WETERYNARIA
N A J W Y Ż S Z A I Z B A K O N T R
O L I
_______________________________________________________
DEPARTAMENT ŚRODOWISKA, ROLNICTWA
I ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO
I N F O R M A C J A
o wynikach sprawdzającej kontroli
WYKONANIA ZADAŃ NADZORU WETERYNARYJNEGO
NAD HIGIENĄ PRODUKCJI
ORAZ OBROTEM MIĘSEM I JEGO PRZETWORAMI
WARSZAWA MARZEC 2003 R. |
KSR 411201 - 2002 Nr ewid. 15/2003/K/02/006/KSR |
SPIS TREŚCI
|
|
|
Strona
|
I.
|
|
CZĘŚĆ OGÓLNA |
3
|
|
1.
|
Charakterystyka kontroli |
3
|
|
2.
|
Synteza ustaleń kontroli i ocena kontrolowanej
działalności |
7
|
|
3.
|
Wnioski |
15
|
II.
|
|
CZĘŚĆ SZCZEGÓŁOWA |
16
|
|
1.
|
Charakterystyka stanu prawnego |
16
|
|
2.
|
Uwarunkowania ekonomiczno-organizacyjnedotyczące
produkcji oraz obrotu mięsem i jego przetworami |
20
|
|
3.
|
Istotne ustalenia kontroli |
22
|
|
3.1.
|
Obiekty objęte nadzorem weterynaryjnym i ich
stan sanitarny |
22
|
|
3.2.
|
Nadzór weterynaryjny nad podmiotami prowadzącymi
działalność w zakresie skupu zwierząt rzeźnych oraz produkcji i przetwórstwa
mięsa |
24
|
|
3.3.
|
Organizacja badania zwierząt rzeźnych i mięsa
przez powiatowego lekarza weterynarii |
30
|
|
3.4.
|
Nadzór Inspekcji Weterynaryjnej nad badaniem
zwierząt rzeźnych i mięsa |
33
|
|
3.5.
|
Współpraca Inspekcji Weterynaryjnej z Państwową
Inspekcją Sanitarną |
38
|
|
3.6.
|
Wykorzystanie uwag i realizacja wniosków po
kontroli wykonywania zadań nadzoru państwowego nad higieną produkcji oraz
obrotem mięsem i jego przetworami przeprowadzonej w 2000 r. |
39
|
III.
|
|
OPIS POSTĘPOWANIA KONTROLNEGO I DZIAŁANIA
PODJĘTE PO ZAKOŃCZENIU KONTROLI |
44
|
Załączniki:
Nr 1
|
Wykaz skontrolowanych jednostek
|
Nr 2
|
Wykaz podstawowych aktów prawnych
|
Wykaz niektórych skrótów i pojęć używanych w informacji
|
|
acquis communautaire |
dorobek prawny Wspólnot Europejskich |
ARR |
Agencja Rynku Rolnego |
GLWet. |
Główny Lekarz Weterynarii |
GIW |
Główny Inspektorat Weterynarii |
IERiGŻ |
Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki
Żywnościowej |
mięso czerwone |
mięso zwierząt rzeźnych poza mięsem
drobiu |
MRiRW |
Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju
Wsi |
PIW |
Powiatowy Inspektorat Weterynarii |
PLWet. |
Powiatowy Lekarz Weterynarii |
PSSE |
Powiatowa Stacja Sanitarno – Epidemiologiczna |
SRM |
(ang. specified risk materials)
- materiał szczególnego ryzyka (czaszka oraz rdzeń kręgowy pozyskiwane
od bydła powyżej 12 miesiąca życia, jelita pozyskiwane od bydła, głowa
oraz rdzeń kręgowy pozyskiwane od owiec
i kóz powyżej 12 miesiąca życia, śledzona owiec i kóz, zwłoki przeżuwaczy,
stałe odpady powstające przy uboju i obróbce poubojowej bydła, owiec i
kóz, osad z oczyszczalni ścieków w zakładach przetwarzających SRM) |
SRiWRP |
Stowarzyszenie Rzeźników i Wędliniarzy
Rzeczypospolitej Polskiej |
UE |
Unia Europejska |
urzędowy lekarz weterynarii |
lekarz weterynarii zatrudniony lub
wyznaczony przez powiatowego lekarza weterynarii |
1.1.Temat kontroli: |
Nadzór weterynaryjny nad higieną produkcji oraz
obrotem mięsem i jego przetworami |
1.2. Numer kontroli: |
K/02/006 (kontrola doraźna, sprawdzająca) |
1.3. Cel kontroli: |
Celem kontroli, podjętej z inicjatywy Najwyższej
Izby Kontroli, było dokonanie oceny: |
|
-
sposobu wykorzystania uwag i realizacji wniosków przez powiatowych lekarzy
weterynarii (PLWet.), będących adresatami wystąpień pokontrolnych po przeprowadzonej
w 2000 r. kontroli wykonywania zadań nadzoru państwowego nad higieną produkcji
oraz obrotem mięsem i jego przetworami,
|
|
-
realizacji przez Inspekcję Weterynaryjną zadań - w zakresie nadzoru weterynaryjnego
nad higieną produkcji oraz obrotem mięsem i jego przetworami - wynikających
ze znowelizowanej ustawy z dnia 24 kwietnia 1997 r. o zwalczaniu chorób
zakaźnych zwierząt, badaniu zwierząt rzeźnych i mięsa oraz o Inspekcji
Weterynaryjnej, zwanej dalej “ustawą weterynaryjną”, w okresie objętym
kontrolą.
|
1.4. Zakres podmiotowy i termin przeprowadzenia kontroli
Kontrola objęła działalność 7 jednostek, tj. 5 powiatowych (miejskich)
inspektoratów weterynarii i 2 powiatowych stacji sanitarno – epidemiologicznych.
Wykaz jednostek skontrolowanych stanowi załącznik nr 1 do Informacji.
Kontrola przeprowadzona została na podstawie art. 2 ust. 1 ustawy z
dnia 23 grudnia 1994 r. o Najwyższej Izbie Kontroli, zwanej dalej “ustawą
o NIK”, w 7 jednostkach pod kątem legalności, gospodarności, celowości
i rzetelności.
Czynności kontrolne w 5 jednostkach skontrolowanych przez Delegaturę
NIK w Warszawie prowadzono w I kwartale 2002 r., a w 2 jednostkach skontrolowanych
przez Departament Środowiska, Rolnictwa i Zagospodarowania Przestrzennego
w IV kwartale 2002 r.
Badaniami kontrolnymi objęto w 5 jednostkach (poz. 1-3 i 6 i 7 załącznika
nr 1 do Informacji ) II półrocze 2000 r. i 2001 r., a w 2 jednostkach (poz.
4 i 5 załącznika nr 1 do Informacji) 2001 r. i trzy kwartały 2002 r.
W Informacji wykorzystano również ustalenia kontroli przeprowadzanych
równolegle przez Departament Środowiska, Rolnictwa i Zagospodarowania Przestrzennego
w:
-
Sokołów S.A. – Sokołowskich Zakładach Mięsnych w Sokołowie Podlaskim w
IV kwartale 2002 r. w zakresie zagadnień dotyczących wykonywania przez
Inspekcję Weterynaryjną nadzoru nad obrotem mięsem w zakładzie w 2001 r.
i trzech kwartałach 2002 r.
-
Głównym Inspektoracie Weterynarii w II i III kwartale 2002 r. dotyczące
odpowiednio:
-
realizacji zadań organów administracji rządowej w zakresie nadzoru nad
produkcją i obrotem materiałami drobiarskimi,
-
realizacji przepisów w zakresie ochrony zwierząt ze szczególnym uwzględnieniem
transportu zwierząt.
1.5. Wnioski pokontrolne pod adresem powiatowych lekarzy weterynarii
po przeprowadzonej w 2000 r. kontroli wykonania zadań nadzoru państwowego
nad higieną produkcji oraz obrotem mięsem i jego przetworami.
Przeprowadzona w 2000 r. kontrola wykonywania zadań nadzoru państwowego
nad higieną produkcji oraz obrotem mięsem i jego przetworami w 19 powiatowych/miejskich
inspektoratach weterynarii wykazała m.in., że sposób sprawowania nadzoru
przez Inspekcję Weterynaryjną był niezadowalający, a nieprawidłowości wynikały
z niewykonywania obowiązków w tym zakresie. Wykazano, że:
-
wskutek bierności Inspekcji Weterynaryjnej na terenie skontrolowanych
powiatowych inspektoratów weterynarii (PIW) działało bez nadzoru weterynaryjnego
14 (4,1%) podmiotów skupujących i przewożących zwierzęta rzeźne oraz 20
(4,5%) ubojni i przetwórni lokalnych,
-
różnica pomiędzy ilością trzody chlewnej, bydła, cieląt i owiec poddanych
ubojowi wg GUS, a ilością sztuk zbadanych przez Inspekcję Weterynaryjną
wyniosła
w 1999 r. ogółem 5,5 mln sztuk,
-
w 12% badanych PIW stwierdzono niską skuteczność egzekwowania wydanych
przez PLWet. decyzji,
-
osłabiony został nadzór weterynaryjny nad targowiskową sprzedażą mięsa.
W Informacji o wynikach ww. kontroli skierowany został do Głównego Lekarza
Weterynarii (GLWet.) wniosek dotyczący zdyscyplinowania podległych inspektoratów
Inspekcji Weterynaryjnej w kierunku obejmowania badaniami weterynaryjnymi
wszystkich zwierząt rzeźnych i łownych, tak aby nie występowały różnice
pomiędzy liczbą zwierząt zbadanych, a liczbą zwierząt poddanych ubojowi.
Wnioski zawarte w wystąpieniach pokontrolnych skierowanych do powiatowych
lekarzy weterynarii po przeprowadzonej w 2000 r. kontroli dotyczyły w szczególności:
-
dokonania identyfikacji i ustalenia faktycznie prowadzonej działalności
tych podmiotów, które nie zawiadomiły w wymaganym terminie organu Inspekcji
Weterynaryjnej o zamiarze rozpoczęcia lub zaprzestania działalności;
-
objęcia nadzorem weterynaryjnym wszystkich funkcjonujących na terenie powiatu
podmiotów zajmujących się ubojem zwierząt rzeźnych, przetwórstwem i obrotem
mięsem oraz zajmujących się zarobkowym przewozem zwierząt lub ich skupem
i sprzedażą;
-
egzekwowanie od podmiotów gospodarczych wykonania wszystkich postanowień
nałożonych decyzjami w sprawie poprawy warunków sanitarno – weterynaryjnych;
-
zwiększenia nadzoru nad lekarzami weterynarii wyznaczonymi do wykonywania
czynności w terenowych obwodach badania i obwodach badania zwierząt rzeźnych
i mięsa dla poszczególnych rzeźni poprzez wyegzekwowanie właściwego wykonywania
przez nich powierzonych zadań i rzetelnego ich dokumentowania. Wyznaczenie
lekarzy weterynarii do badania zwierząt rzeźnych i mięsa z zachowaniem
wymagań formalnych określonych w ustawie “weterynaryjnej”;
-
rzetelnego sporządzania sprawozdawczości.
Ponadto w wystąpieniu pokontrolnym do PLWet. w Sokołowie Podlaskim wnioskowano
o podjęcie skutecznych działań wobec spółki “SALUS” w celu wyegzekwowania
należnych PIW kwot z tytułu dzierżawy trychinoskopów.
1.6. Wnioski pokontrolne pod adresem powiatowych inspektorów sanitarnych
po przeprowadzonej w 2000 r. kontroli wykonywania zadań nadzoru państwowego
nad higieną produkcji oraz obrotem mięsem i jego przetworami.
Wnioski zawarte w wystąpieniach pokontrolnych skierowanych do 17 powiatowych
inspektorów sanitarnych po przeprowadzonej w 2000 r. kontroli dotyczyły
w szczególności:
-
zwiększenia nadzoru nad transportem i obrotem detalicznym mięsa i jego
przetworami w zakresie przestrzegania warunków higieniczno – sanitarnych;
-
określenia form i zakresu współpracy w sprawowaniu nadzoru nad produkcją
i obrotem mięsem i jego przetworami pomiędzy powiatowym lekarzem weterynarii
i powiatowym inspektorem sanitarnym;
-
uaktualnienie na terenie powiatu wykazu placówek handlowych posiadających
w sprzedaży mięso lub jego przetwory;
-
objęcia nadzorem sanitarnym wszystkich jednostek handlowych (targowiska,
sklepy spożywcze, hurtownie mięsa, zakłady garmażeryjne) prowadzące sprzedaż
mięsa i jego przetworów.
2. Synteza ustaleń kontroli i ocena kontrolowanej działalności
|
Badania kontrolne wykazały, że w porównaniu ze stanem stwierdzonym
w toku kontroli przeprowadzonej w 2000 r. zwiększyła się liczba skontrolowanych
przez Inspekcję Weterynaryjną rzeźni, zakładów rozbioru i przetwórni mięsa,
a także liczba podejmowanych przez organy Inspekcji Weterynaryjnej rygorystycznych
decyzji przy nieprzestrzeganiu przez zakłady obowiązujących przepisów.
Poprawiło się także współdziałanie Państwowej Inspekcji Sanitarnej i Inspekcji
Weterynaryjnej w zakresie urzędowej kontroli żywności w odniesieniu do
branży mięsnej. Jednocześnie stwierdzono, że nie nastąpiła poprawa nadzoru
sprawowanego przez powiatowych lekarzy weterynarii nad higieną produkcji
i obrotem mięsem i jego przetworami. Niezadowalająca była także organizacja
badania zwierząt rzeźnych i mięsa przez powiatowych lekarzy weterynarii.
Nadal zagrożeniem dla bezpieczeństwa sanitarnego żywności oraz zwalczania
chorób zakaźnych jest wysoki odsetek zwierząt rzeźnych nie poddanych obowiązkowym
badaniom weterynaryjnym.
-
Z ustaleń kontroli wynika, że na rynku mięsa w Polsce działają podmioty
nie objęte nadzorem weterynaryjnym. W latach 2000 – 2001 zwiększył się
odsetek rzeźni o złym stanie sanitarnym. Odsetek nie zbadanych przez Inspekcję
Weterynaryjną zwierząt rzeźnych stanowił nadal ponad 20%, a działania powiatowych
lekarzy weterynarii (PLWet.) w celu wyeliminowania nielegalnego obrotu
mięsem nie były wystarczające. Zdaniem NIK, nieobjęcie urzędową kontrolą
wszystkich zwierząt rzeźnych i towarów pochodzenia zwierzęcego było działaniem
nierzetelnym i stanowiło zagrożenie dla bezpieczeństwa konsumentów.
1.1. W rejestrach prowadzonych przez Powiatowe Inspektoraty Weterynarii
(PIW) nie uwzględniono wszystkich podmiotów zajmujących się skupem i ubojem
zwierząt rzeźnych oraz przetwórstwem i obrotem mięsem. Stwierdzono, że
na terenie 4 PIW (spośród 5 skontrolowanych), 21 podmiotów prowadziło działalność
w zakresie skupu zwierząt rzeźnych oraz produkcji i przetwórstwa mięsa
bez zgłoszenia jej PLWet. Podmioty nie objęte nadzorem weterynaryjnym stanowiły
ok. 15% podmiotów ujętych w rejestrach PIW. Rejestry podmiotów nie były
aktualizowane na bieżąco m. in. z braku współdziałania PIW i jednostek
samorządu terytorialnego co w ocenie NIK było nierzetelne (str. 27 - 29).
1.2. W latach 2000 – 2001 zwiększył się odsetek rzeźni bydła, owiec,
kóz, świń i koni o złym stanie sanitarnym. W 2000 r. spośród około
2.600 rzeźni skontrolowanych przez Inspekcję Weterynaryjną, około 37,0%
uznano za obiekty o złym stanie sanitarnym, gdy w 2001 r. przy około 2.100
skontrolowanych rzeźni, odsetek obiektów o złym stanie sanitarnym wzrósł
do ponad 42%. Stwierdzono zły stan sanitarny obiektów w części technicznej,
brak było porządku i czystości, a około 3% obiektów korzystało z wody nie
odpowiadającej wymaganym warunkom. W latach 1999 – 2001 liczba decyzji
administracyjnych wydanych przez organy Inspekcji Weterynaryjnej w sprawie
poprawy stanu sanitarnego rzeźni bydła owiec, kóz, świń i koni oraz zakładów
rozbioru mięsa i przetwórni mięsa zmalała o ponad 18%, natomiast zwiększono
o blisko 89% podejmowanie decyzji przerwania produkcji lub unieruchomienia
zakładu gdy nie były przestrzegane obowiązujące przepisy (str. 22 - 23).
1.3. Odsetek zwierząt rzeźnych poddanych ubojowi w 2001 r. (bydła
wraz z cielętami, trzody chlewnej i owiec) a nie zbadanych przez Inspekcję
Weterynaryjną wyniósł w 2001 r. ponad 20%, tj. około 4.845 tys. sztuk,
w tym 4.247 tys. sztuk trzody chlewnej i około 527 tys. sztuk bydła z cielętami.
Ustalenia kontroli wskazują, że główną przyczyną występujących różnic są
uboje zwierząt przez właścicieli na potrzeby własne bez informowania urzędowych
lekarzy weterynarii oraz uboje związane z nielegalnym obrotem mięsem. Powiatowi
Lekarze Weterynarii w sposób niewystarczający podejmowali działania w celu
upowszechnienia obowiązku badania po uboju wszystkich zwierząt rzeźnych
oraz obowiązku zachowania określonych warunków w uboju domowym zwierząt
kopytnych. Zakres i formy nadzoru PLWet. sprowadzali do powiadamiania urzędów
gmin gdzie znajdują się terenowe obwody badania w danej gminie nie wyznaczając
jednocześnie urzędowych lekarzy weterynarii w sposób określony ustawą “weterynaryjną”
(str. 28 i 33 - 36).
1.4. Stwierdzono przypadek badania po uboju kilkudziesięciu sztuk
trzody chlewnej w gospodarstwie, a dopiero w trakcie kontroli NIK podjęto
działania wyjaśniające, czy mięso nie zostało wprowadzone do obrotu. Zgodnie
z art. 29 ust. 2 ustawy “weterynaryjnej”, mięso takie może być wykorzystane
wyłącznie na własne potrzeby (str. 36 i 46 - 47).
-
W działalności powiatowych lekarzy weterynarii stwierdzono nieprawidłowości
i uchybienia w zakresie organizacji i nadzorowania badania zwierząt rzeźnych
i mięsa. Nieskutecznie egzekwowano poprawę warunków weterynaryjnych w podmiotach
objętych nadzorem, a sam nadzór PIW nad skupem i transportem zwierząt oraz
nad ubojem zwierząt i obrotem mięsem był niewystarczający. Nadzór PLWet.
nad lekarzami weterynarii wyznaczonymi do urzędowego badania zwierząt rzeźnych
i mięsa oraz nadzór nad terenowymi obwodami badania i obwodami badania
dla poszczególnych rzeźni był niedostateczny i prowadził do działań nielegalnych.
W sprawozdaniach statystycznych przedstawiano dane niezgodne ze stanem
faktycznym, co według obowiązujących kryteriów NIK było działaniem nierzetelnym.
2.1. Nieprzestrzeganie przepisów ustawy “weterynaryjnej” spowodowało
niewłaściwą organizację badań zwierząt rzeźnych i mięsa przez powiatowych
lekarzy weterynarii. Prowadziło to w efekcie do działań nielegalnych lub
nierzetelnych gdyż spośród 5 skontrolowanych PIW:
-
na terenie działania jednego PIW, w 9 terenowych obwodach, badanie zwierząt
rzeźnych i mięsa wykonywali nie upoważnieni lekarze weterynarii, nie wyznaczeni
w drodze decyzji PLWet., z którymi nie zawarto stosownych umów określających
m.in. sposób, zakres i miejsce wykonywania badań. Uwzględniając kryteria
kontroli NIK takie postępowanie było nielegalne (str. 32);
-
w 2 PIW wyznaczeni do badania zwierząt rzeźnych i mięsa lekarze weterynarii
nie posiadali przy wykonywaniu czynności upoważnień i odznak identyfikacyjnych,
a w jednym PIW siedziba i obszar działania lekarza weterynarii nie były
podane do publicznej wiadomości
(str. 32 - 33);
-
w 2 PIW nierzetelnie prowadzona była dokumentacja dotycząca nadzorowanych
zakładów mięsnych. Liczba zbadanych zwierząt przed ubojem nie zgadzała
się z liczbą zwierząt zakupionych i ujętych w dokumentacji zakładu, nieczytelne
były zapisy dotyczące ilości i numerów kolczyków przyjętych zwierząt, w
dzienniku badania przedubojowego brak było wpisów liczby zwierząt, zamiast
posiadacza zwierzęcia wpisywano właściciela firmy (str. 30 - 31);
-
w 2 PIW rejestry podmiotów zajmujących się skupem i transportem zwierząt
oraz działalnością w zakresie produkcji mięsa i jego przetworów prowadzone
były nierzetelnie. Rejestry nie zawierały informacji o rodzaju i zakresie
prowadzonej działalności, przeprowadzonych kontrolach i wydanych decyzjach
w stosunku do nadzorowanych podmiotów (str. 29);
-
wyniki kontroli w zakresie realizacji nadzoru nad produkcją i i obrotem
produktami drobiarskimi wskazują również na niewystarczający nadzór ze
strony PIW nad jakością zdrowotną produktów pochodzenia drobiowego. Zdaniem
NIK, było to wynikiem m.in. rozluźnionej dyscypliny wykonywania zadań nadzoru
i kontroli przez pracowników tej Inspekcji. Spośród 14 skontrolowanych
PIW w 1/3 ujawniono braki w rejestrze co do ilości nadzorowanych podmiotów
oraz dokumentowania czynności nadzoru weterynaryjnego ze strony lekarzy
weterynarii (str. 30).
2.2. Nieskuteczny był nadzór powiatowych lekarzy weterynarii nad
skupem i transportem zwierząt oraz nad ubojem zwierząt i obrotem mięsem.
Spośród 5 skontrolowanych PIW:
-
w 2 PIW 20 podmiotów nie zawiadomiło w wymaganym terminie o zamiarze
podjęcia działalności w zakresie skupu i przewozu zwierząt, a zgłosiło
ją dopiero po upływie od 1 roku do 8 lat od chwili rozpoczęcia działalności.
Bierność PLWet. i niewykorzystanie uprawnień do nałożenia kar grzywny wynikających
z art. 51 ust. 2 pkt 5 ustawy “weterynaryjnej” wobec ujawnienia kilkuletniej
nielegalnej działalności tych podmiotów – zdaniem NIK – należy ocenić jako
postępowanie nierzetelne (str. 27 i 28);
-
w 2 PIW stwierdzono małą skuteczność wydanych przez PLWet. decyzji administracyjnych
w sprawie poprawy stanu sanitarno - weterynaryjnego 4 targowisk i 4 zakładów
mięsnych. Zalecenia nie zostały wyegzekwowane, gdyż przyjęto wyjaśnienie
zarządów gmin o braku środków finansowych. Pomimo niezastosowania się zakładów
do wydanych decyzji nie spowodowano ich zamknięcia, a sankcje ograniczono
do kar pieniężnych lub złożenia w Prokuraturze zawiadomienia o popełnieniu
wykroczenia (str. 22 - 24);
-
w 2 PIW stwierdzono na 2 spędach skup zwierząt nieoznakowanych i bez
świadectw miejsca pochodzenia, a także prowadzenie skupu w punktach, w
których brak było pomieszczeń dla zwierząt (str. 29);
-
urzędowi lekarze weterynarii z PIW w Warszawie nie potwierdzili żadnych
z nieprawidłowości wykazanych przez Inspekcję Weterynaryjną w Sokołowie
Podlaskim, a dotyczących 24,8 ton ćwierci wołowych pochodzących z zapasów
Agencji Rynku Rolnego. Przesyłka ta została zwrócona do Chłodni “Morspol”
w Warszawie ze względu na nieodpowiedni stan sanitarny. Stwierdzono zabrudzenia
mięsa ziemią i smarem, nie usunięte rdzenie z rynienek kręgowych, miejscowe
przekrwienia wszystkich ćwierci, nieczytelne pieczęcie z numerami weterynaryjnymi
na części ćwierćtusz, ślady usunięcia i odkrawania mięśni oraz przewożenie
mięsa na podłodze samochodu. Przesyłkę tę ponownie skierowano po upływie
2 tygodni do Zakładów Mięsnych w Sokołowie Podlaskim, gdzie została przyjęta
przez lekarzy weterynarii do rozbioru pod warunkiem doczyszczenia. Postępowanie
organów Inspekcji Weterynaryjnej podważa ich wiarygodność, gdyż w obrocie
pomiędzy chłodnią i zakładami mięsnymi znalazło się mięso, co do którego
tożsamości organy te nie były zgodne (str. 36 - 37);
-
w 2 PIW nie przeprowadzono kontroli 27 podmiotów prowadzących zarobkowy
przewóz zwierząt, w tym: 3 w 2002 r. z powodu przekazania ich pod nadzór
nowo powstałego PIW i 24 w 2001 r. z powodu niezgłaszania przez nich pojazdów
do kontroli pomimo kilkakrotnych wezwań (str. 29 - 30);
-
przeprowadzona w 2002 r. przez NIK jak i przez b. Inspekcję Skupu i
Przetwórstwa Artykułów Rolnych kontrola realizacji przepisów w zakresie
ochrony zwierząt ze szczególnym uwzględnieniem transportu zwierząt wykazała,
że żaden z 13 skontrolowanych punktów skupu i targowisk nie spełniał wszystkich
wymogów określonych prawem, a ponad 30% nie posiadało dokumentacji potwierdzającej
objęcie ich nadzorem weterynaryjnym. Spośród skontrolowanych 21 punktów
skupu i 39 ubojni stwierdzono przypadki działań nielegalnych i nierzetelnych,
polegających na: braku świadectw miejsca pochodzenia w 2 ubojniach, braku
badań weterynaryjnych w 2 punktach skupu, braku znakowania zwierząt w 8
zakładach ubojowych i w 3 punktach skupu (str. 30).
2.3. W 2 spośród 5 kontrolowanych PIW stwierdzono, że sporządzane
sprawozdania z działalności i stanu sanitarnego obiektów w zakresie higieny
artykułów spożywczych oraz z wyników urzędowego badania zwierząt rzeźnych
i mięsa, a także z realizacji państwowego nadzoru weterynaryjnego zawierały
dane niezgodne ze stanem faktycznym, co powoduje, że sprawozdania zbiorcze
są nierzetelne ( str. 22 - 23).
-
Przepisy dotyczące nadzoru weterynaryjnego uregulowane ustawą “weterynaryjną”
podlegają zmianom. Od 2000 r. zadania nadzoru weterynaryjnego zostały zmienione
lub uzupełnione czterema nowelizacjami ustawy “weterynaryjnej”. Akty wykonawcze
do ustawy “weterynaryjnej” utraciły moc i uchylenie ich nastąpiło z dniem
31 grudnia 2002 r. Nowe akty ukazują się systematycznie.
1. Do końca 2002 r. wydano 8 rozporządzeń Ministra Rolnictwa i Rozwoju
Wsi (MRiRW) spośród 13 wynikających z delegacji zawartych w rozdziale 5
- badanie zwierząt i mięsa (art. 26 – 33) ustawy “weterynaryjnej”, zmienionej
ustawą z dnia 25 lipca 2001 r. (str. 42 – 43).
2. Współpraca Inspekcji Weterynaryjnej z organami Państwowej Inspekcji
Sanitarnej została uregulowana w znowelizowanej ustawie z dnia 11 maja
2001 r. o warunkach zdrowotnych żywności i żywienia, a realizacja wniosku
o doprowadzenie przez GIW do jednoznacznych zasad pełnienia nadzoru nad
targowiskową sprzedażą mięsa przez Inspekcję Weterynaryjną stała się nieaktualna
w świetle przywołanej ustawy, która rozdzieliła podział kompetencji w zakresie
nadzoru nad jakością zdrowotną środków spożywczych i wykonywania urzędowej
kontroli żywności pomiędzy organy Inspekcji Sanitarnej i Inspekcji Weterynaryjnej
(str. 40 – 41).
-
Wnioski NIK, dotyczące nadzoru sanitarnego ze strony Powiatowych
Stacji Sanitarno – Epidemiologicznych (PSSE) nad warunkami sprzedaży żywności
nie zostały w pełni uwzględnione przez Państwową Inspekcję Sanitarną.
Na terenie działania 1 z 2 skontrolowanych PSSE stwierdzono, że
nadzór nad warunkami higieniczno-sanitarnymi placówek handlowych nie był
dostateczny. Z powodu niewykorzystania prowadzonych przez urzędy miast
i gmin wykazów placówek handlowych zajmujących się sprzedażą mięsa lub
jego przetworów, ewidencja tych placówek w PSSE nie była aktualizowana,
a nadzorem sanitarnym nie było objętych 17 sklepów spożywczych (str. 39).
-
Wnioski pokontrolne NIK pod adresem powiatowych lekarzy weterynarii
sformułowane po kontroli w 2000 r. w sprawie wykonywania zadań nadzoru
weterynaryjnego nad higieną produkcji oraz obrotem mięsem i jego przetworami
nie zostały w pełni zrealizowane.
Spośród 5 skontrolowanych PIW stwierdzono, że:
-
w 4 PIW nie dokonano identyfikacji i ustalenia faktycznie prowadzonej
działalności podmiotów funkcjonujących na terenie powiatu oraz nie objęto
wszystkich podmiotów nadzorem weterynaryjnym,
-
w 2 PIW nie wyegzekwowano poprawy warunków sanitarno – weterynaryjnych
przez podmioty je naruszające,
-
w 3 PIW nadzór nad lekarzami weterynarii wyznaczonymi do wykonywania
badań zwierząt rzeźnych i mięsa był nadal nieskuteczny, a prowadzona przez
nich dokumentacja była nierzetelna,
-
w 2 PIW nie objęto pełnymi badaniami wszystkich zwierząt rzeźnych oraz
łownych, a badano jedynie próbki od świń i dzików na włośnie,
-
w 2 PIW nie zrealizowano wniosku, dotyczącego rzetelnego i zgodnego
ze stanem faktycznym przedstawiania danych w sprawozdaniach statystycznych
(str. 39 -40).
-
W wyniku kontroli stwierdzono uszczuplenia w dochodach w kwocie 21.365
zł, w tym na rzecz budżetu państwa 21.365 zł, wobec których NIK podjęła
działania w celu ich odzyskania. PLWet. poinformował NIK, że kwota ta przekazana
zostanie budżetowi państwa z przychodów środka specjalnego do dnia 31 grudnia
2003 r. gdyż jednorazowa spłata tej kwoty nie jest możliwa. (str. 33 i
48).
Sprawne i skuteczne nadzorowanie zadań w zakresie higieny produkcji
oraz obrotu mięsem i jego przetworami jest jednym z najważniejszych zadań
stojących obecnie przed Inspekcją Weterynaryjną. Wyniki kontroli w Powiatowych
Inspektoratach Weterynarii wskazują na potrzebę usprawnienia wykonywanego
przez nie nadzoru zapewniającego bezpieczeństwo sanitarne żywności. Zdaniem
Najwyższej Izby Kontroli należy:
-
Przyspieszyć prace nad wydaniem przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi
pozostałych aktów wykonawczych do ustawy z dnia 24 kwietnia 1997 r. o zwalczaniu
chorób zakaźnych zwierząt, badaniu zwierząt rzeźnych i mięsa oraz o Inspekcji
Weterynaryjnej, zmienionej ustawą z dnia 25 lipca 2001 r.
-
Główny Lekarz Weterynarii powinien:
-
wyegzekwować od powiatowych lekarzy weterynarii rzetelne prowadzenie
dokumentacji, sprawozdawczości i rejestracji podmiotów podlegających nadzorowi
weterynaryjnemu,
-
spowodować podjęcie przez powiatowych lekarzy weterynarii skutecznych
działań na rzecz:
-
objęcia nadzorem wszystkich podmiotów podlegających nadzorowi weterynaryjnemu,
-
wzmocnienia nadzoru nad lekarzami weterynarii wyznaczonymi do badania
zwierząt rzeźnych i mięsa,
-
poddania badaniom wszystkich ubijanych zwierząt rzeźnych,
-
objęcia kontrolą działalności osób zajmujących się zawodowo ubojem zwierząt
rzeźnych.
-
Prowadzić przez Wojewódzkie Inspektoraty Weterynarii w porozumieniu
z zarządem województwa akcję informującą rolników o obowiązku i potrzebie
badania zwierząt rzeźnych i mięsa.
-
Zwiększyć ze strony Głównego Inspektora Sanitarnego nadzór nad PSSE
w zakresie kontroli miejsc sprzedaży mięsa i jego przetworów.
-
Charakterystyka stanu prawnego w zakresie kontrolowanej działalności
|
1.1. Podstawowe regulacje prawne w zakresie nadzoru weterynaryjnego
nad higieną produkcji oraz obrotem mięsem i jego przetworami zawarte są
w ustawie z dnia 24 kwietnia 1997 r. o zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt,
badaniu zwierząt rzeźnych i mięsa oraz o Inspekcji Weterynaryjnej,
zwanej dalej ustawą “weterynaryjną” oraz w ustawie z dnia 11 maja 2001
r. o warunkach zdrowotnych żywności i żywienia. Do dnia 23 września
2001 r. postępowanie ze środkami spożywczymi regulowała ustawa z dnia 25
listopada 1970 r. o warunkach zdrowotnych żywności i żywienia.
1.2. Ustawa “weterynaryjna” określa m.in. zasady badania zwierząt
rzeźnych i mięsa, wymagania weterynaryjne dotyczące produkcji towarów i
obrotu nimi oraz organizację, zasady działania Inspekcji Weterynaryjnej
(IW). Istotne zmiany w tej ustawie nastąpiły z dniem 13 lutego 2002 r.,
tj. po wejściu w życie ustawy z dnia 25 lipca 2001 r. o zmianie ustawy
o zawodzie lekarza weterynarii i izbach lekarsko - weterynaryjnych, ustawy
o zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, badaniu zwierząt rzeźnych i mięsa
oraz o Inspekcji Weterynaryjnej oraz ustawy o organizacji hodowli i rozrodzie
zwierząt gospodarskich, zwanej dalej “ustawą z dnia 25 lipca 2001 r.”.
Ustawa ta m.in. rozszerzyła wykaz podmiotów gospodarczych, których działalność
wymaga spełnienia warunków weterynaryjnych o podmioty, zajmujące się zarobkowym
przewozem zwierząt lub ich skupem i sprzedażą (art. 5 ustawy “weterynaryjnej”).
Poszerzyła kompetencje powiatowych lekarzy weterynarii (PLWet.) w zakresie
oceny warunków weterynaryjnych przedsiębiorców prowadzących działalność
określoną w ustawie “weterynaryjnej” i wprowadziła obowiązek prowadzenia
ich rejestru. Wprowadziła także nowe warunki badania, uboju i znakowania
zwierząt rzeźnych (art. 26 – 29 ustawy “weterynaryjnej”).
W myśl ustawy “weterynaryjnej” podmioty podejmujące działalność lub
zajmujące się m. in. zarobkowym przewozem zwierząt lub ich skupem i sprzedażą,
są obowiązane zgłosić właściwemu PLWet. zamiar rozpoczęcia działalności
w terminie co najmniej 30 dni przed jej rozpoczęciem, a po zaprzestaniu
działalności zgłosić ten fakt PLWet. w terminie 7 dni. Prowadzenie ww.
działalności wymaga spełnienia warunków lokalizacyjnych, techniczno – sanitarnych,
technologicznych i organizacyjnych zabezpieczających przed zagrożeniem
epizootycznym lub epidemicznym i zapewniających właściwą jakość zdrowotną
towarów, zwanych dalej “warunkami weterynaryjnymi”. PLWet. prowadzi rejestr
ww. podmiotów (art. 5 ust. 1 i 3). W razie stwierdzenia, że działalność
ww. podmiotów jest prowadzona niezgodnie z warunkami weterynaryjnymi, PLWet.
może wydać decyzję administracyjną nakazującą usunięcie uchybień lub wstrzymującą
prowadzenie działalności do czasu ich usunięcia. Jeżeli podmiot nie stosuje
się do zaleceń, PLWet. może zakazać, w drodze decyzji, dalszego prowadzenia
działalności (art. 6 ust.1 i 3).
Podmioty podejmujące działalność lub zajmujące się ubojem zwierząt rzeźnych,
rozbiorem i przetwórstwem mięsa, a także ich składowaniem i transportem
są zobowiązane zapewnić warunki weterynaryjne, w tym wynikające z projektu
technologicznego zakładu zaopiniowanego przez powiatowego lekarza weterynarii
lub rzeczoznawcę uznanego przez Głównego Lekarza Weterynarii GLWet. Powinny
również zgłosić zamiar rozpoczęcia działalności powiatowemu lekarzowi weterynarii
co najmniej 60 dni przed jej rozpoczęciem, a po zaprzestanie działalności
zgłosić ten fakt w terminie 7 dni. PLWet. po dokonaniu kontroli wydaje
decyzję w sprawie dopuszczenia lub niedopuszczenia zakładu do prowadzenia
produkcji, nadaje weterynaryjny numer kwalifikacyjny, a także kwalifikuje
zakład do prowadzenia sprzedaży: na rynek Unii Europejskiej lub innych
państw; na rynek krajowy; bezpośredniej. PLWet. prowadzi rejestr zakładów
dopuszczonych do prowadzenia produkcji na obszarze jego właściwości (art.
31 ustawy “weterynaryjnej” zmieniony przez art. 2 “ustawy z dnia 25 lipca
2001 r.”). W razie stwierdzenia, że działalność ww. podmiotów prowadzona
jest niezgodnie z “warunkami weterynaryjnymi”, PLWet., w zależności od
zagrożenia zdrowia ludzi, zwierząt albo naruszenia przepisów o ochronie
zwierząt, wydaje decyzję: nakazującą usunięcie uchybień, zakazującą produkcji,
ograniczającą wielkość produkcji, ograniczającą obszar wprowadzania na
rynek. Jeżeli kierujący zakładem nie stosuje się do zaleceń, PLWet. może
cofnąć decyzję o dopuszczeniu zakładu do prowadzenia produkcji (art. 31b
dodany przez art. 2 “ustawy z dnia 25 lipca 2001 r.”)
PLWet. organizuje i nadzoruje m. in. badania zwierząt rzeźnych i mięsa
oraz środków spożywczych pochodzenia zwierzęcego objęte obowiązkiem badania,
a także ustala terenowe obwody badania i obwody badania dla poszczególnych
rzeźni (art. 26 ustawy “weterynaryjnej”).
1.3. Ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o warunkach zdrowotnych żywności
i żywienia rozdzieliła podział kompetencji w zakresie nadzoru nad jakością
zdrowotną środków spożywczych i wykonywania urzędowej kontroli żywności
pomiędzy organy Inspekcji Sanitarnej i Inspekcji Weterynaryjnej (art. 40).
Organy IW sprawują m. in. nadzór nad miejscami uboju zwierząt i rozbioru
mięsa, zakładami przetwórstwa mięsa, wszystkimi ubocznymi artykułami ubojowymi,
sprzedażą mięsa w handlu obwoźnym, sprzedażą bezpośrednią środków spożywczych
pochodzenia zwierzęcego. Wprowadzony został obowiązek przeprowadzania kontroli
przez organy urzędowej kontroli żywności, w tym IW, bez wcześniejszego
uprzedzenia kontrolowanego podmiotu o terminie i zakresie kontroli (art.
40 ust. 7). Ponadto organy IW - zgodnie z art. 40 ust. 5, pkt. 10
ustawy z dnia 11 maja 2001 r. o warunkach zdrowotnych żywności i żywienia,
(dodanym ustawą z dnia z dnia 24 lipca 2002 r. o zmianie ustawy o warunkach
zdrowotnych żywności i żywienia oraz innych ustaw)- pełnią nadzór nad systemem
HACCP.
Nadzór nad przestrzeganiem ustawy oraz nad wykonywaniem urzędowej kontroli
żywności w odniesieniu do środków spożywczych pochodzenia zwierzęcego sprawuje
minister właściwy do spraw rolnictwa, działając w porozumieniu z ministrem
właściwym do spraw zdrowia (art. 40 ust. 2).
Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt, zwana
dalej “ustawą o ochronie zwierząt”, reguluje m.in. postępowanie ze zwierzętami
gospodarskimi. Dnia 27 września 2002 r. weszła w życie ustawa z dnia 6
czerwca 2002 r. o zmianie ustawy o ochronie zwierząt, zgodnie z którą do
czasu wydania przepisów wykonawczych przewidzianych w ustawie, nie dłużej
jednak niż przez okres 12 miesięcy od dnia jej wejścia w życie, zachowują
moc dotychczasowe przepisy wykonawcze, jeżeli nie są z nią sprzeczne.
Zgodnie z art. 34 ust. 3 ustawy o ochronie zwierząt, w uboju domowym
zwierzęta kopytne mogą być uśmiercane tylko po uprzednim ich pozbawieniu
świadomości przez przyuczonego ubojowca.
W myśl §7 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej
z dnia 26 kwietnia 1999 r. w sprawie kwalifikacji osób uprawnionych do
zawodowego uboju, dopuszczalnych metod uśmiercania zwierząt stosownie do
gatunku oraz organów uprawnionych do kontroli działalności osób, które
zawodowo trudnią się ubojem zwierząt lub dokonują uboju w ramach działalności
hodowlanej bądź gospodarczej, PLWet. jest organem uprawnionym do kontroli
działalności osób, które zawodowo się trudnią ubojem zwierząt lub dokonują
uboju w ramach działalności hodowlanej bądź gospodarczej.
Stosownie do art. 24 ust. 1 “ustawy o ochronie zwierząt” – transport
zwierząt odbywa się środkami do tego celu przystosowanymi i jest prowadzony
w odpowiednich warunkach. Decyzję w sprawie dopuszczenia środka transportu
drogowego do użycia w transporcie zwierząt - od 27 września 2002 r. wydaje
PLWet. (art. 24 ust. 4c “ustawy o ochronie zwierząt”).
1.5. Państwowa Inspekcja Sanitarna, została powołana ustawą z
dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej m. in. do sprawowania
nadzoru nad warunkami zdrowotnymi żywności, żywienia i przedmiotów użytku.
Zgodnie z uprawnieniami określonymi w art. 23 – 27, państwowy inspektor
sanitarny, w związku z wykonywaną kontrolą, ma m. in. prawo wstępu do zakładów
pracy, obiektów handlowych, środków transportu, pobierania próbek do badań
laboratoryjnych.
Wykaz podstawowych aktów prawnych stanowi załącznik Nr 2 do informacji.
2. Uwarunkowania ekonomiczno-organizacyjne dotyczące produkcji
oraz obrotu mięsem i jego przetworami
|
Rynek mięsa czerwonego na skutek systematycznego spadku produkcji wołowiny
w coraz większym stopniu sprowadza się do rynku wieprzowiny. Spożycie wieprzowiny
obniżyło się z 38,7 kg w 2000 r. do 38,2 kg w 2001 r., tj. o 1,2%, a wołowiny
zmalało odpowiednio z 7 kg do 5,5 kg, tj. o 21,4%. W I półroczu 2002 r.
postępowało uprzemysłowienie ubojów trzody chlewnej. Nastąpił także wzrost
produkcji przetworów mięsnych o ok. 2%. Wzrost ubojów przemysłowych dokonuje
się przy równoczesnym obniżeniu ubojów lokalnych o ok. 2%. Rozpoczęła się
więc restrukturyzacja części rzeźnianej sektora, prowadząca do koncentracji
ubojów na cele handlowe. Poprawiła się rentowność przemysłu mięsnego –
netto do 1,2%. Wciąż utrzymuje się niski poziom inwestowania, co zagraża
planom dostosowania zakładów mięsnych do standardów UE. Nakłady inwestycyjne
w przemyśle mięsnym obniżyły się z ok. 150 mln USD w latach 1997 – 1999
do 130 mln USD w 2001 r. Stan dostosowań przemysłu mięsnego do standardów
UE jest jednak mały, a postęp w tej dziedzinie niewielki. Standardy te
spełnia tylko 60 zakładów.
Zagrożenia dla branży mięsnej określone zostały w 2002 r. w piśmie “Gospodarka
Mięsna” przez sekretarza generalnego Polskiego Związku Producentów, Eksporterów
i Importerów Mięsa. Groźbę dalszego obniżenia konkurencyjności branży mięsnej
zwiększają: głęboka dekoniunktura, niedostosowanie poważnej części przemysłu
mięsnego do obowiązujących wymogów prawa, rozdrobnienie podmiotów, zwłaszcza
ubojów zwierząt, brak należytych jego związków z rozdrobnionym rolnictwem
i brak wspólnych rynków. Trzy największe zagrożenia dla sektora mięsnego
spowodowane są archaiczną strukturą agrarną gospodarstw rolnych, brakiem
systemu organizacji, rozwoju i skutecznej regulacji rynków rolnych, a także
są skutkiem nieuczciwej konkurencji wynikającej z liberalnego traktowania
jej przez organy nadzoru. Wg autora, struktura agrarna pośrednio hamuje
procesy koncentracji ubojów zwierząt, gdzie rozdrobnienie jest równie archaiczne.
Stwierdzono, że ogromna liczba powstałych w latach dziewięćdziesiątych
ubojni i przetwórni (ponad 6.000) w dużej części nie spełnia wymagań higienicznych
i weterynaryjno – sanitarnych obowiązującego prawa. W artykule wskazano,
że wprawdzie w tej dziedzinie postępują procesy restrukturyzacyjne jednak
nadal te ubojnie wprowadzają swoje produkty na rynek.
W okresie objętym kontrolą niekorzystnie kształtowały się uwarunkowania
produkcyjno – rynkowe w chowie zwierząt gospodarskich stanowiących podstawowe
gatunki zwierząt określonych jako rzeźne.
W czerwcu 2002 r. pogłowie bydła wynosiło 5.501,5 tys. sztuk, a owiec
332,5 tys. sztuk i spadło w porównaniu z analogicznym okresem 2001 r. odpowiednio
o 232,8 tys. sztuk (4,1%) i o 10,9 tys. sztuk (3,2%).
W końcu lipca 2002 r. pogłowie trzody chlewnej wynosiło 18.707,4 tys.
sztuk i w porównaniu z analogicznym okresem 2001 r. wzrosło o 1.601,8 tys.
sztuk (9,4%). W strukturze pogłowia zmniejszył się udział tuczników.
W 2001 r. wyprodukowano 4.107,2 tys. ton żywca rzeźnego ogółem, tj.
o 5,2 tys. ton mniej (o 0,1%) niż w 2000 r. W okresie tym wzrosła produkcja
żywca drobiowego (o 19,2%), spadła natomiast produkcja żywca rzeźnego:
wołowego (o 11,5%), cielęcego (o 1,9%) i wieprzowego (o 3,3%).
Około 40% rynku mięsa znajduje się w rękach zakładów nie spełniających
warunków sanitarno – weterynaryjnych. Wg ekspertów, w okresie restrukturyzacji
sektora i dostosowania do standardów UE może nastąpić wyraźna redukcja
zdolności produkcyjnych. Ubój trzody chlewnej może spaść nawet o 30%, bydła
– 45%, produkcja wędlin o 25%, a konserw o 55%.
Informacje przedsiębiorstw wskazują, że mimo wsparcia ich inwestycji
kredytami preferencyjnymi i uruchomienia programu SAPARD jest prawdopodobne,
że znacząca część firm z grupy B1 (zakłady mięsne bliskie dostosowania
do norm unijnych, które deklarują, że osiągną wymagane standardy UE przed
datą integracji) nie zdąży zrealizować przed integracją swoich programów
inwestycyjnych. Oznacza to, że może się zwiększyć liczba zakładów ubiegających
się o okresy przejściowe lub też szybszy będzie proces koncentracji działalności
szczególnie ubojów, w zakładach, które osiągną wymagane standardy.
3. Istotne ustalenia kontroli
|
3.1. Obiekty objęte nadzorem weterynaryjnym i ich stan sanitarny
Liczba skontrolowanych przez Inspekcję Weterynaryjną ogółem obiektów
w zakresie higieny artykułów pochodzenia zwierzęcego wyniosła w 2001 r.
ogółem 41.171 obiektów, tj. 85,0 % liczby obiektów skontrolowanych w 1999
r. Odsetek obiektów o złym stanie sanitarnym zmalał z 14,2% w 1999 r. do
12,2% w 2001 r.
W 2001 r. objęto nadzorem weterynaryjnym i skontrolowano łącznie 6.455
rzeźni bydła owiec, kóz, świń i koni oraz zakładów rozbioru mięsa i przetwórni
mięsa, tj. więcej o 23,0% od liczby skontrolowanych łącznie w 1999 r. zakładów
mięsnych, rzeźni, punktów uboju i masarni. Odsetek obiektów o złym stanie
sanitarnym w ww. sektorze mięsa czerwonego wzrósł z 27,8% w 1999 r. do
30,1% w 2001 r.
Produkcja w niedostatecznych warunkach sanitarno – higienicznych stwarza,
ze względu na jakość wyprodukowanego w takich warunkach produktu, potencjalne
zagrożenie dla bezpieczeństwa zdrowia publicznego.
W latach 2000 – 2001 zwiększył się odsetek rzeźni bydła, owiec, kóz,
świń i koni o złym stanie sanitarnym. W 2000 r. spośród 2.602 rzeźni
skontrolowanych przez Inspekcję Weterynaryjną - 963 obiekty, tj. 37,0%
uznano za obiekty o złym stanie sanitarnym, gdy w 2001 r. przy mniejszej
liczbie skontrolowanych rzeźni (2.099), odsetek obiektów o złym stanie
sanitarnym wzrósł do 42,4%. Spośród obiektów o złym stanie sanitarnym w
2001 r. w ok. 90% obiektach stwierdzono zły stan sanitarny w części technicznej,
a ok. 3% obiektów korzystało z wody nie odpowiadającej warunkom jakim powinna
odpowiadać woda na potrzeby gospodarcze. Ponadto w co piątym obiekcie brak
było porządku i czystości.
Liczba decyzji administracyjnych w sprawie poprawy stanu sanitarnego
rzeźni bydła owiec, kóz, świń i koni oraz zakładów rozbioru mięsa i przetwórni
mięsa zmalała w latach 1999 – 2001 z 6.299 do 5.152, tj. o 18,2%. W okresie
tym Inspekcja Weterynaryjna zwiększyła natomiast podejmowanie rygorystycznych
decyzji przerwania produkcji lub unieruchomienia zakładu gdy nie przestrzegały
one obowiązujących przepisów, przy czym liczba decyzji w sprawie przerwania
produkcji i unieruchomienia zakładu wzrosła odpowiednio z 652 do 1.232,
tj. o 88,9 %. Na przykład:
-
liczba wydanych przez PLWet. w Zgierzu decyzji wstrzymujących produkcję
wzrosła
z 1 w 2000 r. do 31 w 2001 r. 31 i 6 w okresie trzech kwartałów
2002 r. W 28 przypadkach wstrzymana uprzednio produkcja została uruchomiona.
W pozostałych 10 przypadkach produkcja całego zakładu lub jej część była
wstrzymana do dnia zakończenia kontroli z powodu: pogorszenia się warunków
sanitarno – higienicznych wymaganych do jej prowadzenia - 3 zakłady; wstrzymania
od 2001 r. uboju bydła ze względu na brak warunków do właściwego postępowania
z SRM – 6 zakładów, wstrzymany ubój zwierząt rzeźnych ze względu na brak
warunków do jego prawidłowego prowadzenia (wspólne pomieszczenia produkcyjne
rzeźni i przetwórni) – 1 zakład.
Liczba decyzji administracyjnych wydanych przez organy Inspekcji Weterynaryjnej
w sprawie przerwania produkcji i unieruchomienia rzeźni wzrosła
ok. dwukrotnie - z 438 w 2000 r. do 852 w 2001 r.
Stwierdzono przypadki, że podmiot nie zastosował się do wydanych przez
PLWet. decyzji, a organy Inspekcji Weterynaryjnej nie zawsze skutecznie
i konsekwentnie egzekwowały poprawę warunków weterynaryjnych w podmiotach
objętych nadzorem. Spośród 5 objętych kontrolą PIW, w 2 stwierdzono, że
pomimo wydania decyzji nie wyegzekwowano poprawy stanu sanitarno – weterynaryjnego.
Na przykład:
-
PLWet. w Ostrołęce wydał nadzorowanym podmiotom w okresie II półrocza
2000 r. o w 2001 r. 38 decyzji, z tego 4 decyzje dotyczące poprawy stanu
sanitarno – weterynaryjnego targowisk w Myszyńcu, Baranowie, Goworowie
i Kadzidle nie były egzekwowane. Za ich realizację odpowiedzialni byli
wójtowie gmin i burmistrz Myszyńca. Nie zostały one jednak zrealizowane.
-
Decyzje wydane w 1999 r. przez PLWet. w Ostrołęce dla trzech zakładów,
dotyczące poprawy stanu sanitarno – weterynaryjnego, nie zostały do zakończenia
kontroli (I kwartał 2002 r.) wyegzekwowane. W zakładach prowadzone było
postępowanie egzekucyjne dotyczące niewykonania decyzji, a przedsiębiorcom
zostały udzielone upomnienia oraz nałożono kary pieniężne.
-
W dniu 4 lipca 2000 r. PLWet. w Mińsku Mazowieckim decyzją zobowiązał
“Max” s.c. do poprawy warunków w zakładzie masarskim. W dniu 4 września
2000 r. w trakcie kontroli sprawdzającej stwierdzono, ze nie wykonano zaleceń
określonych w decyzji PLWet. W dniu 16 września 2000 r. wydał decyzję zobowiązującą
do zaprzestania produkcji wędlin oraz uboju zwierząt z dniem 10 listopada
2000 r. Pomimo upływu tego terminu nie zaprzestano działalności. W dniu
17 października 2001 r. PLWet. złożył w Prokuraturze Rejonowej w Mińsku
Mazowieckim zawiadomienie o popełnieniu wykroczenia określonego w art.
27 i art. 51 ustawy “weterynaryjnej”.
Uwagi NIK - sformułowane po kontroli wykonywania zadań nadzoru państwowego
nad higieną produkcji oraz obrotem mięsem i jego przetworami, przeprowadzonej
w 2000 r. – że sporządzone przez GIW sprawozdania zbiorcze z działalności
i stanu sanitarnego obiektów w zakresie higieny artykułów spożywczych (RGŻ-5)
były nierzetelne, nie zostały zrealizowane. Stwierdzono sporządzanie przez
2 spośród 5 kontrolowanych PIW niezgodnych ze stanem faktycznym sprawozdań
(· RRW-5 z działalności i stanu sanitarnego obiektów w zakresie higieny
artykułów spożywczych, ·RRW-6 z wyników urzędowego badania zwierząt rzeźnych,
mięsa, drobiu, dziczyzny i królików, · RRW-3 z realizacji państwowego nadzoru
weterynaryjnego), co powoduje, że odpowiednie sprawozdania w skali kraju
są dalej niezgodne ze stanem faktycznym. Postępowanie takie było niezgodne
z ustawą z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej i w ocenie NIK
nierzetelne. Na przykład:
-
w sprawozdaniu RGŻ–5 sporządzonym przez PIW w Mińsku Mazowieckim nierzetelne
dane dotyczyły liczby wydanych decyzji. Podano, że w 2000 r. wydano 29
decyzji administracyjnych w sprawie poprawy stanu sanitarnego, w tym dla
zakładów mięsnych – 28 i dla zakładów drobiarskich – 1. gdy faktycznie
wydano 28 decyzji uchylających lub w sprawie poprawy stanu sanitarnego
w zakładach mięsnych i rzeźniach i 2 w zakładach drobiarskich;
-
PLWet. w Sokołowie Podlaskim nie zrealizował wniosku po kontroli przeprowadzonej
przez NIK w 2000 r., dotyczącego rzetelnego i zgodnego ze stanem faktycznym
przedstawiania danych w sprawozdaniach statystycznych. Ustalono, że w sprawozdaniu
RGŻ-5 za 2000 r. wykazano 10 zakładów mięsnych objętych nadzorem gdy nadzorowano
11, a zamiast 11 spraw skierowanych do prokuratury - wykazano 10. Według
sprawozdania RGŻ-6 badaniem zwierząt rzeźnych w uboju domowym objęto w
2000 r. 62 sztuki, gdy faktycznie zbadano 155 sztuk, a w sprawozdaniu z
realizacji państwowego nadzoru weterynaryjnego (...) w 2001 r. (RRW-3)
w wykazanych 30 kontrolach nie ujęto 2 kontroli spędów zwierząt rzeźnych.
3.2. Nadzór weterynaryjny nad podmiotami prowadzącymi działalność w
zakresie skupu zwierząt rzeźnych oraz produkcji i przetwórstwa mięsa
W 1999 r. GIW, poprzez wojewódzkich lekarzy weterynarii, zebrał informacje
o nadzorowanych zakładach w branży mięsnej z podziałem na trzy kategorie:
A, B1 i B2. Wyniki kontroli przeprowadzonej w 2000 r. wskazały na brak
ścisłego przestrzegania przepisów dotyczących warunków weterynaryjnych
w nadzorowanych zakładach, a głównie w zakładach B2 (135 zakładów, które
wg ówczesnej kwalifikacji do końca 2002 r. wg stanu sanitarno – weterynaryjnego
nie będą mogły spełnić wymagań UE). Było to skutkiem m.in. słabego nadzoru
ze strony Inspekcji Weterynaryjnej oraz tolerancyjnego podejścia do tego
rodzaju zakładów ze strony niektórych organów tej Inspekcji.
Zgodnie z propozycją Komisji Europejskiej została w 2001 r. przygotowana
przez GIW nowa kategoryzacja zakładów sektora mięsnego, wg której spośród
3.687 zakładów o rodzaju produkcji – mięso czerwone jedynie 60 zakładów
spełniało normy unijne, a uprawnienia eksportowe do UE miało 43 zakłady
(kategoria A), tj. zaledwie 1,2%. Pozostałe zakłady to:
-
1.692 zakłady mięsne (przemysłowe i o małej skali produkcji) bliskie dostosowania
do norm unijnych, które deklarują, że osiągną wymagane standardy UE przed
datą integracji (kategoria B1),
-
260 zakładów posiadających plan dostosowania i prowadzących restrukturyzację,
której nie zdążą zakończyć przed akcesją - ubiegają się o okres przejściowy
(kategoria B2),
-
1.675 zakładów nie spełniających wymogów unijnych, nie posiadających planów
modernizacji i przewidzianych do likwidacji - (kategoria C).
Oznacza to, że co drugi zakład nie mając szans na osiągnięcie wymaganych
standardów będzie musiał zaniechać dotychczas prowadzonej działalności.
Polskie stanowisko negocjacyjne zakłada możliwość skorzystania przez
zakłady o strukturze przemysłowej z okresów przejściowych na dostosowanie.
Według powyższej kategoryzacji są to zakłady, zarówno rozbioru jak i przetwórstwa
o strukturze przemysłowej, zakwalifikowane do kategorii B2. Stanowią one
jednak tylko ok. 7% ogółu zakładów.
Sposób monitorowania i egzekwowania przez organy Inspekcji Weterynaryjnej
postępu prac dostosowawczych do zgodności z przepisami UE i Polski oraz
częstotliwość przeprowadzania kontroli zostały określone przez GLWet. dopiero
instrukcją z dnia 25 czerwca 2002 r.
Stwierdzono, że stopień zaawansowania prac dostosowawczych w zakładach
wynosił od niepodejmowania w ogóle żadnych prac do 100% ich zrealizowania.
Na przykład;
-
Liczba zakładów nadzorowanych przez PLWet. w Zgierzu zmniejszyła się
z 59 w 2000 r. do 55 w 2002 r. Na koniec III kwartału 2002 r. z 29 zakładów
zakwalifikowanych do kategorii B1: 3 zakłady zrealizowały w 100% harmonogram
prac dostosowawczych do wymagań UE zaakceptowany przez organy Inspekcji
Weterynaryjnej, 12 zakładów w 50%, 14 zakładów poniżej 50%. 26 zakładów
zaliczonych do kategorii C w ogóle nie opracowało programu modernizacji
i nie przystąpiło do prac dostosowawczych. Kontrola ustaliła, że sytuacja
sanitarno - weterynaryjna w zakładach, które podjęły realizację programów
restrukturyzacyjnych uległa nieznacznej poprawie. Wskazuje na to ilość
ocen pozytywnych wynikających z okresowych kontroli wybranych zakładów
kategorii B1, która wzrosła z 323 w IV kwartale 2000 r. do 369 w II kwartale
2002 r., tj. o 14,2%.
Spośród 5 skontrolowanych PIW w 1 stwierdzono niezgodne z zaleceniami GLWet.
zakwalifikowanie zakładów.
-
Z 11 zakładów nadzorowanych przez PLWet. w Sokołowie Podlaskim, 10 zakwalifikowanych
było w 2000 r. do kategorii B2 i 9 z nich posiadało zatwierdzone decyzjami
PLWet. programy naprawcze i harmonogramy prac modernizacyjnych z terminem
zakończenia realizacji do końca 2002 r. Pomimo realizacji programów naprawczych
zakłady te zostały w okresie od maja 2001 r. do marca 2002 r. przekwalifikowane
z kategorii B2 do kategorii C. Było to niezgodne z pismem GLWet. z 24 kwietnia
2001 r. skierowanym do wojewódzkich lekarzy weterynarii
(GIWie-070-108/01) dotyczącym klasyfikacji zakładów w aspekcie dostosowania
do wymogów UE, że do kategorii C kwalifikują się zakłady nie spełniające
wymogów unijnych, nie posiadające planu modernizacji i przewidziane do
likwidacji. Wg wyjaśnień PLWet. “zakwalifikowanie ich do kategorii C wpłynęło
mobilizująco na właścicieli i spowodowało szybkie usunięcie uchybień sanitarnych,
co w efekcie pozwoliło na umieszczenie tych zakładów w kategorii B1” Po
przedstawieniu przez zakłady w lipcu i sierpniu 2002 r. harmonogramów usunięcia
braków strukturalnych zaopiniowanych przez Mazowieckiego Wojewódzkiego
Lekarza Weterynarii, zakłady zostały przekwalifikowane do kat. B1. Stosowne
decyzje uchylające decyzje z roku 2000 Powiatowego Lekarza Weterynarii
dot. programów naprawczych i harmonogramów prac modernizacyjnych wydano
w październiku i listopadzie 2002 r.
Uprawnienia do eksportu mięsa końskiego, wołowego, wieprzowego i baraniego
oraz przetworów z tego mięsa posiadało (wg stanu na 5 września 2002 r.)
36 zakładów, przy czym uprawnienia w zakresie: rzeźni - 20 zakładów; rozbioru
– 23 zakłady; przetwórstwa – 32 zakłady.
Z ogólnej liczby 2.022 rzeźni (mięsa czerwonego) w III kwartale
2002 r. 19 rze?ni zaliczonych zosta?o do kategorii A, 857 rze?ni do kategorii
B1, 154 do kategorii B2, a 992 rze?ni, tj. 49,1% do kategorii C. Oznacza
to, ?e ok. ? rze?ni w Polsce nie spe?nia wymogów UE i w razie niedostosowania
się do nich zostanie zlikwidowana.
Liczba rzeźni bydła i trzody spełniających wymagania UE zmniejszyła
się z 17 w 2001 r. do 16 w III kwartale 2002 r., a liczba rzeźni, które
mają szansę zakończyć dostosowanie do końca 2003 r. zmalała w tym okresie
z 1339 do 857 zakładów. Liczba rzeźni, które zostały zaliczone do kategorii
C i są przewidziane do likwidacji wzrosła z 603 w 2001 r. do 987w III kwartale
2002 r., tj. o 63,7%.
Liczba zakładów objętych nadzorem weterynaryjnym w sektorze mięsa czerwonego
zmniejszyła się z 4.139 zakładów w 1999 r. (3.991 w 2000 r.) do 3.687 w
III kwartale 2002 r., tj. o 10,9%.
Liczba nadzorowanych przez Inspekcję Weterynaryjną miejsc gromadzenia
zwierząt – spędów zwierząt rzeźnych zwiększyła się z 1.556 w 1999 r. do
2.064 w 2001 r., tj. o 32,6%, a liczba dokonanych kontroli odpowiednio
z 4.042 do 5.622, tj. o 39,0%.
Na terenie działania 5 skontrolowanych PIW, nadzorem weterynaryjnym
objęte były w 2000 r. 142 zakłady zajmujące się ubojem zwierząt, rozbiorem
oraz przetwórstwem mięsa, w 2001 r. 147 zakłady, a w 2002 r. 133 zakłady.
Stanowiło to ok. 3,5% ogólnej liczby tych zakładów w Polsce.
Liczba podmiotów faktycznie działających na terenie skontrolowanych
PIW nie jest zgodna z prowadzonymi przez PIW rejestrami. Stwierdzono, że
na terenie 4 spośród 5 kontrolowanych PIW, 21 podmiotów (tj. ok. 15% ujętych
w rejestrach) prowadziło działalność w zakresie skupu zwierząt rzeźnych
oraz produkcji i przetwórstwa mięsa bez nadzoru weterynaryjnego. Rejestry
podmiotów nie były aktualizowane na bieżąco, co wynikało m. in. z braku
wspólnego działania PIW i jednostek samorządu terytorialnego i w ocenie
NIK było nierzetelne. Na przykład:
-
W ewidencji MIW w Ostrołęce w 2001 r. wykazano 43 podmioty, których
działalność objęto nadzorem weterynaryjnym. Inspektorat nie objął nadzorem
weterynaryjnym
3 podmiotów gospodarczych, przy czym dopiero po 8 latach działalności
objęto nadzorem jeden z podmiotów. Ustalono, że K.D. został objęty nadzorem
weterynaryjnym dopiero
3 kwietnia 2001 r., a działalność gospodarczą – handel zwierzętami
hodowlanymi
i artykułami spożywczymi zarejestrował w Urzędzie Gminy w Troszynie
i w Urzędzie Skarbowym w Ostrołęce w dniu 19 stycznia 1993 r. Wg wyjaśnień
PLWet., dopiero dzięki informacjom uzyskanym przez kontrolera NIK, wszczęto
działania mające na celu objęcie nadzorem weterynaryjnym działalności prowadzonej
przez te podmioty.
-
Ustalono, że liczba nadzorowanych w 2002 r. przez PIW w Zgierzu podmiotów
zajmujących się działalnością w zakresie produkcji mięsa i jego przetworów
oraz prowadzących skup i transport zwierząt była o 48 mniejsza od zarejestrowanych
w miastach i gminach. Dane o ilości podmiotów w rejestrze nie zostały uzgodnione
z organami administracji samorządowej. Dopiero w trakcie kontroli PLWet.
podjął czynności w celu sprawdzenia czy podmioty te prowadzą działalność.
-
PLWet. w Płocku nie objął w 2001 r. nadzorem 8 podmiotów wykazanych
w ewidencji działalności gospodarczej urzędów miast i gmin, które zarejestrowały
skup i sprzedaż zwierząt rzeźnych. 6 podmiotów z powiatu płockiego i 2
z gostynińskiego, które otrzymały zaświadczenie o wpisie do ewidencji działalności
gospodarczej nie dopełniły obowiązku zawiadomienia organu Inspekcji Weterynaryjnej
o zamiarze rozpoczęcia działalności, stosownie do art. 5 ustawy “weterynaryjnej”.
Nieobjęcie nadzorem weterynaryjnym wszystkich podmiotów prowadzących działalność
w zakresie uboju i przetwórstwa mięsa poprzez nieuzgadnianie z właściwymi
organami samorządowymi aktualnych informacji o tych podmiotach stwarza
zagrożenie bezpieczeństwa żywności. Na przykład:
-
W.M. z Sokołowa Podlaskiego prowadzący działalność od 2001 r. w zakresie
usług masarsko-garmażeryjnych, został wykazany przez Burmistrza Sokołowa
Podlaskiego w ramach informacji udzielonych kontrolerowi NIK. Nie zgłosił
działalności do PIW. W trakcie kontroli do PLWet. wpłynęło pismo z dnia
29 listopada 2002 r. od Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego
w Sokołowie Podlaskim z prośbą o załatwienie wg właściwości skargi dotyczącej
Zakładu Wędliniarskiego w Sokołowie Podlaskim-Wesoła. Do pisma dołączono
kopie przedmiotowej skargi. W skardze podano, że działalność prowadzona
jest przez W.M. w Sokołowie Podlaskim w niedostatecznych warunkach sanitarnych.
Używany surowiec jest nieznanego pochodzenia, a sprzedaż produktów odbywa
się na miejscu i w handlu obwoźnym. PLWet. pismem z dnia 3 grudnia 2002
r. poprosił Powiatowego Komendanta Policji w Sokołowie Podlaskim o wszczęcie
postępowania w przedmiotowej sprawie.
Wyniki kontroli w zakresie realizacji nadzoru nad produkcją i i obrotem
produktami drobiarskimi wskazują również na niewystarczający nadzór ze
strony PIW nad jakością zdrowotną produktów pochodzenia drobiowego. Był
on – zdaniem NIK spowodowany m.in. rozluźnioną dyscypliną wykonywania zadań
nadzoru i kontroli ze strony pracowników tej Inspekcji. Spośród 14 skontrolowanych
PIW w 1/3 ujawniono braki w rejestrze co do ilości nadzorowanych podmiotów
oraz dokumentowania czynności nadzoru weterynaryjnego ze strony lekarzy
weterynarii. Nierzetelne dokumentowanie czynności nadzoru weterynaryjnego
stwierdzono w 4 skontrolowanych PIW, a w 2 PIW ujawniono przypadki nieprawidłowo
przeprowadzonych pod względem formalnym kontroli nadzorowanych podmiotów.
Za nierzetelne należy uznać przypadki niewykorzystania w 2 skontrolowanych
PIW możliwości nałożenia kar grzywny, wynikających z art. 51 ust. 2 pkt
5 ustawy “weterynaryjnej”, w stosunku do podmiotów, które – zajmując się
działalnością podlegająca nadzorowi weterynaryjnemu – nie zawiadomiły w
wymaganym terminie o zamiarze jej podjęcia lub zaprzestania. Na przykład:
-
W II połowie 2000 r. 2 podmioty zarejestrowały w PIW w Płocku rozpoczęcie
działalności w zakresie skupu i przewozu zwierząt, mimo że działalność
gospodarczą (wpis do ewidencji działalności gospodarczej) rozpoczęły w
1997 r. W 2001 r. zgłosiło działalność do PIW 13 podmiotów, z których 1
rozpoczął działalność w 1993 r. , 4 w 1994 r., 1 w 1995 r. ,
4 w 1999 r. i 3 w 2000 r. (po 8, 7, 6 i 2 latach oraz 1 roku). I
tak np. M.W. zam. w Pacynie 21 marca 2002 r. zgłosił do PIW rozpoczęcie
działalności po prawie roku i dwóch miesiącach od zawarcia z Zakładami
Mięsnymi S.A. w Płocku umowy na skup żywca.
Rejestry podmiotów zajmujących się skupem i transportem zwierząt oraz działalnością
w zakresie produkcji mięsa i jego przetworów prowadzone były nierzetelnie
w 2 PIW. W rejestrach nie zamieszczano informacji o rodzaju i zakresie
prowadzonej działalności, przeprowadzonych kontrolach i wydanych decyzjach
w stosunku do nadzorowanych podmiotów, co było niezgodne z postanowieniami
ustawy “weterynaryjnej”. Wymóg prowadzenia rejestru podmiotów, zawierającego
w szczególności: nazwę podmiotu, a w przypadku osoby fizycznej - imię i
nazwisko, adres podmiotu, określenie rodzaju i zakresu prowadzonej działalności,
informacje dotyczące przeprowadzonych kontroli oraz wydanych decyzji został
nałożony z dniem 13 lutego 2002 r. na powiatowego lekarza weterynarii,
stosownie do przepisu art. 5 ust. 3d ustawy “weterynaryjnej”.
Stwierdzono, że w 2 PIW nadzór sprawowany nad skupem zwierząt był niewystarczający.
Dopuszczano do skupu zwierząt bez świadectw miejsca pochodzenia i w nieodpowiednich
warunkach. W ocenie NIK takie działania były nielegalne i nierzetelne oraz
utrudniają postępowanie w przypadku podejrzenia choroby. Na przykład:
-
W PIW w Zgierzu w 2 przypadkach dopuszczono do dalszej działalności
podmiotów, które prowadziły skup w punktach gdzie brak było pomieszczeń
dla zwierząt, co było niezgodne z rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i
Gospodarki Żywnościowej z dnia 21 stycznia 1999 r. w sprawie szczegółowych
warunków weterynaryjnych wymaganych przy organizacji lub urządzaniu targów,
spędów (...). 45% zwierząt dostarczonych do punktu skupu w Kamieniu nie
posiadało świadectw miejsca pochodzenia, pomimo to inspektor PIW w Zgierzu
nie wydał odpowiednich zaleceń. Działanie takie było niezgodne z art. 7
ustawy “weterynaryjnej”, w myśli której zwierzęta mogą być wprowadzone
do obrotu, jeżeli m.in. są oznakowane i zaopatrzone w świadectwo miejsca
pochodzenia.
Na terenie 3 skontrolowanych PIW stwierdzono przypadki niewystarczającego
nadzoru nad transportem zwierząt oraz nie objęcia nadzorem działalności
podmiotów zajmującymi się transportem zwierząt. Na przykład:
-
w okresie trzech kwartałów 2002 r. PIW w Zgierzu nie przeprowadził w
ogóle kontroli 3 podmiotów zajmujących się zarobkowym przewozem zwierząt
z terenu powiatu poddębickiego;
-
kontrola PIW w Mińsku Mazowieckim ustaliła, że w dokumentacji (wg stanu
na marzec 2002 r.) wykazano 39 zarejestrowanych podmiotów zajmujących się
transportem zwierząt. W 2000 r. PIW objął nadzorem 12 podmiotów. W 2001
r. PIW nadzorował 13 podmiotów, a oświadczenie o zaprzestaniu działalności
złożyło 13 podmiotów. W 2001 r. spośród 28 podmiotów, 10 pomimo dwukrotnego
monitowania nie poddało pojazdów kontroli i nie złożyło oświadczeń o zaprzestaniu
działalności, a 14 zgłosiło się do kontroli dopiero na początku 2002 r.
W dniu 12 marca 2002 r. PIW wystosował wezwanie do wszystkich osób, które
nie zgłosiły pojazdów do kontroli do stawienia się w PIW w Mińsku Maz.
w celu ustalenia przydatności pojazdu do transportu zwierząt.
Przeprowadzona w 2002 r. przez NIK jak i przez b. Inspekcję Skupu i Przetwórstwa
Artykułów Rolnych kontrola realizacji przepisów w zakresie ochrony zwierząt
ze szczególnym uwzględnieniem transportu zwierząt wykazała, że żaden z
13 skontrolowanych punktów skupu i targowisk nie spełniał wszystkich wymogów
określonych prawem, a ponad 30% nie posiadało dokumentacji potwierdzającej
objęcie ich nadzorem weterynaryjnym. Spośród skontrolowanych 21 punktów
skupu i 39 ubojni stwierdzono przypadki działań nielegalnych i nierzetelnych,
polegających na: braku świadectw miejsca pochodzenia w 2 ubojniach, braku
badań weterynaryjnych w 2 punktach skupu, braku znakowania zwierząt w 8
zakładach ubojowych i w 3 punktach skupu.
3.3. Organizacja badania zwierząt rzeźnych i mięsa przez powiatowego
lekarza weterynarii
Liczba osób zatrudnionych w Inspekcji Weterynaryjnej (bez GIW) zmniejszyła
się z 4.609 w 1999 r. do 4456 w 2001 r., tj. o 3,3%, w tym lekarzy weterynarii
odpowiednio z 2.003 do 1.945, tj. o 2,9%. Liczba lekarzy weterynarii zatrudnionych
w PIW zmniejszyła się nieznacznie z 1.174 w 2000 r. do 1.168 w 2001 r.,
tj. o 0,5%. Znalazło to odzwierciedlenie w organizacji kontrolowanych PIW.
Na przykład:
-
w strukturze organizacyjnej PIW w Sokołowie Podlaskim nie wyodrębniono
zespołu ds. środków żywienia zwierząt oraz stanowiska pracy do spraw higieny
materiału biologicznego, wskazanych w §5 rozporządzenia Ministra Rolnictwa
i Gospodarki Żywnościowej z dnia 28 grudnia 1998 r. w sprawie zasad organizacji
inspektoratów weterynarii. Zadanie nadzoru nad środkami żywienia zwierząt
oraz higieny materiału biologicznego zostało zapisane w zakresie czynności
Z-cy PLWet. Wg wyjaśnień PLWet. “zespołu ds. środków żywienia zwierząt
oraz stanowiska pracy ds. higieny materiału biologicznego nie wyodrębniono
z powodu braków kadrowych.”
Zwiększyła się liczba powiatowych inspektoratów weterynarii z 274 w 1999
r. do 297 w 2001 r., tj. o 8,4% oraz zespołów ds. higieny środków żywności
pochodzenia zwierzęcego w rzeźni lub przetwórni z 75 w 1999 r. do 100 w
2001 r., tj. o 33,3%.
Liczba obwodów urzędowego badania mięsa w Polsce zmniejszyła się z 4.889
w 1999 r. do 4.454 w 2001 r., tj. o 8,9%.
Nadzór PLWet. nad lekarzami weterynarii wyznaczonymi do urzędowego badania
zwierząt rzeźnych i mięsa oraz nadzór nad obwodami badania i obwodami badania
dla poszczególnych rzeźni w 2 spośród 5 skontrolowanych PIW był niedostateczny.
Nie przestrzegane było zalecenie GLWet., który realizując wniosek NIK,
pismem z dnia 8 grudnia 2000 r. zobowiązał wojewódzkich lekarzy weterynarii
do nałożenia na powiatowych lekarzy weterynarii obowiązku konfrontacji
liczby zakupionych zwierząt do uboju z liczbą zwierząt poddanych ubojowi
i wykazywanych w dziennikach urzędowego badania zwierząt i mięsa. W skontrolowanych
obwodach
[w obecności kontrolera NIK] stwierdzono przypadek, że spośród 31 pozycji
w dzienniku badania przedubojowego prowadzonego w obwodzie badania
dla Zakładu Mięsnego w S. zapisy w 6 pozycjach były różne od zapisów w
dokumentacji zakładu,
a liczba przyjętych i dopuszczonych do uboju świń wg zapisów lekarzy
weterynarii, różniła się w poszczególnych pozycjach od liczby świń wymienionej
w dokumentacji zakładu od 2 do 6 sztuk. Również w firmie “J.” przy uboju
usługowym w dzienniku badania poubojowego wpisywano jako właściciela zwierząt
firmę, a nie posiadacza zwierzęcia i w dzienniku badania przedubojowego
wykazano tylko liczbę zwierząt przyjętych, brak było natomiast wpisu liczby
zwierząt dopuszczonych do uboju. Postępowanie takie było niezgodne z rozporządzeniem
Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 11 grudnia 1998 r.
w sprawie sposobu badania zwierząt rzeźnych (...), w myśl którego dziennik
badania przedubojowego powinien zawierać m. in. liczbę zwierząt dopuszczonych
w danym dniu do uboju oraz imię, nazwisko i adres zamieszkania albo nazwę
i siedzibę posiadaczy tych zwierząt. Według dokumentacji Masarni Wytwórni
Wędlin w K. L. w marcu 2002 r. spośród 5 skontrolowanych dostaw mięsa do
produkcji wędlin wykorzystano 2 dostawy mięsa wieprzowego (530 kg) nie
zaopatrzonego w świadectwo zdrowia wystawione przez urzędowego lekarza
weterynarii. Zgodnie z art. 29 ustawy “weterynaryjnej”, mięso i jego przetwory
przeznaczone do wprowadzenia na rynek powinny być zaopatrzone w świadectwo
zdrowia wystawione przez urzędowego lekarza weterynarii. W związku z powyższym
PLWet. przygotował decyzję zobowiązującą właściciela zakładu do wykorzystania
do produkcji wędlin oraz wprowadzania na rynek mięsa zaopatrzonego w świadectwo
zdrowia wystawiane przez urzędowego lekarza weterynarii.
Ustalono, że prowadzona przez wyznaczonych lekarzy weterynarii dokumentacja
dotycząca nadzorowanej przez nich działalności zakładu była nierzetelna,
a sam nadzór nie zawsze właściwy i skuteczny. Na przykład:
-
Na terenie działania PIW w Zgierzu spośród 5 skontrolowanych zakładów
[w obecności kontrolera NIK], w 3 stwierdzono uchybienia wskazujące na
nierzetelne wykonywanie zadań przez wyznaczonych lekarzy weterynarii:
-
w ubojni zwierząt w O. na 2 świadectwach zdrowia nieczytelny był zapis
ilości i numerów kolczyków przyjętych zwierząt [bydła i trzody chlewnej];
-
w chłodni zakładu masarskiego w O. obok wyrobów gotowych, znajdowało
się wbrew przepisom 11 skrzynek transportowych tłuszczów oraz opakowanie
ze świeżą zieloną pietruszką;
-
w zakładzie mięsnym w S. lekarz wpisał do dziennika badania przedubojowego
wykonanie badań w dni świąteczne, gdy w tych dniach nie odbywał się skup,
ani nie było zwierząt w magazynie.
Stwierdzono, że ubój zwierząt w nadzorowanym przez PIW zakładzie odbywał
się z naruszeniem przepisów ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie
zwierząt, w myśl których zwierzę kręgowe w ubojni może zostać uśmiercone
tylko po uprzednim pozbawieniu świadomości przez osoby posiadające odpowiednie
kwalifikacje.
-
Spośród 2 skontrolowanych (w obecności kontrolera NIK) zakładów zajmujących
się ubojem zwierząt na terenie działalności PIW w Sokołowie Podlaskim,
stwierdzono, że w firmie Ubój, Handel Artykułami Mięsnymi E.iR..O. Spółka
Jawna, ogłuszania i uboju bydła dokonuje osoba bez świadectwa potwierdzającego
odpowiednie kwalifikacje zawodowe. W związku z powyższym PLWet. przygotował
decyzję, w której zobowiązuje Spółkę do zatrudnienia do dnia 2 stycznia
2003 r. na stanowisku ogłuszania i uboju osoby z odpowiednimi kwalifikacjami
zawodowymi. Podjęcie działań przez PLWet. dopiero podczas kontroli NIK
wskazuje, że dotychczasowy nadzór weterynaryjny był nierzetelny.
Wyznaczenie lekarzy weterynarii do wykonywania badań zwierząt rzeźnych
i mięsa dokonane było z naruszeniem przepisów ustawy “weterynaryjnej” w
2 spośród 5 skontrolowanych PIW, przy czym na terenie działania jednego
PIW badania wykonywali nie upoważnieni do tego przez PLWet. lekarze weterynarii.
Postępowanie takie było niezgodne z art. 44 ustawy “weterynaryjnej” - w
myśl którego wyznaczenie lekarzy weterynarii do tych badań na czas określony,
następuje w drodze decyzji i po zawarciu umowy określającej w szczególności
sposób, zakres i miejsce wykonywania tych czynności, wysokość wynagrodzenia
za ich wykonanie oraz termin płatności – i w ocenie NIK nielegalne. Na
przykład:
-
W 9 istniejących w powiecie sokołowskim terenowych obwodach urzędowego
badania zwierząt rzeźnych i mięsa PLWet., nie wyznaczył lekarzy wet. i
nie podpisał z nimi umów na badanie zwierząt rzeźnych i mięsa. Stwierdzono,
że w okresie objętym kontrolą lekarze weterynarii pomimo niezawarcia umów,
w 4 spośród 8 terenowych obwodów dokonali badania 97 zwierząt rzeźnych
(83 świń, 1 dzika, 12 sztuk bydła 1 cielęcia), a badania w kierunku na
włośnie w 5 obwodach przeprowadzili w 176 przypadkach. Wyjaśnienia PLWet.,
że nie zawarto umów i nie wyznaczono lekarzy weterynarii w terenowych obwodach
badania mięsa, ponieważ nie było zapotrzebowania na takie usługi należy
uznać za niezrozumienie zadań Inspekcji Weterynaryjnej w zakresie bezpieczeństwa
sanitarnego żywności. Ustalono, że dopiero w trakcie kontroli tj. 21 listopada
2002 r. PLWet. zwołał naradę, na której lekarze weterynarii otrzymali nowe
pieczęcie do znakowania mięsa oraz odebrali decyzje i upoważnienia do badania
w terenowych obwodach badania zwierząt rzeźnych i mięsa.
Kontrola organizacji badań wykonywanych przez wyznaczonych lekarzy weterynarii
wykazała w 2 spośród 5 PIW naruszenie przepisów ustawy “weterynaryjnej”
i wskazuje na niezrealizowanie wniosków pokontrolnych NIK. Przy wykonywaniu
czynności lekarze dalej nie posiadali upoważnień i odznak identyfikacyjnych,
a w jednym przypadku siedziba i obszar działania lekarza weterynarii nie
był podany do publicznej wiadomości. Na przykład:
-
PLWet. w Płocku nie zaopatrzył wyznaczonych lekarzy weterynarii, z którymi
podpisał umowy na badanie zwierząt rzeźnych i mięsa [w 2000 r – 35 , w
2001 r. – 36] w odznaki identyfikacyjne – wymagane art. 44a ustawy “weterynaryjnej”
- oraz w jednym przypadku nie dopełnił obowiązku wynikającego z art. 46
ust. 2 ustawy “weterynaryjnej” i nie podał do publicznej wiadomości siedziby
i obszaru działania oraz nazwiska lekarza weterynarii wyznaczonego do badania
zwierząt rzeźnych i mięsa w obwodzie terenowym w Sannikach. Dopiero w trakcie
trwania kontroli, PLWet. przesłał do Urzędu Gminy w Sannikach przedmiotową
informację.
W wyniku kontroli ujawniono, że PLWet. w Ostrołęce wyznaczył na terenie
gminy Goworowo do nadzoru nad spędami i innymi miejscami gromadzenia zwierząt
oraz do badania zwierząt w obrocie i wystawiania świadectw przydatności
do spożycia lekarza weterynarii pana J.G., który pełniąc funkcję wójta
gminy wykonał w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej usługi weterynaryjne
za co otrzymał wynagrodzenie odpowiednio w II półroczu 2000 r. 2,2 tys.
zł i w 2001 r. 12,6 tys. zł.
Z uzyskanych w Urzędzie Skarbowym w Ostrołęce informacji wynika, że
J.G. nie figuruje w rejestrze podatników i płatników prowadzących działalność
gospodarczą na terenie Urzędu. W myśl ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r.
o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące
funkcje publiczne wójtowie, w okresie pełnienia funkcji, nie mogą prowadzić
działalności gospodarczej na własny rachunek lub wspólnie z innymi osobami,
a także zarządzać taką działalnością. W ocenie NIK, wykonywanie przez wójta
gminy badania zwierząt rzeźnych i mięsa na terenie tej samej gminy narusza
także art. 18 ustawy z dnia 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych,
w myśli którego pracownik samorządowy nie może wykonywać zajęć, które mogłyby
wywołać podejrzenie o stronniczość lub interesowność.
Kontrola w PIW w Sokołowie Podlaskim wykazała, że opłaty za usługi dezynfekcyjne
wykonywane przez pracownika PIW stanowiły źródło przychodów środka specjalnego
o nazwie “inspekcja higieny mięsa i zwierząt w obrocie”. W ocenie NIK takie
kwalifikowanie opłat było nielegalne i w konsekwencji w okresie od lipca
do listopada 2000 r. spowodowało uszczuplenie dochodów budżetowych o 21.365,80
zł. Było to niezgodne z art. 45 ust. 2 ustawy “weterynaryjnej”, w myśl
którego źródłem dochodów środka specjalnego są opłaty za czynności wykonywane
przez osoby nie będące pracownikami Inspekcji Weterynaryjnej.
3.4. Nadzór Inspekcji Weterynaryjnej nad badaniem zwierząt rzeźnych
i mięsa
Badaniami weterynaryjnymi nie zostały objęte wszystkie zwierzęta rzeźne,
a dotyczący tej sprawy wniosek NIK jest aktualny. Liczba zwierząt poddanych
ubojowi (bydła, cieląt, trzody chlewnej i owiec) wg GUS zmniejszyła się
z 26.946,55 tys. sztuk w 1999 r. do 23.966,9 tys. sztuk w 2001 r., tj.
o 11,1 %, a liczba zwierząt rzeźnych poddanych badaniom przez Inspekcję
Weterynaryjną zmalała z 21.435,7 tys. sztuk do 19.121,6 tys. sztuk, tj.
o 10,8%. Odsetek zwierząt poddanych ubojowi, a nie zbadanych przez Inspekcję
Weterynaryjną stanowił w 1999 r. i w 2001 r. ponad 20% i wyniósł w tych
latach odpowiednio 5.510,8 tys. sztuk
i 4.845,3 tys. sztuk.
-
GLWet., w związku z wnioskiem NIK o objęcie badaniami wszystkich zwierząt
rzeźnych oraz łownych, zwrócił się do GUS o podanie podstaw do określenia
liczby zwierząt poddanych ubojowi. Z odpowiedzi wynika, że źródłem danych
do sporządzenia szacunku produkcji żywca wieprzowego oraz rocznego bilansu
obrotu trzodą chlewną, w tym określenia liczby świń poddanych ubojowi m.
in. w gospodarstwach rolnych są wyniki sprawozdawczości pełnej na formularzu
R-09B, uogólnione wyniki reprezentacyjnych badań na formularzu
R-KSRB w gospodarstwach indywidualnych oraz wyniki sprawozdawczości
pełnej na formularzu R-10 o skupie żywca wieprzowego. Natomiast źródłem
danych do sporządzenia sprawozdania z urzędowego badania zwierząt rzeźnych
są wpisy do dzienników badań prowadzonych w rzeźniach i terenowych obwodach
badania zwierząt rzeźnych i mięsa.
Wg GLWet. statystyka weterynaryjna nie ujmuje zatem nieujawnionych
ubojów dokonanych z naruszeniem przepisów art. 28 ust. 1 ustawy “weterynaryjnej”.
Różnica pomiędzy liczbą zwierząt rzeźnych poddanych ubojowi (ubój zwierząt
rzeźnych przy produkcji żywca rzeźnego - obejmującej skup zwierząt rzeźnych
pomniejszony o zwierzęta wyselekcjonowane do dalszego chowu, sprzedaż targowiskową
i ubój z przeznaczeniem na spożycie naturalne - oraz po uwzględnieniu eksportu
zwierząt), a liczbą zwierząt zbadanych przez Inspekcję Weterynaryjną w
2001 r., w odniesieniu do:
-
trzody chlewnej wyniosła 4.247,1 tys. sztuk, co stanowiło 19,4% poddanych
ubojowi świń,
-
bydła wraz z cielętami wyniosła 526,8 tys. sztuk, co stanowiło 27,4% zwierząt
poddanych ubojowi,
-
owiec wyniosła 71,4 tys. sztuk, co stanowiło 72,6% zwierząt poddanych ubojowi.
Tak znaczny odsetek zwierząt rzeźnych i mięsa wykorzystywany we własnym
gospodarstwie bez obowiązkowego badania i nielegalnie wprowadzany do obrotu
(co 5 sztuka trzody chlewnej i co 4 sztuka bydła łącznie z cielętami),
stanowi zagrożenie dla bezpieczeństwa sanitarnego żywności oraz zwalczania
chorób zakaźnych. Utrudnieniem jest również wzrost ceny badania tucznika
poddawanego ubojowi w zagrodzie rolnika (ceny bieżące średnioroczne) z
9,70 zł w 1999 r. do 11,69 zł w 2001 r., tj. o 20,5%.
Nasilenie działań informacyjnych Inspekcji Weterynaryjnej w środowisku
wiejskim o niebezpieczeństwie takiego postępowania (nieujawnione uboje
dokonane na własny użytek w zagrodach posiadaczy zwierząt, również uboje
w celu prowadzenia nielegalnego obrotu) – deklarowane przez Sekretarza
Stanu w MRiRW w odpowiedzi na interpelację poselską – nie przyniosło oczekiwanych
efektów. PLWet. nie zawsze w sposób wystarczający podejmowali działania
w celu objęcia badaniem wszystkich zwierząt rzeźnych i upowszechnienia
art. 34 ust. 3 ustawy o ochronie zwierząt, w myśl którego w uboju domowym
zwierzęta kopytne mogą być uśmiercane tylko po uprzednim ich pozbawieniu
świadomości przez przyuczonego ubojowca.
-
Wg PLWet. w Sokołowie Podlaskim zakres i formy nadzoru nad ubojem domowym
zwierząt sprowadzały się do powiadomienia Urzędów Gmin, gdzie znajdują
się takie obwody badania i który lekarz weterynarii bada w tym obwodzie.
Podczas kontroli obwodów terenowych sprawdzano czy lekarz posiada aktualną
książeczkę zdrowia, badanie okulistyczne, czy jest sprawny sprzęt. PLWet.
uznał ponadto, że “nie było zapotrzebowania społecznego na takie usługi”
oraz “że obwody terenowe miały znaczenie marginalne w badaniu zwierząt
rzeźnych i mięsa na terenie powiatu sokołowskiego”. Ponadto PLWet.
wyjaśnił, że nie został zobowiązany przez Zarząd Województwa do wykonania
programu upowszechniania znajomości przepisów ustawy o ochronie zwierząt
wśród rolników.
Wnioskowane przez NIK objęcie obowiązkowymi badaniami mięsa i narządów
wszystkich zwierząt rzeźnych oraz łownych, a nie badania prób od świń i
dzików wyłącznie na włośnie, nie było w 2 spośród 5 skontrolowanych PIW
zrealizowane. Na przykład:
-
w 3 terenowych obwodach na terenie działania PIW w Sokołowie Podlaskim
nie poddano pełnemu badaniu poubojowemu 88 świń i 1 dzika. Mięso tych sztuk
zostało zbadane jedynie na włośnie. W ocenie NIK postępowanie takie jest
nierzetelne i niezgodne z art. 28 ustawy “weterynaryjnej”, w myśl której
obowiązkiem badania są objęte mięso i narządy zwierząt rzeźnych.
Działania PLWet. w celu wyeliminowania nielegalnego obrotu mięsem były
niewystarczające. PLWet., który zgodnie z ustawą “weterynaryjną” organizuje
i nadzoruje badanie zwierząt rzeźnych i mięsa, nie wyjaśnił, czy ze względu
na liczbę ubitych świń, mięso z tych świń nie zostało wprowadzone do obrotu.
Brak takich działań był postępowaniem nierzetelnym
-
PLWet. w Sokołowie Podlaskim dopiero w trakcie kontroli NIK podjął działania
wyjaśniające czy, ze względu na liczbę ubitych świń, nie zostało wprowadzone
do obrotu mięso z uboju Urzędowy lekarz weterynarii W.B. badający zwierzęta
rzeźne i mięso w obwodzie terenowym Rozbity Kamień na terenie działania
PIW w Sokołowie Podlaskim dokonał w 2000 r. w gospodarstwie rolnika M.G.
badania po uboju 55 szt. trzody chlewnej. Poza tym z tego gospodarstwa
w latach 2001-2002 poddano ubojowi usługowemu w Ubojni SOKOŁÓW K.R. 176
szt. trzody. Zgodnie z art. 29 ust. 2 ustawy “weterynaryjnej”, mięso pozyskane
m.in. ze świń poddanych ubojowi we własnym gospodarstwie, podlega dodatkowemu
znakowaniu i może być wykorzystane wyłącznie na własne potrzeby.
Stwierdzono, że nadzór weterynaryjny nad obrotem mięsem nie zawsze jest
wystarczający na wszystkich jego etapach, a decyzje wydawane przez lekarzy
weterynarii niejednoznaczne. W efekcie w obrocie krajowym znajdowało się
mięso, uznane przez PIW i ISiPAR za mięso o niewłaściwej jakości. Na przykład:
-
W dniu 3 października 2002 r. urzędowi lekarze weterynarii nie dopuścili
do przyjęcia przez Sokołów S.A. Oddział Sokołowskie Zakłady Mięsne z Chłodni
Warszawskich “Morspol” S.A. ćwierci wołowych mrożonych (178 sztuk przodów,
i 178 sztuk zadów) o łącznej wadze 24.837 kg pochodzących z zapasów Agencji
Rynku Rolnego w Warszawie. Wg wpisu w książce kontroli sanitarnej z dnia
3 października 2002 r. oraz notatki służbowej podpisanej przez lekarza
weterynarii wyznaczonego do badania mięsa i zastępcę PLWet. odmówiono przyjęcia
towaru ze względu na nieodpowiedni stan sanitarny. Stwierdzono: liczne
zabrudzenia powierzchni ćwierci (kurz, ziemia, smar), wmarznięte włókna
podobne do sznurka lub sierści, miejscowe przekrwienia wszystkich ćwiartek,
niedokładne doczyszczenie kanału kręgowego (pozostałości rdzenia). Ponadto
stwierdzono, że mięso transportowane było bez palet na podłodze przykrytej
cienką folią, a ćwierci dotykały bezpośrednio do ścian samochodu. W protokole
oględzin dokonanych w dniu 4 października 2002 r. przez Wojewódzki Inspektorat
Skupu i Przetwórstwa Artykułów Rolnych w Warszawie w obecności Zastępcy
PLWet. i 3 urzędowych lekarzy weterynarii potwierdzono te zastrzeżenia,
a po dokonaniu częściowego rozładunku tusz, stwierdzono ponadto: nieczytelne
odciski pieczęci z numerami weterynaryjnymi na części ćwierćtusz, brak
(lub nieczytelne) oznaczenie klasyfikacji, niezgodne z rzeczywistością
oznaczenia klasy, nierówne linie cięcia tusz, ślady usunięcia (małe powierzchnie
tłuszczu) i 3 przypadki odkrawania mięśni. Mięso nie spełniało wymagań
obowiązującej Polskiej Normy,
PN – 91/A – 82001 Mięso w tuszach, półtuszach i ćwierćtuszach –
wraz ze zmianą
PN – A – 82001/A1: 1995 i zmianą PN – A – 82001/A2: 1996. Ćwierćtusze
zostały zwrócone do Chłodni “Morspol”. W dniu 5 października 2002 r. ćwierćtusze
zakupione przez Zakład Sokołów S.A. – Oddział Sokołowskie Zakłady Mięsne
zostały przyjęte jako depozyt tego Zakładu. W tym samym dniu, na wniosek
chłodni, PLWet. w Warszawie nakazał dokonanie oceny przekazanych przez
Zakład Mięsny w Sokołowie ćwierci. Wg protokołu z oceny ćwierci wołowych
mrożonych z dnia 5 października 2002 r. (“zwrot z ZMs Sokołów ....”) dwóch
urzędowych lekarzy weterynarii z Powiatowego Inspektoratu Weterynarii w
Warszawie nie potwierdziło żadnych z nieprawidłowości wykazanych przez
urzędowych lekarzy weterynarii z PIW w Sokołowie Podlaskim. W dniu 21 października
2002 r. partia ćwierćtuszy wołowych została powtórnie odebrana z Chłodni
Warszawskich MORSPOL S.A. w Warszawie. W wyniku kolejnego badania mięsa
przez Inspekcję Weterynaryjną w Sokołowie Podlaskim dopuszczono odebrane
ćwierci do rozbioru pod warunkiem wcześniejszego ich doczyszczenia. W książce
kontroli sanitarnej w Zakładach Mięsnych w Sokołowie Podlaskim dwóch urzędowych
lekarzy weterynarii dokonało w dniu 22 października 2002 r. wpisu o dopuszczeniu
do obrotu ćwierćtusz wołowych po doczyszczeniu i odkostnieniu. Wg PLWet.
w Sokołowie Podlaskim przesyłka z 21 października 2002 r. nie była prawdopodobnie
przesyłką zdeponowaną w Chłodni “Morspol” 5 października 2002 r. Natomiast
PLWet. w Warszawie stwierdził, że są to te same ćwierci wołowe.
Powyższe postępowanie organów Inspekcji Weterynaryjnej podważa ich wiarygodność.
Do przerobu dopuszczono bowiem ćwierci wołowe, które uzyskały dwie różne
oceny urzędowych lekarzy weterynarii co do stanu sanitarnego, i co do tożsamości
których to przesyłek PLWet. w Sokołowie Podlaskim nie mógł jednoznacznie
stwierdzić, że w dniu 3 i 21 października 2002 r. dostarczona została ta
sama partia ćwierci wołowych.
Stan zdrowotny zwierząt rzeźnych (bydło, świnie, owce, kozy, konie)
zbadanych przez Inspekcję Weterynaryjną wskazuje, że choroby lub zmiany
chorobowe stwierdzono ogółem u 39,9% badanych zwierząt w 1999 r. i 36,3%
w 2001 r. Za niezdatne lub o ograniczonej przydatności do spożycia uznano
w tych latach ok. 0,4% badanych zwierząt rzeźnych.
Nieobjęcie badaniem poubojowym wszystkich zwierząt rzeźnych ma ujemny
wpływ m.in. na przerwanie łańcucha epidemiologicznego w przypadkach stwierdzenia
u zwierząt rzeźnych lub w mięsie i jego przetworach czynników chorobotwórczych.
-
W 1998 r. stwierdzono u ludzi 33 zachorowania na włośnicę, w 1999 r.
– 238, a w 2001 r. – 64, natomiast zachorowań na tasiemczycę w tych latach
stwierdzono odpowiednio:
633, 477 i 321. Ujawniono 27.093 bakteryjnych zatruć pokarmowych
w 1999 r. i 24.393
w 2001 r.
3.5. Współpraca Inspekcji Weterynaryjnej z Państwową Inspekcją
Sanitarną
Ustalono, że GLWet. pismem z dnia 28 listopada 2001 r. skierowanym do wojewódzkich
lekarzy weterynarii, polecił wstrzymanie się z podpisywaniem jakichkolwiek
porozumień z organami Inspekcji Sanitarnej. Potrzeba zajęcia takiego stanowiska
wyniknęła z faktu, ze zarówno ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o warunkach
zdrowotnych żywności i żywienia, jak i ustawa “weterynaryjna” wyraźnie
określają kompetencje Inspekcji Sanitarnej i Weterynaryjnej. GLWet. podał
również, że porozumienie jest planowane na szczeblu centralnym. Porozumienie
ramowe z dnia
29 października 2002 r. o współpracy Państwowej Inspekcji Sanitarnej
i Inspekcji Weterynaryjnej pomiędzy Głównym Inspektorem Sanitarnym a GLWet.
stanowi, że Państwowi Wojewódzcy Inspektorzy Sanitarni i Wojewódzcy Lekarze
Weterynarii sporządzą wzór jednolitego porozumienia dla Państwowych Powiatowych
Inspektorów Sanitarnych i PLWet., w których ustalą zasady i sposób współpracy.
Wniosek NIK dotyczący współdziałania Inspekcji Weterynaryjnej i Sanitarnej
jest realizowany. We wszystkich skontrolowanych PIW oraz 2 Powiatowych
Stacjach Sanitarno – Epidemiologicznych nie wniesiono uwag do współpracy.
Na przykład:
-
Współpraca Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Sokołowie
Podlaskim obejmuje badanie jakości wody oraz wspólne z PLWet. kontrole
obiektów produkcji i obrotu żywności pochodzenia zwierzęcego. W 2001 r.
przeprowadzono wspólnie 2 kontrole punktów sprzedaży mięsa na targowisku
miejskim. W związku z zagrożeniem BSE przeprowadzono 3 kontrole ubojni
zwierząt oraz l kontrolę Zakładu Koncentratów Paszowych w G. Ponadto przeprowadzono
2 kontrole specjalistycznych środków transportu, przeznaczonych do handlu
okrężnego rybami i przetworami rybnymi. W jednym przypadku za uchybienia
natury sanitarno-porządkowej nałożono mandat karny na sumę 50 zł. W roku
2002 (I, II, III kwartał) przeprowadzono 2 kontrole handlu okrężnego mięsem
i jego przetworami. W obu przypadkach nałożono mandaty karne na sumę 150
zł za uchybienia natury sanitarno-porządkowej. Poinformował również, że
w latach 2000-III kwartał 2002 nie zanotowano przypadków zatruć pokarmowych,
spowodowanych spożyciem mięsa i jego przetworów.
Liczba skontrolowanych przez Inspekcję Weterynaryjną miejsc sprzedaży mięsa
na targowiskach wzrosła z 98 w 2000 r. do 337 w 2001 r. Realizacja wniosku
NIK o doprowadzenie przez GIW do jednoznacznych zasad pełnienia nadzoru
nad targowiskową sprzedażą mięsa przez Inspekcję Weterynaryjną stała się
nieaktualna w świetle znowelizowanej ustawy z dnia 11 maja 2001 r. o warunkach
zdrowotnych żywności i żywienia, która w art. 40 ust. 5 nie przewiduje
dla Inspekcji Weterynaryjnej nadzoru nad targowiskową sprzedażą mięsa,
a jedynie nad sprzedażą mięsa w handlu obwoźnym. Na przykład:
-
W PIW w Zgierzu wykonano inwentaryzację miejsc sprzedaży targowiskowej
mięsa, które zostały wyznaczone przez lokalne władze samorządowe. Te spośród
nich, które stanowiły stałe miejsca sprzedaży tj. sklepy, kioski weszły
w nadzór Powiatowego Inspektora Sanitarnego. Faktyczne punkty sprzedaży
obwoźnej nadzorowane są przez PLWet. i są to specjalistyczne samochody
lub naczepy dostosowane do prowadzenia sprzedaży obwoźnej. Nadzór nad tymi
punktami sprawowany jest doraźnie przez inspektorów weterynaryjnych, a
raz w roku prowadzone są kontrole wspólnie z inspektorami Powiatowego Inspektoratu
Sanitarnego. Nadzór doraźny jest prowadzony średnio jeden raz w miesiącu
i polega na potwierdzeniu na odwrocie świadectwa zdrowia na mięso kontrolowane
podpisem i pieczątką kontrolującego.
W 1 z 2 skontrolowanych Powiatowych Stacji Sanitarno - Epidemiologicznych
ewidencja placówek handlowych zajmujących się sprzedażą mięsa lub jego
przetworów nie była aktualizowana z powodu niewykorzystania prowadzonych
przez urzędy miast i gmin wykazów tych placówek. W wyniku takiego postępowania
nadzorem nie były objęte wszystkie sklepy. Na przykład:
-
Wg “Rejestru zgłoszonych zezwoleń na działalność gospodarczą” na terenie
podległym PSSE w Mińsku Mazowieckim na dzień 31 grudnia 2001 r. funkcjonowało
467 sklepów spożywczych, 12 hurtowni oraz 6 targowisk, na których prowadzona
była m.in. sprzedaż mięsa lub jego przetworów. Na podstawie otrzymanych
z urzędów miast i gmin wykazów placówek prowadzących ww. działalność wynika,
że w rejestrze nie zaewidencjonowano 25 sklepów spożywczych i nie były
one objęte nadzorem sanitarnym przez PIS. PSSE w wyniku przeprowadzonych
kontroli stwierdziła, że 7 obiektów nie istnieje, a pozostałe sklepy (18),
które prowadzą działalność zostały skontrolowane i objęte nadzorem sanitarnym.
Na podstawie losowo wybranych z rejestru sklepów spożywczych stwierdzono,
że
w II półroczu 2000 r. nadzorem sanitarnym nie było objętych 14 sklepów
(28%) znajdujących się w ewidencji PSSE, a w 2001 r. 3 sklepy (6%).
3.6. Wykorzystanie uwag i wykonanie wniosków pokontrolnych NIK
Wnioski pokontrolne NIK z przeprowadzonej w 2000 r. kontroli wykonywania
zadań nadzoru państwowego nad higieną produkcji oraz obrotem mięsem i jego
przetworami nie były w pełni realizowane, a uwagi zawarte w opracowanej
informacji również nie zostały w pełni wykorzystane.
Powiatowi lekarze weterynarii po kontroli przeprowadzonej przez NIK
w 2000 r. podjęli działania w celu wykonania wniosków pokontrolnych, to
jednak stwierdzono, że spośród 5 skontrolowanych PIW nie w pełni były realizowane
wnioski w następujących sprawach:
-
w 4 PIW nie dokonano identyfikacji i nie objęto nadzorem wszystkich funkcjonujących
na terenie powiatu podmiotów podlegających nadzorowi weterynaryjnemu,
-
w 2 PIW nie wyegzekwowano poprawy warunków sanitarno – weterynaryjnych
przez podmioty je naruszające,
-
w 2 PIW nie zrealizowano wniosku, dotyczącego rzetelnego i zgodnego ze
stanem faktycznym przedstawiania danych w sprawozdaniach statystycznych,
-
w 3 PIW wyznaczenie lekarzy weterynarii do wykonywania badań zwierząt rzeźnych
i mięsa dokonane było z naruszeniem przepisów ustawy “weterynaryjnej” lub
przy wykonywaniu czynności lekarze dalej nie posiadali upoważnień i odznak
identyfikacyjnych, a siedziba i obszar działania lekarza weterynarii nie
były podane do publicznej wiadomości,
-
w 3 PIW prowadzona dokumentacja dotycząca nadzorowanej przez nich działalności
zakładu nadal była nierzetelna,
-
w 2 PIW nie objęto pełnymi badaniami wszystkich zwierząt rzeźnych oraz
łownych, a badano jedynie próbki od świń i dzików na włośnie.
Ponadto kontrola wykazała, że badaniami nie zostały objęte w Polsce wszystkie
zwierzęta rzeźne, a dotyczący tej sprawy wniosek NIK jest aktualny.
Ustalono, że PLWet. w Sokołowie Podlaskim w celu wnioskowanego przez
NIK w 2000 r. wyegzekwowania należnej kwoty wraz z odsetkami z tytułu dzierżawy
trychinoskopów w dniu 12 grudnia 2000 r. wniósł do Sądu Okręgowego w Siedlcach
pozew przeciwko wspólnikom spółki cywilnej “Salus” - Usługi Weterynaryjne.
Sąd Okręgowy w Siedlcach 12 stycznia 2000 r. nakazał pozwanym wspólnikom
Spółki zapłacić solidarnie powodowi Skarbowi Państwa – Inspekcji Weterynaryjnej
PLWet. w Sokołowie Podlaskim kwotę 70.880,99 zł wraz z ustawowymi odsetkami
oraz kwotę 13.213,20 zł tytułem kosztów procesu. Następnie Sąd Okręgowy
w Siedlcach wyrokiem z dnia 10 września 2001 r. powództwo oddalił oraz
zasądził od Skarbu Państwa - Inspekcji Weterynaryjnej PLWet. w Sokołowie
Podlaskim na rzecz pozwanych 15.639,65 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.
W uzasadnieniu Sąd stwierdził, że z literalnego brzmienia §10 ust. 3 umowy
zawartej w dniu 16 października 1998 r. pomiędzy Skarbem Państwa reprezentowanym
przez Państwową Inspekcję Weterynaryjną a spółką cywilną “Salus” niewątpliwie
wynika, że Spółka zobowiązała się do płacenia czynszu z tytułu dzierżawy
trychinoskopów w wysokości 5% uzyskanych opłat za wykonywane czynności.
W ocenie Sądu dosłowna treść §10 ust. 3 umowy nie odpowiadała woli obu
stron. Po wejściu w życie od stycznia 1999 r. rozporządzenia Ministra Rolnictwa
i Gospodarki Żywnościowej z dnia 14 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych
zasad wynagradzania za wykonywanie niektórych czynności przez lekarzy weterynarii
i inne osoby wyznaczone przez organ Inspekcji Weterynaryjnej, zobowiązania
spółki wzrosły do 9% opłat za badania. Z faktu wypaczenia woli stron i
celu umowy, strony zdały sobie sprawę na początku 1999 r., stąd wynikały
ustne uzgodnienia co do odprowadzenia przez spółkę 4% opłat, zamiast 9%.
Jednakże z zawinionej przez obie strony niestaranności i opieszałości do
wprowadzenia aneksu do umowy doszło dopiero w dniu 31 stycznia 2000 r.
Wg Sądu, §10 ust. 3 umowy po wejściu w życie rozporządzenia z dnia 14 grudnia
1998 r. utracił moc, a zobowiązania spółki względem Państwowej Inspekcji
Weterynaryjnej zostały ograniczone do wysokości wskazanej w tym rozporządzeniu.
Wnioski NIK dotyczące uregulowania sprawy nadzoru prewencyjnego nad
zakładami branży mięsnej i współpracy Inspekcji Weterynaryjnej z organami
Inspekcji Sanitarnej zostały uregulowane w znowelizowanej ustawie z dnia
11 maja 2001 r. o warunkach zdrowotnych żywności i żywienia, która rozdzieliła
podział kompetencji w zakresie nadzoru nad zdrowotną środków spożywczych
i wykonywania urzędowej kontroli żywności pomiędzy organy Inspekcji Sanitarnej
i Inspekcji Weterynaryjnej.
Uwagi NIK po kontroli w 2000 r., że nadzór sanitarny ze strony Powiatowych
Stacji Sanitarno - Epidemiologicznych był niewystarczający nad warunkami
m.in. sprzedaży żywności (7 z 17 kontrolowanych PSSE nie przeprowadziło
w tym zakresie żadnej kontroli) nie zostały uwzględnione w pełni przez
Państwową Inspekcję Sanitarną. Na terenie działania 1 z 2 skontrolowanych
PSSE nie wszystkie sklepy spożywcze były objęte nadzorem sanitarnym.
Kontrola przeprowadzona przez NIK w 2000 r. wykazała, że stosownie do
potrzeb dostosowania aktualnej ustawy “weterynaryjnej” do stanu prawnego
obowiązującego w UE, został opracowany (przez zespoły z jednostek Inspekcji
Weterynaryjnej oraz z MRiRW, przy udziale ekspertów zewnętrznych) projekt
przedmiotowej ustawy, który został przyjęty na posiedzeniu Rady Ministrów
w dniu
1 sierpnia 2000 r. Przepisy dotyczące nadzoru weterynaryjnego uregulowane
ustawą “weterynaryjną” z dnia 24 kwietnia 1997 r. są ciągle zmieniane.
Po zakończeniu kontroli NIK w 2000 r. zadania nadzoru weterynaryjnego zostały
zmienione lub uzupełnione nowelizacjami ustawy “weterynaryjnej”:
-
ustawą z dnia 16 lutego 2001 r. o zmianie ustawy o Inspekcji Sanitarnej,
ustawy o utworzeniu Agencji Rynku Rolnego, ustawy o utworzeniu Agencji
Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, ustawy – Kodeks celny, ustawy
o zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, badaniu zwierząt rzeźnych i mięsa
oraz o IW i ustawy o administrowaniu obrotem z zagranicą towarami i usługami,
-
ustawą z dnia 25 lipca 2001 r. o zmianie ustawy o zawodzie lekarza weterynarii
i izbach lekarsko - weterynaryjnych, ustawy o zwalczaniu chorób zakaźnych
zwierząt, badaniu zwierząt rzeźnych i mięsa oraz o IW oraz ustawy o organizacji
hodowli i rozrodzie zwierząt gospodarskich,
-
ustawą z dnia 7 czerwca 2002 r. o zmianie ustawy o zwalczaniu chorób zakaźnych
zwierząt, badaniu zwierząt rzeźnych i mięsa oraz o IW oraz o zmianie niektórych
innych ustaw.
GLWet. udzielając wyjaśnień uznał, że największą niedogodnością jest nadal
niespójność “ustawy weterynaryjnej” w częściach dotyczących nałożenia na
organy IW zadań z częścią ustalającą jej organizację, natomiast przedstawiciele
UE kładli szczególny nacisk na kwestię niezależności Inspekcji Weterynaryjnej
i jednoznaczności przy wskazaniu zależności służbowych wewnątrz Inspekcji.
Kolejna nowelizacja ustawy “weterynaryjnej” została uchwalona przez Sejm
RP 14 lutego 2003 r. i oczekuje na podpis Prezydenta RP.
Akty wykonawcze do ustawy “weterynaryjnej” tracą moc i uchylenie ich
nastąpi z dniem 31 grudnia 2002 r. gdyż zgodnie z art. 5 ustawy z dnia
25 lipca 2001 r. o zmianie ustawy o zawodzie lekarza weterynarii i izbach
lekarsko – weterynaryjnych, ustawy
o zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, badaniu zwierząt rzeźnych
i mięsa oraz o Inspekcji Weterynaryjnej oraz ustawy o organizacji hodowli
i rozrodzie zwierząt gospodarskich, do czasu wydania przepisów wykonawczych
przewidzianych w ustawie, dotychczasowe przepisy wykonawcze zachowują moc
nie dłużej niż do 31 grudnia 2002 r.
Do końca 2002 r. spośród 13 rozporządzeń - wg delegacji zawartych w
rozdziale 5 - badanie zwierząt i mięsa (art. 26 – 33) ustawy “weterynaryjnej”
- zostało wydanych 8 rozporządzeń MRiRW:
-
z dnia 5 lipca 2002 r. w sprawie szczegółowych warunków weterynaryjnych
wymaganych przy pozyskiwaniu, przetwórstwie, składowaniu i transporcie
mleka oraz przetworów mlecznych,
-
z dnia 11 września 2002 r. w sprawie sposobu uzdatniania mięsa warunkowo
zdatnego do spożycia oraz postępowania z mięsem niezdatnym do spożycia.
-
z dnia 11 września 2002 r. w sprawie sposobu badania zwierząt rzeźnych
i mięsa tych zwierząt oraz mięsa zwierząt łownych,
-
z dnia 8 października 2002 r. w sprawie szczegółowych warunków weterynaryjnych
wymaganych przy uboju zwierząt dzikich utrzymywanych przez człowieka,
-
z dnia 4 listopada 2002 r. w sprawie szczegółowych warunków weterynaryjnych
przy przetwórstwie mięsa zwierząt rzeźnych oraz składowaniu i transporcie
przetworów z tego mięsa,
-
z dnia 13 grudnia 2002 r. w sprawie szczegółowych warunków weterynaryjnych
wymaganych przy prowadzeniu działalności związanej ze sprzedażą bezpośrednią
,
-
z dnia 21 grudnia 2002 r. w sprawie szczegółowych warunków weterynaryjnych
wymaganych przy produkcji, składowaniu i transporcie mięsa mielonego i
wyrobów mięsnych niepoddanych obróbce termicznej,
-
z dnia 30 grudnia 2002 r. w sprawie systemów znakowania mięsa i etykietowania
mięsa wołowego.
III. OPIS POSTĘPOWANIA KONTROLNEGO I DZIAŁANIA PODJĘTE PO ZAKOŃCZENIU
KONTROLI
|
Wszystkie protokoły kontroli zostały podpisane bez zastrzeżeń przez
kierowników 7 skontrolowanych jednostek.
W 2 jednostkach z 7 objętych kontrolą zorganizowano narady śródkontrolne.
Wyniki kontroli przedstawiono w 7 wystąpieniach pokontrolnych skierowanych
do kierowników jednostek kontrolowanych i w 1 wystąpieniu skierowanym do
Urzędu Skarbowego. Wystąpienia zawierały 25 wniosków pokontrolnych, mających
przede wszystkim na uwadze usunięcie stwierdzonych uchybień i nieprawidłowości.
Do ocen, uwag i wniosków w nich zawartych kierownicy jednostek kontrolowanych
nie zgłosili zastrzeżeń.
W związku z przeprowadzoną kontrolą - w trybie art. 29 pkt 2 lit. f
ustawy o NIK - zasięgano informacji łącznie w 78 jednostkach, tj. w urzędach
miast i gmin, urzędach skarbowych oraz w Stowarzyszeniu Rzeźników i Wędliniarzy
Rzeczypospolitej Polskiej, a także u Głównego Lekarza Weterynarii. Informacje
pobrano w sprawach dotyczących liczby podmiotów rejestrujących działalność
w zakresie skupu, transportu i uboju zwierząt rzeźnych oraz w zakresie
przetwórstwa i obrotu mięsem i jego przetworami, a także w sprawie klasyfikacji
i dostosowania zakładów mięsnych do standardów UE.
Wnioski pokontrolne skierowane do powiatowych lekarzy weterynarii
dotyczyły
w szczególności:
-
objęcia nadzorem weterynaryjnym wszystkich funkcjonujących na terenie działania
PIW podmiotów zajmujących się ubojem zwierząt rzeźnych, przetwórstwem i
obrotem mięsem oraz zajmujących się zarobkowym przewozem zwierząt lub ich
skupem i sprzedażą,
-
uzupełnienia i prowadzenia zgodnie z obowiązującymi przepisami pełnego
rejestru podmiotów, których działalność podlega nadzorowi weterynaryjnemu
oraz bieżącego jego aktualizowania w ramach współpracy z właściwymi organami
samorządowymi,
-
podjęcia stosownych działań w celu wyciągnięcia konsekwencji przewidzianych
ustawą “weterynaryjną” w stosunku do podmiotów, które nie zawiadomiły w
wymaganym terminie PIW o zamiarze rozpoczęcia albo zaprzestania działalności
nadzorowanej przez Inspekcję Weterynaryjną,
-
zwiększenia nadzoru nad lekarzami weterynarii wyznaczonymi do urzędowego
badania zwierząt rzeźnych i mięsa poprzez: wyznaczenie w drodze decyzji
lekarzy wet. do badania zwierząt rzeźnych i mięsa w obwodach terenowych
oraz zawarcie z nimi stosownych umów, a także wyegzekwowanie od wyznaczonych
lekarzy weterynarii właściwego wykonywania powierzonych czynności, w tym
rzetelnego ich dokumentowania,
-
sporządzania sprawozdań statystycznych w zakresie nadzoru weterynaryjnego
zgodnych ze stanem faktycznym,
-
sprawdzenia realizacji zaleceń i decyzji wydanych przez PLWet. w trakcie
kontroli NIK oraz zakończenie wszczętych postępowań wyjaśniających dotyczących
m. in. prowadzenia skupu i transportu zwierząt bez zgłoszenia do PIW oraz
podejrzenia nielegalnego wprowadzania do obrotu mięsa i jego przetworów,
-
uregulowania sprawy kwot należnych budżetowi państwa z tytułu opłat za
usługi dezynfekcyjne wykonywane przez pracownika PIW, a przekazywanych
w 2000 r. na przychody środka specjalnego,
-
skuteczniejszego egzekwowania w nadzorowanych podmiotach poprawy warunków
sanitarno-weterynaryjnych i realizacji harmonogramów przystosowawczych
do obowiązujących przepisów,
-
wyegzekwowania prowadzenia skupu żywca wyłącznie w punktach posiadających
warunki określone przepisami.
Powiatowi lekarze weterynarii poinformowali NIK o podjętych działaniach
na rzecz realizacji wniosków.
-
Powiatowy Lekarz Weterynarii w Mińsku Mazowieckim poinformował,
że w celu uniknięcia pomyłek w sprawozdawczości z wydawanych decyzji założono
książkę wydawanych decyzji, do której na bieżąco wpisuje się numer, datę
i adresata wydawanej decyzji.
-
Powiatowy Lekarz Weterynarii w Płocku poinformował, że:
-
wszystkie punkty żywca funkcjonujące na terenie działania Inspektoratu
zostały objęte nadzorem weterynaryjnym,
-
w przypadku powzięcia wiadomości, że dany podmiot rozpoczął działalność
nie dopełniając obowiązku zawiadomienia Inspektoratu w terminie 7 dni o
zamiarze rozpoczęcia działalności, będą w stosunku do takiego podmiotu
podejmowane działania określone w ustawie “weterynaryjnej”,
-
lekarze weterynarii wykonujący zlecone czynności urzędowe zostaną wyposażeni
w odznaki identyfikacyjne i w tym celu wystąpiono do Wojewódzkiego Inspektoratu
Weterynarii z prośbą o dodatkowy przydział numerów,
-
nawiązano współpracę z urzędami miast, miast i gmin oraz gmin i skierowano
do nich pismo w celu uzyskania bieżącej informacji o podmiotach rozpoczynających
działalność w zakresie określonym w ustawie weterynaryjnej.
Powiatowy Lekarz Weterynarii w Zgierzu poinformował, że:
-
we wszystkich nadzorowanych zakładach kategorii B1 i B2 kontrole wraz ze
spisaniem protokołu SPIWET UE zostały przeprowadzone w trzecim jak i czwartym
kwartale 2002 r.,
-
nadzór nad czterema punktami skupu zwierząt rzeźnych przejął od 1 października
2002 r. nowo powołany Inspektorat Weterynarii w Poddębicach. Wykaz podmiotów
nadesłanych przez urzędy miast i gmin z terenu powiatu Poddębice został
przekazany PLWet. w Poddębicach celem skontrolowania tych podmiotów i w
zależności od prowadzonej działalności objęciem ich nadzorem lub wyeliminowaniem
z tego nadzoru,
-
zgodnie z zaleceniami pokontrolnymi PIW będzie weryfikował wykazy podmiotów
nadsyłane przez urzędy miast i gmin na terenie powiatu Zgierz. Analizując
przesłane wykazy stwierdza się, że podmioty nie zgłaszały likwidacji wcześniej
zarejestrowanej działalności - stąd tak duża rozbieżność między rejestrem
prowadzonym przez PIW, a nadsyłanymi wykazami przez urzędy miast i gmin,
-
wyznacza obecnie w drodze decyzji lekarzy weterynarii niebędących pracownikami
PIW do badania zwierząt rzeźnych i mięsa na okres 1 kwartału. Wyznaczenie
po upływie tego czasu będzie nieaktualne i zostanie odnowione z lekarzami
weterynarii należycie wykonującymi powierzone obowiązki.
Powiatowy Lekarz Weterynarii w Sokołowie Podlaskim poinformował,
że:
-
zgodnie z zaleceniami pokontrolnymi rejestr podmiotów prowadzących działalność
podlegającą nadzorowi weterynaryjnemu uzupełniono i obecnie zawiera wszystkie
informacje, określone w art. 5 ustawy “weterynaryjnej”,
-
w dniu 15 stycznia 2003 r. upoważniono inspektorów weterynarii oraz udzielono
im informacji o podmiotach prowadzących działalność z naruszeniem przepisów
ustawy “weterynaryjnej”. Niezwłocznie zostaną podjęte działania zmierzające
do ukarania tych podmiotów. W sprawach zaległych zlecono obsłudze prawnej
przygotowanie stosownych wniosków do Sądu Grodzkiego,
-
w drodze decyzji wyznaczono lekarzy weterynarii do badania zwierząt rzeźnych
i mięsa w obwodach terenowych oraz zawarto z nimi stosowne umowy. Wydano
nowe dzienniki badania przedubojowego i poubojowego oraz komplety stempli
do znakowania mięsa,
-
sprawdzono realizację zaleceń i decyzji wydanych przez PLWet. w trakcie
kontroli NIK i stwierdzono ich wykonanie,
-
w wyniku zakończonego postępowania wyjaśniającego 7 podmiotów zajmujących
się transportem lub transportem i skupem zwierząt wpisano do rejestru PLWet.,
a w stosunku do lekarza weterynarii W.B. - badającego zwierzęta rzeźne
i mięso w obwodzie terenowym R.K. - skierowano sprawę do Okręgowego Rzecznika
Odpowiedzialności Zawodowej przy Okręgowej Izbie Lekarsko – Weterynaryjnej
w Warszawie.
Wnioski pokontrolne skierowane do dyrektorów powiatowych stacji sanitarno
- epidemiologicznych dotyczyły uaktualnienia “rejestru zgłoszonych
zezwoleń na działalność gospodarczą” i objęcia nadzorem sanitarnym wszystkich
obiektów prowadzących sprzedaż mięsa lub jego przetworów.
W odpowiedzi dyrektorzy PSSE poinformowali, że:
-
zaktualizowano ewidencję wykazów placówek prowadzących działalność gospodarczą
i stwierdzono, że z 25 sklepów które nie były zarejestrowane w PSSE i nie
były objęte kontrolą - 7 sklepów nie istnieje, a pozostałe sklepy które
prowadzą działalność handlową zostały objęte nadzorem sanitarnym i skontrolowane,
-
zwiększona zostanie częstotliwość kontroli,
-
podejmą współpracę z Inspekcją Weterynaryjną celem przeprowadzenia wspólnych
kontroli.
W skierowanym do Urzędu Skarbowego w Ostrołęce wystąpieniu pokontrolnym
przedstawione zostały ustalenia i uwagi po przeprowadzonej kontroli Miejskiego
Inspektoratu Weterynarii w Ostrołęce odnośnie lekarza weterynarii, który
pełniąc funkcję wójta gminy otrzymywał wynagrodzenie za świadczone usługi
weterynaryjne. Zastępca Naczelnika Urzędu Skarbowego w Ostrołęce poinformował,
że wszczętym z dniem 9 maja 2002 r. postępowaniem podatkowym objęta została
rzetelność deklarowanych podstaw opodatkowania podatkiem dochodowym od
osób fizycznych za rok 2000 i 2001. O zakończeniu postępowania podatkowego
Urząd Skarbowy zobowiązał się poinformować odrębnym pismem.
Z otrzymanych dotychczas informacji o sposobie wykorzystania
przez kontrolowane jednostki ocen i uwag oraz wykonania wniosków pokontrolnych
wynikało, że skontrolowane jednostki zrealizowały 24 spośród 25 wniosków
pokontrolnych. W trakcie realizacji był 1 wniosek. Zwiększono nadzór nad
terenowymi obwodami badania zwierząt rzeźnych i mięsa oraz obwodami dla
poszczególnych rzeźni, nawiązano współpracę z urzędami miast i gmin, wyznaczono
lekarzy weterynarii do badania zwierząt i mięsa. W trakcie uzupełniania
są rejestry podmiotów podlegających nadzorowi weterynaryjnemu.
W wyniku przeprowadzonej kontroli ujawniono uszczuplenia w dochodach
w kwocie 21.365,80 zł, w tym na rzecz budżetu państwa 21.365,80 zł. Uszczuplenie
dochodów budżetowych spowodowało kwalifikowanie - z naruszeniem art. 45
ustawy “weterynaryjnej” - opłat za usługi dezynfekcyjne wykonywane przez
pracownika PIW jako źródła przychodów środka specjalnego o nazwie “inspekcja
higieny mięsa i zwierząt w obrocie”. W związku z tym w wystąpieniu pokontrolnym
skierowano do PLWet. wniosek o uregulowanie sprawy kwot należnych budżetowi
państwa z tytułu opłat za usługi dezynfekcyjne wykonywane przez pracownika
PIW, a przekazywanych na przychody środka specjalnego. Pismem z dnia 17
stycznia 2003 r. PLWet. w Sokołowie Podlaskim poinformował NIK, że kwota
21.365,80 zł przekazana zostanie budżetowi państwa z przychodów środka
specjalnego za rok 2003 do dnia 31 grudnia 2003 r. gdyż jednorazowa spłata
tej kwoty nie jest praktycznie możliwa.
D y r e k t o r
Departamentu Środowiska, Rolnictwa
i Zagospodarowania Przestrzennego
Andrzej Głowacki
A k c e p t u j ę:
Wiceprezes
Najwyższej Izby Kontroli
Zbigniew Wesołowski
Z a t w i e r d z a m:
Prezes
Najwyższej Izby Kontroli
Mirosław Sekuła
Warszawa, dnia 18 marca 2003 r.
Załącznik nr 1
Wykaz skontrolowanych jednostek
-
Miejski Inspektorat Weterynarii w Płocku
-
Powiatowy Inspektorat Weterynarii w Mińsku Mazowieckim
-
Powiatowy Inspektorat Weterynarii w Ostrołęce
-
Powiatowy Inspektorat Weterynarii w Sokołowie Podlaskim
-
Powiatowy Inspektorat Weterynarii w Zgierzu
-
Powiatowa Stacja Sanitarno – Epidemiologiczna w Mińsku Mazowieckim
-
Powiatowa Stacja Sanitarno – Epidemiologiczna w Płocku
Załącznik nr 2
Wykaz podstawowych aktów prawnych
-
Ustawa z dnia 24 kwietnia 1997 r. o zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt,
badaniu zwierząt rzeźnych i mięsa oraz o Inspekcji Weterynaryjnej (Dz.
U. z 1999 r. Nr 66, poz. 752, z 2001 r. Nr 29, poz. 320, Nr 123, poz. 1350,
Nr 129,
poz. 1438, z 2002 r. Nr 112, poz. 976).
-
Ustawa z dnia 25 lipca 2001 r. o zmianie ustawy o zawodzie lekarza weterynarii
i izbach lekarsko - weterynaryjnych, ustawy o zwalczaniu chorób zakaźnych
zwierząt, badaniu zwierząt rzeźnych i mięsa oraz o Inspekcji Weterynaryjnej
oraz ustawy o organizacji hodowli i rozrodzie zwierząt gospodarskich
(Dz. U. Nr 129, poz. 1438, Dz. U. Nr 154, poz. 1790, z 2002 r. Nr 112,
poz. 976).
-
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 20 stycznia
1999 r. w sprawie szczegółowych warunków weterynaryjnych wymaganych przy
uboju zwierząt rzeźnych oraz rozbiorze i składowaniu mięsa (Dz. U. Nr 10,
poz. 90, z 2001 r. Nr 22, poz. 257, Nr 133, poz. 1505).
-
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 11 grudnia
1998 r. w sprawie sposobu badania zwierząt rzeźnych, badania, oceny i znakowania
mięsa, wykorzystania mięsa o ograniczonej przydatności do spożycia, mięsa
niezdatnego do spożycia oraz prowadzenia dokumentacji z tym związanej (Dz.
U. Nr 154, poz. 1011, z 2001 r. Nr 22, poz. 256, Nr 128, poz. 1434).
-
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 11 września 2002
r. w sprawie badania zwierząt rzeźnych i mięsa tych zwierząt oraz mięsa
zwierząt łownych (Dz. U. Nr 155, poz. 1296).
-
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 11 września 2002
r. w sprawie sposobu uzdatniania mięsa warunkowo zdatnego do spożycia oraz
postępowania z mięsem niezdatnym do spożycia (Dz. U. Nr 155, poz. 1295).
-
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 20 stycznia
1999 r. w sprawie szczegółowych warunków weterynaryjnych wymaganych przy
przetwórstwie mięsa i składowaniu przetworów mięsnych (Dz. U. Nr 10, poz.
91, z 2001 r. Nr 133, poz. 1506).
-
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 9 lipca
1998 r. w sprawie wysokości opłat za badania oraz inne czynności wykonywane
przez Inspekcję Weterynaryjną (Dz. U. Nr 94, poz. 597, z 1999 r. Nr 5,
poz. 37, z 2000 r. MP Nr 19, poz. 406, Nr 43, poz. 856).
-
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 11 lutego
1999 r. w sprawie sposobu i wymaganych kwalifikacji do znakowania oraz
wzorów znaków identyfikacyjnych, wzoru świadectwa miejsca pochodzenia i
wzoru świadectwa zdrowia (Dz. U. Nr 13, poz. 120, Nr 88, poz. 988, z 2001
r. Nr 129,
poz. 1438, z 2002 r. Nr 131, poz. 1114).
-
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 21 stycznia
1999 r. w sprawie szczegółowych warunków weterynaryjnych wymaganych przy
organizowaniu lub urządzaniu targów, spędów i wystaw zwierząt oraz prowadzeniu
schronisk dla zwierząt (Dz. U. Nr 9, poz. 84).
-
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 20 stycznia
1999 r. w sprawie szczegółowych warunków weterynaryjnych wymaganych przy
prowadzeniu skupu i przetwórstwa mięsa zwierząt łownych oraz jego składowaniu
(Dz. U. Nr 10, poz. 89).
-
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 19 kwietnia
1999 r. w sprawie szczegółowych warunków weterynaryjnych wymaganych przy
zarobkowym przewozie zwierząt, niejadalnych surowców zwierzęcych i ich
skupie (Dz. U. Nr 39, poz. 394, z 2001 r. Nr 22, poz. 253).
-
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 28 grudnia
1998 r. w sprawie zasad organizacji inspektoratów weterynarii (Dz. U. z
1999 r. Nr 1, poz. 3 i Nr 85, poz. 944).
-
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 25 września
1998 r. w sprawie wzoru upoważnienia, jakie obowiązani są posiadać, i wzoru
odznaki identyfikacyjnej, jaką obowiązani są nosić na widocznym miejscu,
przy wykonywaniu czynności pracownicy inspektoratów weterynarii oraz lekarze
weterynarii i inne osoby wyznaczone do wykonywania niektórych czynności
(Dz. U. Nr 125, poz. 828).
-
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 14 grudnia
1998 r. w sprawie szczegółowych zasad wynagradzania za wykonywanie niektórych
czynności przez lekarzy weterynarii i inne osoby wyznaczone przez organ
Inspekcji Weterynaryjnej (Dz. U. Nr 156, poz. 1024).
-
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 9 maja 2002 r. w
sprawie szczegółowych warunków weterynaryjnych wymaganych przy prowadzeniu
składów celnych lub działalności w wolnych obszarach celnych i składach
wolnocłowych w zakresie obrotu towarami podlegającymi weterynaryjnej kontroli
celnej (Dz. U. Nr 57, poz. 524).
-
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 24 marca
1999 r. w sprawie kwalifikacji osób wykonujących badanie zwierząt rzeźnych
i mięsa (Dz. U. Nr 30, poz. 296).
-
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 12 października
1999 r. w sprawie określenia rodzaju prób, zakresu badań i sposobu prowadzenia
dokumentacji przy badaniach kontrolnych występowania zakażeń zwierząt oraz
pozostałości chemicznych, biologicznych, leków i skażeń promieniotwórczych
w tkankach zwierząt, mięsie, środkach spożywczych pochodzenia zwierzęcego
i niejadalnych surowcach zwierzęcych (Dz. U. Nr 93,
poz. 1080, z 2001 r. Nr 43, poz. 487, Nr 115, poz. 1231, z 2002 r.
Nr 10, poz. 103).
-
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 17 maja 2002 r.
w sprawie wykazu laboratoriów referencyjnych właściwych dla poszczególnych
rodzajów i kierunków badań (Dz. U. Nr 67, poz. 616).
-
Ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o warunkach zdrowotnych żywności i żywienia
(Dz. U. Nr 63, poz. 634, Nr 128, poz. 1408, z 2002 r. Nr 135, poz. 1145).
-
Ustawa z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz.
U. z 1998 r. Nr 90, poz. 575, ze zm.: Dz. U. z 1998 r. Nr 106, poz. 668,
Nr 117,
poz. 756, z 1999 r. Nr 70, poz. 778, z 2000 r. Nr 12, poz. 136, Nr
120, poz. 1268, z 2001 r. Nr 29, poz. 320, Nr 63, poz. 634, Nr 125, poz.
1367, Nr 128, poz. 1407, Nr 11, poz. 84, Nr 42, poz. 473, Nr 126, poz.
1382, Nr 128, poz. 1407, z 2002 r. Nr 74, poz. 676, Nr 135, poz. 1145,
Nr 37, poz. 329).
-
Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt (Dz. U. Nr
111, poz. 724, Nr 88, poz. 554, z 1998 r. Nr 106, poz. 668, z 2000 r. Nr
12, poz. 136, z 2001 r. Nr 3, poz. 21, Nr 111, poz. 1194, z 2002 r. Nr
135, poz. 1141).
-
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 26 kwietnia
1999 r. w sprawie kwalifikacji osób uprawnionych do zawodowego uboju, dopuszczalnych
metod uśmiercania zwierząt stosownie do gatunku oraz organów uprawnionych
do kontroli osób, które zawodowo trudnią się ubojem zwierząt lub dokonują
uboju w ramach działalności hodowlanej bądź gospodarczej (Dz. U. Nr 47,
poz. 469, z 2002 r. Nr 135, poz. 1141).
-
Ustawa z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej (Dz. U.
Nr 88, poz. 439, z 1996 r. Nr 156, poz. 775, z 1997 r. Nr 121, poz. 769,
Nr 88, poz. 554,
z 1998 r. Nr 99, poz. 632, Nr 106, poz. 668, z 2001 r. Nr 100, poz.
1080).
Nadzór
nad bezpieczeństwem żywności w 2003r.
Bezczynność
i bezprawie kosztem zdrowia ludzi i środowiska
ZAGROŻENIA
ZDROWIA ZE STRONY WĘDLIN
CHOROBA
CREUTZFELDTA-JAKOBA
§
§
§
§
§
|
kto wytwarza lub sprzedaje
produkt niebezpieczny, ten odpowiada
za ciężki uszczerbek na zdrowiu,
inne naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia, a także za
doznaną krzywdę konsumenta.
Naprawienie szkody obejmuje wszelkie
wynikłe z tego powodu koszty.
Na żądanie poszkodowanego zobowiązany
do naprawienia szkody powinien wyłożyć z góry sumę potrzebną na koszty
leczenia, a jeżeli poszkodowany stał się inwalidą, także sumę potrzebną
na koszty przygotowania do innego zawodu. Jeżeli poszkodowany utracił
całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej albo jeżeli
zwiększyły się jego potrzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia na
przyszłość, może on żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody
odpowiedniej renty. Jeżeli w chwili wydania wyroku szkody nie da się dokładnie
ustalić, poszkodowanemu może być przyznana renta tymczasowa.
|
§
§
§
§
§ |
M
C
K |
alergie, zatrucia, zakażenia,
urazy
dochodzenie przyczyn w
składzie:
żywności, napojów, kosmetyków,
leków i in. produktów,
w usługach oraz w otaczającym
środowisku
PORADNIA
MEDYCZNEGO
CENTRUM KONSUMENTA
|
M
C
K |
MEDYCZNE CENTRUM
KONSUMENTA
 |
STOWARZYSZENIE
OCHRONY
ZDROWIA
KONSUMENTÓW |
STOWARZYSZENIE
OCHRONY ZDROWIA KONSUMENTÓW
Zgodnie z § 2. Rozporządzenia Prezesa
Rady Ministrów
z dnia 28 czerwca 2002 r.
w sprawie szczegółowego zakresu działania
Ministra Zdrowia
(Dz. U. Nr 93, poz. 833)
od 1. lipca 2002r. minister zdrowia koordynuje
działania
w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa żywności.
Zgodnie z § 2. Rozporządzenia Prezesa
Rady Ministrów
z dnia 29 marca 2002 r.
w sprawie szczegółowego zakresu działania
Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi
(Dz. U. Nr 32, poz. 305)
minister rolnictwa i rozwoju wsi
wykonuje zadania w zakresie bezpieczeństwa
żywności
Ten sam obowiązek mistra rolnictwa wynikał
z poprzedniej regulacji,
to jest z Rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów
z dnia 20 października 2001 r.
w sprawie szczegółowego zakresu działania
Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi
(Dz. U. Nr 122, poz. 1340)
|
3smoki
ALFABETYCZNY
SPIS ZAWARTOŚCI
STRON INTERNETOWYCH DOMENY HALAT.PL
DOTYCZĄCYCH OCHRONY ZDROWIA