunięcia
nieprawidłowości przed rozpoczęciem działalności zakładu rozbioru i przetwórstwa
mięsa drobiowego.
W dotychczasowych odpowiedziach na wystąpienia
NIK państwowi powiatowi inspektorzy sanitarni poinformowali m in. o opracowywaniu
jednolitego i szczegółowego formularza protokółu kontrolnego, przeprowadzeniu
szkolenia dla wszystkich pracowników nadzoru, przekazaniu statutu Ministrowi
Zdrowia
przez powiatową stację statutu celem jego zatwierdzenia.
D y r e k t o r
Departamentu Środowiska, Rolnictwa i
Zagospodarowania Przestrzennego
Andrzej Głowacki
A k c e p t u j ę:
Wiceprezes
Najwyższej Izby Kontroli
Zbigniew Wesołowski
Z a t w i e r d z a m:
Prezes
Najwyższej Izby Kontroli
Mirosław Sekuła
Warszawa, dnia 20 grudnia 2002 r.
Załącznik nr 1
WYKAZ SKONTROLOWANYCH JEDNOSTEK
-
przez NAJWYŻSZĄ IZBĘ KONTROLI:
-
Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi
-
Główny Inspektorat Weterynarii
-
Agencja Rynku Rolnego
-
Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa
-
Główny Urząd Ceł w Likwidacji
-
Powiatowy Inspektorat Weterynarii w Otwocku
-
Powiatowy Inspektorat Weterynarii w Tomaszowie Lubelskim
-
Miejski Inspektorat Weterynarii w Bydgoszczy
-
Powiatowy Inspektorat Weterynarii
w Inowrocławiu
-
Powiatowy Inspektorat Weterynarii w Kielcach
-
Powiatowy Inspektorat Weterynarii
Skarżysku Kamiennej
-
Powiatowy Inspektorat Weterynarii w Kutnie
-
Powiatowy Inspektorat Weterynarii w Tomaszowie Mazowieckim
-
Powiatowy Inspektorat Weterynarii w Nysie
-
Powiatowy Inspektorat Weterynarii w Opolu
-
Powiatowy Inspektorat Weterynarii w Poznaniu
-
Powiatowy Inspektorat Weterynarii w Wolsztynie
-
Powiatowy Inspektorat Weterynarii w Siedlcach
-
Powiatowy Inspektorat Weterynarii w Ciechanowie
-
Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna
w Nakle n/Notecią
-
Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna
we Włocławku
-
Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Kielcach
-
Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna
w Jędrzejowie
-
Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Kutnie
-
Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Tomaszowie
Mazowieckim
-
Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Opolu
-
Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Nysie
-
Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Poznaniu
-
Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Wolsztynie
-
Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Siedlcach
-
Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Ciechanowie
-
Graniczny Inspektorat Weterynarii w Budzisku
-
Graniczny Inspektorat Weterynarii w Bobrownikach
-
Graniczny Inspektorat Weterynarii w Gdyni
-
Graniczny Inspektorat Weterynarii w Cieszynie-Boguszewicach
-
Graniczny Inspektorat Weterynarii
w Chyżnem
-
Graniczny Inspektorat Weterynarii w Kukurykach
-
Graniczny Inspektorat Weterynarii w Dorohusku
-
Graniczny Inspektorat Weterynarii w Bezledach
-
Graniczny Inspektorat Weterynarii w Barwinku
-
Graniczny Inspektorat Weterynarii w Medyce
-
Graniczny Inspektorat Weterynarii w Korczowej
-
Graniczny Inspektorat Weterynarii
w Kołbaskowie
-
Graniczny Inspektorat Weterynarii w
Świnoujściu
-
Graniczny Inspektorat Weterynarii
w Jędrzychowicach
-
Graniczny Inspektorat Weterynarii
w Kudowie-Słonem
-
Graniczny Inspektorat Weterynarii w Olszynie
-
Graniczny Inspektorat Weterynarii
w Świecku
-
Oddział Celny w Budzisku
-
Oddział Celny w Bobrownikach
-
Oddział Celny w Gdyni]
-
Oddział Celny w Cieszynie
-
Oddział Celny w Zebrzydowicach
-
Oddział Celny w Nowym Sączu
-
Oddział Celny w Nowym Targu
-
Oddział Celny w Koroszczynie
(dot. OC w Kukurykach)
-
Oddział Celny w Bezledach
-
Oddział Celny w Barwinku
-
Oddział Celny w Medyce
-
Oddział Celny w Hrebennem
-
Oddział Celny w Korczowej
-
Oddział Celny w Kołbaskowie
-
Oddział Celny w Świnoujściu
-
Oddział Celny w Kudowie Zdroju
-
Oddział Celny w Jędrzychowicach
-
Oddział Celny w Olszynie
-
Oddział Celny w Świecku
-
przez INSPEKCJĘ SKUPU
I PRZETWÓRSTWA ARTYKUŁÓW ROLNYCH:
-
Przedsiębiorstwo Rolno-Drobiarskie “SANDROB” w Gródku Zakład Przetwórstwa
Mięsnego Ubojnia Drobiu w Osiu Adam Sawiński
-
Przedsiębiorstwo Drobiarskie “DROBEX” Spółka z o.o. w Solcu Kujawskim
-
Zakład Produkcyjno-Handlowy Ubojnia Drobiu Stanisław Stępień w Piekoszowie
-
Przedsiębiorstwo Wielobranżowe “MARLEJ”Spółka z o.o. Zakład Uboju
i Przetwórstwa Drobiu Piotr Piwowarczyk w Łącznej Zagórze
-
Tomaszowskie Zakłady Drobiarskie “ROWDROB” S.A. w Tomaszowie Mazowieckim
-
Kutnowskie Zakłady Drobiarskie “EXDROB” S.A. w
Kutnie
-
Przedsiębiorstwo Przemysłu
Chłodniczego “FRIGOOPOL” S.A. w Opolu
-
“DROBIARSTWO OPOLSKIE” Spółka
z o.o. w Niemodlinie
-
Zakłady Drobiarskie “Koziegłowy”
Spółka z o.o. w Koziegłowach
-
PPHU INDROL Spółka Jawna
Maciej Siejek, Przemysław Waligórski w Rostarzewie
-
Ciechanowskie Zakłady Drobiarskie
“CEDROB” S.A. w Ciechanowie
-
“DROSED” Siedleckie Zakłady
Drobiarskie S.A. w Siedlcach
-
przez INSPEKCJĘ HANDLOWĄ:
-
Geant Polska Spółka z o.o.
Hipermarket Bydgoszcz
-
Geant Polska Spółka z o.o.Hipermarket
nr 8 w Toruniu
-
real,-Spółka z o.o. i Spółka
Spółka Komandytowa w Kielcach
-
MiniMal Spółka z o.o. w Poznaniu
Market Ostrowiec Świętokrzyski
-
GEANT POLSKA Spółka z o.o.
Hipermarket Łódź-Polesie w łodzi
-
TESCO Polska Spółka z o.o.
Kraków Hipermarket Łódź-Widzew
-
Market HYPERNOVA- AHOLD Polska
Spółka z o.o. w Kędzierzynie-Koźlu
-
Market “REAL” Spółka z o.o.
i Spółka Komandytowa SDT w Opolu
-
“AuchanPolska” Spółka z o.o.
Centrum Handlowe Swadzim w Swadzimiu
-
SPINAKER Spółka z o.o. w
Swarzędzu -Jasinie
-
Hipermarket Jumbo Jeronimo
Martins Dystrybucja Spółka z o.o. w Poznaniu
-
“GLOBI” Spółka z o.o. w Warszawie
“Champion” Sklep Spożywczo-Przemysłowy nr 63 w Ciechanowie
-
“GLOBI” Spółka z o.o. w Warszawie
Sklep nr 91 w Siedlcach
Załącznik
nr 2
WYKAZ PODSTAWOWYCH AKTÓW PRAWNYCH
-
Ustawa z dnia 25 listopada
1970 r. o warunkach zdrowotnych żywności i żywienia (Dz.
U. Nr 29, poz. 245 zm: Dz. U. z 1971 r. Nr 12, poz. 115, z 1985 r. Nr 12,
poz. 49 z 1989 r. Nr 35, poz. 192, z 1992 r. Nr 33, poz. 144 i Nr 91 poz.
486, z 1997 r. Nr 43, poz. 272 Nr 60, poz. 369 i Nr 88, poz. 554, z 1998
r. Nr 106, poz. 668, z 2000 r. Nr 120, poz. 1268 oraz z 2001 r. Nr 63,
poz. 634).
-
Rozporządzenie Ministra Zdrowia
i Opieki Społecznej oraz Rolnictwa z dnia 12 września 1972 r. w sprawie
wykonania niektórych przepisów ustawy o warunkach zdrowotnych żywności
i żywienia (Dz. U. Nr 40, poz. 261 i Nr 91, poz. 456 i z 2000 r. Nr 120,
poz. 1268).
-
Ustawa z dnia 11 maja 2001
r. o warunkach zdrowotnych żywności i żywienia (Dz. U. Nr 63,
poz. 634 i z 2002 r. Nr 135, poz. 1145).
-
Ustawa z dnia 3 kwietnia 1993 r. o normalizacji (Dz.
U. Nr 55, poz. 251 oraz z 1995 r. Nr 95, poz. 471, z 1997 r. Nr 121, poz.
770 oraz z 2000 r. Nr 110, poz. 1166 i Nr 43, poz. 489).
-
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa
i Gospodarki Żywnościowej z dnia 27 czerwca 1997 r. w sprawie obowiązku
stosowania Polskich Norm (Dz. U. Nr 40, poz. 152 ze zm. w Dz. U. z 1995
r. Nr 1, poz. 3 i Nr 127, poz. 611 i z 1996 r. Nr 65, poz. 322).
-
Ustawa z dnia 14 marca 1985 r. o Inspekcji Sanitarnej
(Tekst
jednolity w Dz. U. z 1998 r. Nr 90, poz. 57 ze zm. w Dz. U. z 1998 r. Nr
106, poz.668, Nr 117, poz. 756, z 1999 r. Nr 70, poz. 778, z 2000 r. Nr
12, poz. 136, Nr 120, poz. 1268, z 2001 r. Nr 29, poz. 320, Nr 63, poz.
634, Nr 125, poz. 1367, Nr 128, poz. 1407, Nr 11, poz. 84 i z 2002 r. Nr
37, poz.329, z 2001 r. Nr 42, poz.473, z 2002 r. Nr74, poz.676 i Nr 135,
poz.1145 oraz z 2001 r. Nr 126, poz. 1382).
-
Rozporządzenie Ministra Zdrowia
z dnia 30 czerwca 2000 r. w sprawie organizacji i zasad działania stacji
sanitarno-epidemiologicznych oraz kwalifikacji wymaganych od pracowników
tych stacji (Dz. U. Nr 56, poz. 677 oraz z 2001 Nr128, poz. 1407).
-
Rozporządzenie Ministra Zdrowia
i Opieki Społecznej z dnia 4 listopada 1985 r. w sprawie książki kontroli
sanitarnej (Dz. U. Nr 56, poz. 289).
-
Ustawa z dnia 24 kwietnia
1997 r. o zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, badaniu zwierząt rzeźnych
i mięsa oraz o Inspekcji Weterynaryjnej (Tekst jednolity w Dz. U. z
1999 r. Nr 66, poz. 752 ze zm. w Dz. U z 2001 r. Nr 29, poz. 320 i Nr 129,
poz. 1438 oraz z 2002 r. Nr112, poz.976 i Nr 123, poz.1350).
-
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa
i Gospodarki Żywnościowej z dnia 20 stycznia 1999 r. w sprawie szczegółowych
warunków weterynaryjnych wymaganych przy przetwórstwie mięsa i składowaniu
przetworów mięsnych (Dz. U. z 1999 r. Nr 10, poz.
91 i z 2001 r. Nr 133, poz. 1506).
-
Ustawa z dnia 25 lipca 2001 r. o zmianie ustawy o zawodzie lekarza
weterynarii i izbach lekarsko-weterynaryjnych, ustawy o zwalczaniu chorób
zakaźnych zwierząt, badaniu zwierząt rzeźnych i mięsa oraz o Inspekcji
Weterynaryjnej oraz ustawy o organizacji hodowli i rozrodzie zwierząt gospodarskich
(Dz. U. Nr 129, poz. 1438, Nr 154, poz. 1790 i z 2002 r. Nr 112, poz.976).
-
Rozporządzenie przez Ministra
Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 28 grudnia 1998 r. w sprawie
nadania statutu Głównemu Inspektoratowi Weterynarii (Dz. U. Nr 162, poz.
1154).
-
Rozporządzenia Ministra Rolnictwa
i Gospodarki Żywnościowej z dnia 28 grudnia 1998 r. w sprawie zasad organizacji
inspektoratów weterynarii (Dz. U. z 1999 r. Nr 1, poz. 3 i Nr 85, poz.
944).
-
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa
i Gospodarki Żywnościowej z dnia 28 grudnia 1998 r. w sprawie określenia
siedzib i terytorialnego zakresu działania granicznych lekarzy weterynarii
(Dz. U. z 1999 r. Nr 1, poz. 4 oraz Nr 53, poz. 560 i z 2000 r. Nr 62,
poz. 732).
-
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa
i Gospodarki Żywnościowej z dnia 10 grudnia 1997 r. w sprawie określenia
przejść granicznych, na których jest dokonywana weterynaryjna kontrola
graniczna (Dz. U. Nr 150, poz. 996 oraz z 1999 r. Nr 57, poz. 601 i z 2000
r. Nr 66, poz. 796).
-
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa
i Gospodarki Żywnościowej z dnia 11 grudnia 1998 r. w sprawie sposobu badania
zwierząt rzeźnych, badania, oceny i znakowania mięsa, wykorzystania
mięsa o ograniczonej przydatności do spożycia, mięsa niezdatnego do spożycia
oraz prowadzenia dokumentacji z tym związanej (Dz. U. Nr 154, poz.
1011 oraz z 2001 r. Nr 22, poz. 256 i Nr 128, poz. 1434).
-
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa
i Gospodarki Żywnościowej z dnia 20 stycznia 1999 r. w sprawie szczegółowych
warunków weterynaryjnych wymaganych przy uboju zwierząt rzeźnych oraz rozbiorze
i składowaniu mięsa (Dz.U. Nr 10, poz. 90 oraz z 2001 r. Nr 22, poz. 257
i Nr 133, poz. 1505).
-
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa
i Gospodarki Żywnościowej z dnia 20 stycznia 1999 r. w sprawie szczegółowych
warunków weterynaryjnych wymaganych przy przetwórstwie mięsa i składowaniu
przetworów mięsnych (Dz. U. Nr 10, poz. 91 oraz z 2001 r. Nr 133, poz.
1506).
-
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa
i Gospodarki Żywnościowej z dnia 11 lutego 1999 r. w sprawie szczegółowych
warunków weterynaryjnych wymaganych przy produkcji lub przechowywaniu niektórych
środków spożywczych pochodzenia zwierzęcego (Dz. U. Nr 20, poz. 176).
-
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa
i Rozwoju Wsi z dnia 10 kwietnia w sprawie wymagań, jakie powinny być spełnione
dla zatwierdzenia poszczególnych kategorii przejść granicznych, na których
będzie dokonywana weterynaryjna kontrola graniczna (Dz. U. Nr 56, poz.
509).
-
Obwieszczenie Głównego Lekarza
Weterynarii z dnia 2 marca 2000 r. w sprawie rejestru państw, z których
może być przywożone i przewożone przez terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
mięso, środki spożywcze pochodzenia zwierzęcego, niejadalne surowce zwierzęce,
pasze oraz wzorów świadectw zdrowia dla tych towarów (M.P. Nr 9, poz. 190
oraz Nr 28, poz. 589 i Nr 38, poz. 747).
-
Obwieszczenie Głównego Lekarza
Weterynarii z dnia 8 listopada 2000 r. w sprawie rejestru państw, z których
może być przywożone i przewożone przez terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
mięso, środki spożywcze pochodzenia zwierzęcego, niejadalne surowce zwierzęce,
pasze oraz wzorów świadectw zdrowia
dla tych towarów (M.P. Nr 38, poz. 747 i Nr 40, poz. 800).
-
Obwieszczenie Głównego Lekarza
Weterynarii z dnia 25 stycznia 2001 r. w sprawie rejestru państw,
których może być przywożone i przewożone przez terytorium Rzeczypospolitej
Polskiej mięso, środki spożywcze pochodzenia zwierzęcego, niejadalne surowce
zwierzęce, pasze (M.P. Nr 4, poz. 83).
-
Ustawa z dnia 9 stycznia 1997 r. Kodeks celny (Tekst
jednolity w Dz. U. z 2001 r. Nr 75, poz. 802 ze zm. w Dz. U. Nr 89, poz.
972, Nr 125, poz. 1368 i Nr 12, poz. 92, z 2002 r. Nr 41, poz. 365, z 2001
r. Nr 12, poz. 92, z 2002 r. Nr 41, poz. 365, z 2001 r. Nr 128, poz. 1403,
z 2002 r. Nr 89, poz. 804, Nr 112, poz. 974 i Nr 141, poz. 1178).
-
Rozporządzenie Ministra Finansów
z dnia 1 grudnia 1997 r. w sprawie trybu i warunków wydawania i cofania
pozwoleń na zwolnienie z obowiązku złożenia zabezpieczenia przy przewozie
towarów w ramach procedury tranzytu, szczegółowe wymogi, które powinna
spełniać osoba ubiegająca się o wydanie pozwolenia, wysokość
kwoty oraz wykaz towarów, przy których przewozie nie udziela się zwolnienia
od złożenia zabezpieczenia (Dz. U. Nr 146, poz. 986, z 1999 r. Nr 45, poz.
445 i z 2000 r. Nr 84, poz. 949 i z 2002 r. Nr 43, poz. 385).
-
Rozporządzenie Ministra Finansów
z dnia 8 października 1999 r. w sprawie rodzajów dokumentów mających znaczenie
dla kontroli celnej i osób zobowiązanych do ich przechowywania (Dz. U.
Nr 87, poz. 972).
-
Zarządzenie Prezesa Głównego
Urzędu Ceł z dnia 23 września 1997 r w sprawie ewidencji towarów, wzorów
rejestrów, innych dokumentów ewidencyjnych, formularzy i rodzajów dokumentów
mających znaczenie dla kontroli celnej i osób zobowiązanych do ich przechowywania
oraz warunków i trybu rejestrowania kwot należności (M.P. Nr 70, poz. 688
ze zm. w Dz. U. z 1999 r. Nr 87, poz. 972).
-
Rozporządzenie Ministra Finansów
z dnia 10 listopada 1999 r. w sprawie trybu i warunków wydawania i cofania
pozwolenia na stosowanie zabezpieczenia generalnego i zabezpieczenia ryczałtowego
oraz wypadków, w których zabezpieczenia te można stosować, a także sposób
określania wysokości zabezpieczenia ryczałtowego (Dz. U. Nr 96, poz. 1125
oraz z 2001 r. Nr 19, poz. 231).
-
Zarządzenie Prezesa Głównego
Urzędu Ceł z dnia 12 sierpnia 1994 r. w sprawie nadania statutu urzędom
celnym (M.P. Nr 52, poz. 442 oraz z 1995 r. Nr 22, poz. 268, Nr
41, poz. 484, z 1996 r. Nr 51, poz. 471, z 1997 r. Nr 29, poz. 277 i Nr
73, poz. 697).
-
Ustawa z dnia 29 grudnia 1993 r. o utworzeniu Agencji
Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (Dz. U. z 1994 r. Nr 1, poz.
2 oraz z 1994 r. Nr 80, poz. 369, Nr 98, poz. 473 z 1997 r. Nr 41, poz.
255, Nr 79, poz. 484, Nr 141, poz. 943, z 1998 r. Nr 106, poz. 668, z 2000
r. Nr 48, poz. 547 i poz. 550, Nr 88, poz. 983, z 2001 r. Nr 29, poz. 320,
Nr 3, poz. 19, Nr 38, poz. 452, Nr 125, poz. 1363 i Nr 129, poz. 1438,
z 2002 r. Nr 112, poz. 976 i Nr 143, poz. 1197).
-
Ustawa z dnia 7 czerwca 1990 r. o utworzeniu Agencji Rynku
Rolnego (Tekst jednolity w Dz. U. z 1997 r. Nr 142, poz. 951 ze zm.
w Dz. U. z 2000 r. Nr 48, poz. 550 i z 2001 r. Nr 81, poz. 875 i Nr 129,
poz.1446 i z 2002 r. Nr 31, poz. 287, Nr 127, poz. 1085).
-
Ustawa z dnia 1 marca 2002
r. o zmianach w organizacji i funkcjonowaniu centralnych organów administracji
rządowej i jednostek im podporządkowanych oraz o zmianie niektórych ustaw
(Dz.
U. Nr 25, poz. 253 i z 2002 r. Nr 93, poz. 820).
-
Ustawa z dnia 20 marca
2002 r. o przekształceniach w administracji celnej oraz o zmianie niektórych
ustaw (Dz. U. Nr 41, poz. 365).
-
Ustawa z dnia 30 czerwca 1970
r. o Inspekcji Skupu i Przetwórstwa Artykułów Rolnych (Tekst jednolity
w Dz. U. z 2000 r. Nr 23, poz. 293 ze zm. w Nr 114, poz. 1191 i Nr 89,
poz. 991 oraz z 2001 r. Nr 3, poz. 19 i Nr 38, poz. 452 i z 2002 r. Nr
135, poz. 1145).
-
Ustawa z dnia 25 lutego 1958 r. o Inspekcji Handlowej
(Tekst
jednolity w Dz. U. z 1999 r. Nr 105, poz. 1205).
-
Ustawa z dnia 11 grudnia 1997
r. o administrowaniu obrotem z zagranicą towarami i usługami (Dz.
U. Nr 157, poz.1026 oraz Dz. U. z 1999 r. Nr 55, poz. 587 i Nr 101, poz.
1178, Dz. U. z 2000 r. Nr 119, poz. 1250, Dz. U. z 2001 r. Nr 29, poz.
320 i Nr 42, poz. 472 oraz Dz. U. z 2002 r. Nr 89, poz. 804).
Wykaz niektórych skrótów
używanych w informacji
ARiMR Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa
ARR Agencja Rynku Rolnego
CEFTA Środkowoeuropejskie
Stowarzyszenie Wolnego Handlu (Central European Free Trade Associton –
CEFTA; porozumienie podpisane przez Czech, Polskę, Rumunię, Słowację, Słowenię
i Węgry)
GIW Główny Inspektorat Weterynarii
GLW Główny Lekarz Weterynarii
Gr. IWet. Graniczny Inspektorat Weterynarii
GUC Główny Urząd Ceł
IERiGŻ Instytut Ekonomiki
Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej
IH Inspekcja Handlowa
ISiPAR Inspekcja Skupu i
Przetwórstwa Artukułów Rolnych
IW Inspekcja Weterynaryjna
KCHZ Krajowe Centrum Hodowli
Zwierząt
MG Ministerstwo Gospodarki
MRiRW Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi
OC Oddział Celny
PIS Państwowa Inspekcja Sanitarna
PIW Powiatowy Inspektorat Weterynarii
PLW Powiatowy Lekarz Weterynarii
PSSE Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna
SAD,TIR Konwencje celne dotyczące
międzynarodowych przewozów towarów
UE Unia Europejska
WIW Wojewódzki Inspektorat Weterynarii
WLW Wojewódzki Lekarz Weterynarii
WTO WTO – Porozumienie ustanawiające
Światowa Organizację Handlu (World Trade Organization – WTO) sporządzone
w Marakeszu dnia 15 kwietnia 1994 r. (Dz.U. z 1995 r. Nr 98, poz. 483 oraz
z 1996 r. Nr 9, poz. 54 i Nr 32, poz. 143 i z 1998 r. Nr 34, poz. 195).
WTO formalnie rozpoczęła działalność 1 stycznia 1995 r. Jest ona spadkobierczynią
struktur GATT (General Agreement on Tariffs and Trade – Układ Ogólny w
sprawie Taryf Celnych i Handlu).
M
C
K |
alergie, zatrucia, zakażenia,
urazy
dochodzenie przyczyn w
składzie:
żywności, napojów, kosmetyków,
leków
i innych produktów,
w usługach oraz w otaczającym
środowisku
PORADNIA
MEDYCZNEGO
CENTRUM KONSUMENTA
|
M
C
K |
§
§
§
§
§
|
kto wytwarza lub sprzedaje produkt niebezpieczny,
ten odpowiada
za ciężki uszczerbek na zdrowiu, inne naruszenie
czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia, a także za doznaną krzywdę
konsumenta
Naprawienie szkody obejmuje wszelkie wynikłe
z tego powodu koszty.
Na żądanie poszkodowanego zobowiązany do naprawienia
szkody powinien wyłożyć z góry sumę potrzebną na koszty leczenia,
a jeżeli poszkodowany stał się inwalidą, także sumę potrzebną na
koszty przygotowania do innego zawodu. Jeżeli poszkodowany utracił
całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej albo jeżeli
zwiększyły się jego potrzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia na
przyszłość, może on żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody
odpowiedniej renty. Jeżeli w chwili wydania wyroku szkody nie da się dokładnie
ustalić, poszkodowanemu może być przyznana renta tymczasowa.
|
§
§
§
§
§ |
MEDYCZNE CENTRUM
KONSUMENTA
 |
STOWARZYSZENIE
OCHRONY
ZDROWIA
KONSUMENTÓW |
STOWARZYSZENIE
OCHRONY ZDROWIA KONSUMENTÓW
3smoki
ALFABETYCZNY
SPIS ZAWARTOŚCI
STRON INTERNETOWYCH DOMENY HALAT.PL
DOTYCZĄCYCH OCHRONY ZDROWIA