WARSZAWA MARZEC 2003 R.

KSR 411201 - 2002 Nr ewid. 15/2003/K/02/006/KSR

acquis communautaire	dorobek prawny Wspólnot Europejskich
ARR	Agencja Rynku Rolnego
GLWet.	Główny Lekarz Weterynarii
GIW	Główny Inspektorat Weterynarii
IERiGŻ	Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej
mięso czerwone	mięso zwierząt rzeźnych poza mięsem drobiu
MRiRW	Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi
PIW	Powiatowy Inspektorat Weterynarii
PLWet.	Powiatowy Lekarz Weterynarii
PSSE	Powiatowa Stacja Sanitarno – Epidemiologiczna
SRM	(ang. specified risk materials) - materiał szczególnego ryzyka (czaszka oraz rdzeń kręgowy pozyskiwane od bydła powyżej 12 miesiąca życia, jelita pozyskiwane od bydła, głowa oraz rdzeń kręgowy pozyskiwane od owiec  i kóz powyżej 12 miesiąca życia, śledzona owiec i kóz, zwłoki przeżuwaczy, stałe odpady powstające przy uboju i obróbce poubojowej bydła, owiec i kóz, osad z oczyszczalni ścieków w zakładach przetwarzających SRM)
SRiWRP	Stowarzyszenie Rzeźników i Wędliniarzy Rzeczypospolitej Polskiej
UE	Unia Europejska
urzędowy lekarz weterynarii	lekarz weterynarii zatrudniony lub wyznaczony przez powiatowego lekarza weterynarii

 
 

I. CZĘŚĆ OGÓLNA

Charakterystyka kontroli

1.1.Temat kontroli:	Nadzór weterynaryjny nad higieną produkcji oraz obrotem mięsem i jego przetworami
1.2. Numer kontroli:	K/02/006 (kontrola doraźna, sprawdzająca)
1.3. Cel kontroli:	Celem kontroli, podjętej z inicjatywy Najwyższej Izby Kontroli, było dokonanie oceny:
	sposobu wykorzystania uwag i realizacji wniosków przez powiatowych lekarzy weterynarii (PLWet.), będących adresatami wystąpień pokontrolnych po przeprowadzonej w 2000 r. kontroli wykonywania zadań nadzoru państwowego nad higieną produkcji oraz obrotem mięsem i jego przetworami,
	realizacji przez Inspekcję Weterynaryjną zadań - w zakresie nadzoru weterynaryjnego nad higieną produkcji oraz obrotem mięsem i jego przetworami - wynikających ze znowelizowanej ustawy z dnia 24 kwietnia 1997 r. o zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, badaniu zwierząt rzeźnych i mięsa oraz o Inspekcji Weterynaryjnej, zwanej dalej “ustawą weterynaryjną”, w okresie objętym kontrolą.

1.4. Zakres podmiotowy i termin przeprowadzenia kontroli

Kontrola objęła działalność 7 jednostek, tj. 5 powiatowych (miejskich) inspektoratów weterynarii i 2 powiatowych stacji sanitarno – epidemiologicznych. Wykaz jednostek skontrolowanych stanowi załącznik nr 1 do Informacji.

Kontrola przeprowadzona została na podstawie art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 23 grudnia 1994 r. o Najwyższej Izbie Kontroli, zwanej dalej “ustawą o NIK”, w 7 jednostkach pod kątem legalności, gospodarności, celowości i rzetelności.

Czynności kontrolne w 5 jednostkach skontrolowanych przez Delegaturę NIK w Warszawie prowadzono w I kwartale 2002 r., a w 2 jednostkach skontrolowanych przez Departament Środowiska, Rolnictwa i Zagospodarowania Przestrzennego
w IV kwartale 2002 r.

Badaniami kontrolnymi objęto w 5 jednostkach (poz. 1-3 i 6 i 7 załącznika nr 1 do Informacji ) II półrocze 2000 r. i 2001 r., a w 2 jednostkach (poz. 4 i 5 załącznika nr 1 do Informacji) 2001 r. i trzy kwartały 2002 r.

W Informacji wykorzystano również ustalenia kontroli przeprowadzanych równolegle przez Departament Środowiska, Rolnictwa i Zagospodarowania Przestrzennego w:

• Sokołów S.A. – Sokołowskich Zakładach Mięsnych w Sokołowie Podlaskim w IV kwartale 2002 r. w zakresie zagadnień dotyczących wykonywania przez Inspekcję Weterynaryjną nadzoru nad obrotem mięsem w zakładzie w 2001 r. i trzech kwartałach 2002 r.
• Głównym Inspektoracie Weterynarii w II i III kwartale 2002 r. dotyczące odpowiednio:

• realizacji zadań organów administracji rządowej w zakresie nadzoru nad produkcją i obrotem materiałami drobiarskimi,

• realizacji przepisów w zakresie ochrony zwierząt ze szczególnym uwzględnieniem transportu zwierząt.

• wskutek bierności Inspekcji Weterynaryjnej na terenie skontrolowanych powiatowych inspektoratów weterynarii (PIW) działało bez nadzoru weterynaryjnego 14 (4,1%) podmiotów skupujących i przewożących zwierzęta rzeźne oraz 20 (4,5%) ubojni i przetwórni lokalnych,
• różnica pomiędzy ilością trzody chlewnej, bydła, cieląt i owiec poddanych ubojowi wg GUS, a ilością sztuk zbadanych przez Inspekcję Weterynaryjną wyniosła

w 1999 r. ogółem 5,5 mln sztuk,

• w 12% badanych PIW stwierdzono niską skuteczność egzekwowania wydanych przez PLWet. decyzji,
• osłabiony został nadzór weterynaryjny nad targowiskową sprzedażą mięsa.

Wnioski zawarte w wystąpieniach pokontrolnych skierowanych do powiatowych lekarzy weterynarii po przeprowadzonej w 2000 r. kontroli dotyczyły w szczególności:

• dokonania identyfikacji i ustalenia faktycznie prowadzonej działalności tych podmiotów, które nie zawiadomiły w wymaganym terminie organu Inspekcji Weterynaryjnej o zamiarze rozpoczęcia lub zaprzestania działalności;
• objęcia nadzorem weterynaryjnym wszystkich funkcjonujących na terenie powiatu podmiotów zajmujących się ubojem zwierząt rzeźnych, przetwórstwem i obrotem mięsem oraz zajmujących się zarobkowym przewozem zwierząt lub ich skupem i sprzedażą;
• egzekwowanie od podmiotów gospodarczych wykonania wszystkich postanowień nałożonych decyzjami w sprawie poprawy warunków sanitarno – weterynaryjnych;
• zwiększenia nadzoru nad lekarzami weterynarii wyznaczonymi do wykonywania czynności w terenowych obwodach badania i obwodach badania zwierząt rzeźnych i mięsa dla poszczególnych rzeźni poprzez wyegzekwowanie właściwego wykonywania przez nich powierzonych zadań i rzetelnego ich dokumentowania. Wyznaczenie lekarzy weterynarii do badania zwierząt rzeźnych i mięsa z zachowaniem wymagań formalnych określonych w ustawie “weterynaryjnej”;
• rzetelnego sporządzania sprawozdawczości.

• zwiększenia nadzoru nad transportem i obrotem detalicznym mięsa i jego przetworami w zakresie przestrzegania warunków higieniczno – sanitarnych;
• określenia form i zakresu współpracy w sprawowaniu nadzoru nad produkcją i obrotem mięsem i jego przetworami pomiędzy powiatowym lekarzem weterynarii i powiatowym inspektorem sanitarnym;
• uaktualnienie na terenie powiatu wykazu placówek handlowych posiadających w sprzedaży mięso lub jego przetwory;
• objęcia nadzorem sanitarnym wszystkich jednostek handlowych (targowiska, sklepy spożywcze, hurtownie mięsa, zakłady garmażeryjne) prowadzące sprzedaż mięsa i jego przetworów.

Badania kontrolne wykazały, że w porównaniu ze stanem stwierdzonym w toku kontroli przeprowadzonej w 2000 r. zwiększyła się liczba skontrolowanych przez Inspekcję Weterynaryjną rzeźni, zakładów rozbioru i przetwórni mięsa, a także liczba podejmowanych przez organy Inspekcji Weterynaryjnej rygorystycznych decyzji przy nieprzestrzeganiu przez zakłady obowiązujących przepisów. Poprawiło się także współdziałanie Państwowej Inspekcji Sanitarnej i Inspekcji Weterynaryjnej w zakresie urzędowej kontroli żywności w odniesieniu do branży mięsnej. Jednocześnie stwierdzono, że nie nastąpiła poprawa nadzoru sprawowanego przez powiatowych lekarzy weterynarii nad higieną produkcji i obrotem mięsem i jego przetworami. Niezadowalająca była także organizacja badania zwierząt rzeźnych i mięsa przez powiatowych lekarzy weterynarii. Nadal zagrożeniem dla bezpieczeństwa sanitarnego żywności oraz zwalczania chorób zakaźnych jest wysoki odsetek zwierząt rzeźnych nie poddanych obowiązkowym badaniom weterynaryjnym.

1. Z ustaleń kontroli wynika, że na rynku mięsa w Polsce działają podmioty nie objęte nadzorem weterynaryjnym. W latach 2000 – 2001 zwiększył się odsetek rzeźni o złym stanie sanitarnym. Odsetek nie zbadanych przez Inspekcję Weterynaryjną zwierząt rzeźnych stanowił nadal ponad 20%, a działania powiatowych lekarzy weterynarii (PLWet.) w celu wyeliminowania nielegalnego obrotu mięsem nie były wystarczające. Zdaniem NIK, nieobjęcie urzędową kontrolą wszystkich zwierząt rzeźnych i towarów pochodzenia zwierzęcego było działaniem nierzetelnym i stanowiło zagrożenie dla bezpieczeństwa konsumentów.

 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

1.1. W rejestrach prowadzonych przez Powiatowe Inspektoraty Weterynarii (PIW) nie uwzględniono wszystkich podmiotów zajmujących się skupem i ubojem zwierząt rzeźnych oraz przetwórstwem i obrotem mięsem. Stwierdzono, że na terenie 4 PIW (spośród 5 skontrolowanych), 21 podmiotów prowadziło działalność w zakresie skupu zwierząt rzeźnych oraz produkcji i przetwórstwa mięsa bez zgłoszenia jej PLWet. Podmioty nie objęte nadzorem weterynaryjnym stanowiły ok. 15% podmiotów ujętych w rejestrach PIW. Rejestry podmiotów nie były aktualizowane na bieżąco m. in. z braku współdziałania PIW i jednostek samorządu terytorialnego co w ocenie NIK było nierzetelne (str. 27 - 29).

1.2. W latach 2000 – 2001 zwiększył się odsetek rzeźni bydła, owiec, kóz, świń i koni o złym stanie sanitarnym. W 2000 r. spośród około 2.600 rzeźni skontrolowanych przez Inspekcję Weterynaryjną, około 37,0% uznano za obiekty o złym stanie sanitarnym, gdy w 2001 r. przy około 2.100 skontrolowanych rzeźni, odsetek obiektów o złym stanie sanitarnym wzrósł do ponad 42%. Stwierdzono zły stan sanitarny obiektów w części technicznej, brak było porządku i czystości, a około 3% obiektów korzystało z wody nie odpowiadającej wymaganym warunkom. W latach 1999 – 2001 liczba decyzji administracyjnych wydanych przez organy Inspekcji Weterynaryjnej w sprawie poprawy stanu sanitarnego rzeźni bydła owiec, kóz, świń i koni oraz zakładów rozbioru mięsa i przetwórni mięsa zmalała o ponad 18%, natomiast zwiększono o blisko 89% podejmowanie decyzji przerwania produkcji lub unieruchomienia zakładu gdy nie były przestrzegane obowiązujące przepisy (str. 22 - 23).

1.3. Odsetek zwierząt rzeźnych poddanych ubojowi w 2001 r. (bydła wraz z cielętami, trzody chlewnej i owiec) a nie zbadanych przez Inspekcję Weterynaryjną wyniósł w 2001 r. ponad 20%, tj. około 4.845 tys. sztuk, w tym 4.247 tys. sztuk trzody chlewnej i około 527 tys. sztuk bydła z cielętami. Ustalenia kontroli wskazują, że główną przyczyną występujących różnic są uboje zwierząt przez właścicieli na potrzeby własne bez informowania urzędowych lekarzy weterynarii oraz uboje związane z nielegalnym obrotem mięsem. Powiatowi Lekarze Weterynarii w sposób niewystarczający podejmowali działania w celu upowszechnienia obowiązku badania po uboju wszystkich zwierząt rzeźnych oraz obowiązku zachowania określonych warunków w uboju domowym zwierząt kopytnych. Zakres i formy nadzoru PLWet. sprowadzali do powiadamiania urzędów gmin gdzie znajdują się terenowe obwody badania w danej gminie nie wyznaczając jednocześnie urzędowych lekarzy weterynarii w sposób określony ustawą “weterynaryjną”
(str. 28 i 33 - 36).

1.4. Stwierdzono przypadek badania po uboju kilkudziesięciu sztuk trzody chlewnej w gospodarstwie, a dopiero w trakcie kontroli NIK podjęto działania wyjaśniające, czy mięso nie zostało wprowadzone do obrotu. Zgodnie z art. 29 ust. 2 ustawy “weterynaryjnej”, mięso takie może być wykorzystane wyłącznie na własne potrzeby (str. 36 i 46 - 47).

2. W działalności powiatowych lekarzy weterynarii stwierdzono nieprawidłowości i uchybienia w zakresie organizacji i nadzorowania badania zwierząt rzeźnych i mięsa. Nieskutecznie egzekwowano poprawę warunków weterynaryjnych w podmiotach objętych nadzorem, a sam nadzór PIW nad skupem i transportem zwierząt oraz nad ubojem zwierząt i obrotem mięsem był niewystarczający. Nadzór PLWet. nad lekarzami weterynarii wyznaczonymi do urzędowego badania zwierząt rzeźnych i mięsa oraz nadzór nad terenowymi obwodami badania i obwodami badania dla poszczególnych rzeźni był niedostateczny i prowadził do działań nielegalnych. W sprawozdaniach statystycznych przedstawiano dane niezgodne ze stanem faktycznym, co według obowiązujących kryteriów NIK było działaniem nierzetelnym.

• na terenie działania jednego PIW, w 9 terenowych obwodach, badanie zwierząt rzeźnych i mięsa wykonywali nie upoważnieni lekarze weterynarii, nie wyznaczeni w drodze decyzji PLWet., z którymi nie zawarto stosownych umów określających m.in. sposób, zakres i miejsce wykonywania badań. Uwzględniając kryteria kontroli NIK takie postępowanie było nielegalne (str. 32);

• w 2 PIW wyznaczeni do badania zwierząt rzeźnych i mięsa lekarze weterynarii nie posiadali przy wykonywaniu czynności upoważnień i odznak identyfikacyjnych, a w jednym PIW siedziba i obszar działania lekarza weterynarii nie były podane do publicznej wiadomości

(str. 32 - 33);

• w 2 PIW nierzetelnie prowadzona była dokumentacja dotycząca nadzorowanych zakładów mięsnych. Liczba zbadanych zwierząt przed ubojem nie zgadzała się z liczbą zwierząt zakupionych i ujętych w dokumentacji zakładu, nieczytelne były zapisy dotyczące ilości i numerów kolczyków przyjętych zwierząt, w dzienniku badania przedubojowego brak było wpisów liczby zwierząt, zamiast posiadacza zwierzęcia wpisywano właściciela firmy (str. 30 - 31);

• w 2 PIW rejestry podmiotów zajmujących się skupem i transportem zwierząt oraz działalnością w zakresie produkcji mięsa i jego przetworów prowadzone były nierzetelnie. Rejestry nie zawierały informacji o rodzaju i zakresie prowadzonej działalności, przeprowadzonych kontrolach i wydanych decyzjach w stosunku do nadzorowanych podmiotów (str. 29);
• wyniki kontroli w zakresie realizacji nadzoru nad produkcją i i obrotem produktami drobiarskimi wskazują również na niewystarczający nadzór ze strony PIW nad jakością zdrowotną produktów pochodzenia drobiowego. Zdaniem NIK, było to wynikiem m.in. rozluźnionej dyscypliny wykonywania zadań nadzoru i kontroli przez pracowników tej Inspekcji. Spośród 14 skontrolowanych PIW w 1/3 ujawniono braki w rejestrze co do ilości nadzorowanych podmiotów oraz dokumentowania czynności nadzoru weterynaryjnego ze strony lekarzy weterynarii (str. 30).

• w 2 PIW 20 podmiotów nie zawiadomiło w wymaganym terminie o zamiarze podjęcia działalności w zakresie skupu i przewozu zwierząt, a zgłosiło ją dopiero po upływie od 1 roku do 8 lat od chwili rozpoczęcia działalności. Bierność PLWet. i niewykorzystanie uprawnień do nałożenia kar grzywny wynikających z art. 51 ust. 2 pkt 5 ustawy “weterynaryjnej” wobec ujawnienia kilkuletniej nielegalnej działalności tych podmiotów – zdaniem NIK – należy ocenić jako postępowanie nierzetelne (str. 27 i 28);

• w 2 PIW stwierdzono małą skuteczność wydanych przez PLWet. decyzji administracyjnych w sprawie poprawy stanu sanitarno - weterynaryjnego 4 targowisk i 4 zakładów mięsnych. Zalecenia nie zostały wyegzekwowane, gdyż przyjęto wyjaśnienie zarządów gmin o braku środków finansowych. Pomimo niezastosowania się zakładów do wydanych decyzji nie spowodowano ich zamknięcia, a sankcje ograniczono do kar pieniężnych lub złożenia w Prokuraturze zawiadomienia o popełnieniu wykroczenia (str. 22 - 24);

• w 2 PIW stwierdzono na 2 spędach skup zwierząt nieoznakowanych i bez świadectw miejsca pochodzenia, a także prowadzenie skupu w punktach, w których brak było pomieszczeń dla zwierząt (str. 29);

• urzędowi lekarze weterynarii z PIW w Warszawie nie potwierdzili żadnych z nieprawidłowości wykazanych przez Inspekcję Weterynaryjną w Sokołowie Podlaskim, a dotyczących 24,8 ton ćwierci wołowych pochodzących z zapasów Agencji Rynku Rolnego. Przesyłka ta została zwrócona do Chłodni “Morspol” w Warszawie ze względu na nieodpowiedni stan sanitarny. Stwierdzono zabrudzenia mięsa ziemią i smarem, nie usunięte rdzenie z rynienek kręgowych, miejscowe przekrwienia wszystkich ćwierci, nieczytelne pieczęcie z numerami weterynaryjnymi na części ćwierćtusz, ślady usunięcia i odkrawania mięśni oraz przewożenie mięsa na podłodze samochodu. Przesyłkę tę ponownie skierowano po upływie 2 tygodni do Zakładów Mięsnych w Sokołowie Podlaskim, gdzie została przyjęta przez lekarzy weterynarii do rozbioru pod warunkiem doczyszczenia. Postępowanie organów Inspekcji Weterynaryjnej podważa ich wiarygodność, gdyż w obrocie pomiędzy chłodnią i zakładami mięsnymi znalazło się mięso, co do którego tożsamości organy te nie były zgodne (str. 36 - 37);

• w 2 PIW nie przeprowadzono kontroli 27 podmiotów prowadzących zarobkowy przewóz zwierząt, w tym: 3 w 2002 r. z powodu przekazania ich pod nadzór nowo powstałego PIW i 24 w 2001 r. z powodu niezgłaszania przez nich pojazdów do kontroli pomimo kilkakrotnych wezwań (str. 29 - 30);

• przeprowadzona w 2002 r. przez NIK jak i przez b. Inspekcję Skupu i Przetwórstwa Artykułów Rolnych kontrola realizacji przepisów w zakresie ochrony zwierząt ze szczególnym uwzględnieniem transportu zwierząt wykazała, że żaden z 13 skontrolowanych punktów skupu i targowisk nie spełniał wszystkich wymogów określonych prawem, a ponad 30% nie posiadało dokumentacji potwierdzającej objęcie ich nadzorem weterynaryjnym. Spośród skontrolowanych 21 punktów skupu i 39 ubojni stwierdzono przypadki działań nielegalnych i nierzetelnych, polegających na: braku świadectw miejsca pochodzenia w 2 ubojniach, braku badań weterynaryjnych w 2 punktach skupu, braku znakowania zwierząt w 8 zakładach ubojowych i w 3 punktach skupu (str. 30).

3. Przepisy dotyczące nadzoru weterynaryjnego uregulowane ustawą “weterynaryjną” podlegają zmianom. Od 2000 r. zadania nadzoru weterynaryjnego zostały zmienione lub uzupełnione czterema nowelizacjami ustawy “weterynaryjnej”. Akty wykonawcze do ustawy “weterynaryjnej” utraciły moc i uchylenie ich nastąpiło z dniem 31 grudnia 2002 r. Nowe akty ukazują się systematycznie.

 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

1. Do końca 2002 r. wydano 8 rozporządzeń Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi (MRiRW) spośród 13 wynikających z delegacji zawartych w rozdziale 5 - badanie zwierząt i mięsa (art. 26 – 33) ustawy “weterynaryjnej”, zmienionej ustawą z dnia 25 lipca 2001 r. (str. 42 – 43).

2. Współpraca Inspekcji Weterynaryjnej z organami Państwowej Inspekcji Sanitarnej została uregulowana w znowelizowanej ustawie z dnia 11 maja 2001 r. o warunkach zdrowotnych żywności i żywienia, a realizacja wniosku o doprowadzenie przez GIW do jednoznacznych zasad pełnienia nadzoru nad targowiskową sprzedażą mięsa przez Inspekcję Weterynaryjną stała się nieaktualna w świetle przywołanej ustawy, która rozdzieliła podział kompetencji w zakresie nadzoru nad jakością zdrowotną środków spożywczych i wykonywania urzędowej kontroli żywności pomiędzy organy Inspekcji Sanitarnej i Inspekcji Weterynaryjnej (str. 40 – 41).

4. Wnioski NIK, dotyczące nadzoru sanitarnego ze strony Powiatowych Stacji Sanitarno – Epidemiologicznych (PSSE) nad warunkami sprzedaży żywności nie zostały w pełni uwzględnione przez Państwową Inspekcję Sanitarną.

5. Wnioski pokontrolne NIK pod adresem powiatowych lekarzy weterynarii sformułowane po kontroli w 2000 r. w sprawie wykonywania zadań nadzoru weterynaryjnego nad higieną produkcji oraz obrotem mięsem i jego przetworami nie zostały w pełni zrealizowane.

• w 4 PIW nie dokonano identyfikacji i ustalenia faktycznie prowadzonej działalności podmiotów funkcjonujących na terenie powiatu oraz nie objęto wszystkich podmiotów nadzorem weterynaryjnym,
• w 2 PIW nie wyegzekwowano poprawy warunków sanitarno – weterynaryjnych przez podmioty je naruszające,
• w 3 PIW nadzór nad lekarzami weterynarii wyznaczonymi do wykonywania badań zwierząt rzeźnych i mięsa był nadal nieskuteczny, a prowadzona przez nich dokumentacja była nierzetelna,
• w 2 PIW nie objęto pełnymi badaniami wszystkich zwierząt rzeźnych oraz łownych, a badano jedynie próbki od świń i dzików na włośnie,
• w 2 PIW nie zrealizowano wniosku, dotyczącego rzetelnego i zgodnego ze stanem faktycznym przedstawiania danych w sprawozdaniach statystycznych (str. 39 -40).

5. W wyniku kontroli stwierdzono uszczuplenia w dochodach w kwocie 21.365 zł, w tym na rzecz budżetu państwa 21.365 zł, wobec których NIK podjęła działania w celu ich odzyskania. PLWet. poinformował NIK, że kwota ta przekazana zostanie budżetowi państwa z przychodów środka specjalnego do dnia 31 grudnia 2003 r. gdyż jednorazowa spłata tej kwoty nie jest możliwa. (str. 33 i 48).

Sprawne i skuteczne nadzorowanie zadań w zakresie higieny produkcji oraz obrotu mięsem i jego przetworami jest jednym z najważniejszych zadań stojących obecnie przed Inspekcją Weterynaryjną. Wyniki kontroli w Powiatowych Inspektoratach Weterynarii wskazują na potrzebę usprawnienia wykonywanego przez nie nadzoru zapewniającego bezpieczeństwo sanitarne żywności. Zdaniem Najwyższej Izby Kontroli należy:

1. Przyspieszyć prace nad wydaniem przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi pozostałych aktów wykonawczych do ustawy z dnia 24 kwietnia 1997 r. o zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, badaniu zwierząt rzeźnych i mięsa oraz o Inspekcji Weterynaryjnej, zmienionej ustawą z dnia 25 lipca 2001 r.
2. Główny Lekarz Weterynarii powinien:

• wyegzekwować od powiatowych lekarzy weterynarii rzetelne prowadzenie dokumentacji, sprawozdawczości i rejestracji podmiotów podlegających nadzorowi weterynaryjnemu,
• spowodować podjęcie przez powiatowych lekarzy weterynarii skutecznych działań na rzecz:

• objęcia nadzorem wszystkich podmiotów podlegających nadzorowi weterynaryjnemu,
• wzmocnienia nadzoru nad lekarzami weterynarii wyznaczonymi do badania zwierząt rzeźnych i mięsa,
• poddania badaniom wszystkich ubijanych zwierząt rzeźnych,
• objęcia kontrolą działalności osób zajmujących się zawodowo ubojem zwierząt rzeźnych.

1. Prowadzić przez Wojewódzkie Inspektoraty Weterynarii w porozumieniu z zarządem województwa akcję informującą rolników o obowiązku i potrzebie badania zwierząt rzeźnych i mięsa.
2. Zwiększyć ze strony Głównego Inspektora Sanitarnego nadzór nad PSSE w zakresie kontroli miejsc sprzedaży mięsa i jego przetworów.

1.1. Podstawowe regulacje prawne w zakresie nadzoru weterynaryjnego nad higieną produkcji oraz obrotem mięsem i jego przetworami zawarte są w ustawie z dnia 24 kwietnia 1997 r. o zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, badaniu zwierząt rzeźnych i mięsa oraz o Inspekcji Weterynaryjnej, zwanej dalej ustawą “weterynaryjną” oraz w ustawie z dnia 11 maja 2001 r. o warunkach zdrowotnych żywności i żywienia. Do dnia 23 września 2001 r. postępowanie ze środkami spożywczymi regulowała ustawa z dnia 25 listopada 1970 r. o warunkach zdrowotnych żywności i żywienia.

1.2. Ustawa “weterynaryjna” określa m.in. zasady badania zwierząt rzeźnych i mięsa, wymagania weterynaryjne dotyczące produkcji towarów i obrotu nimi oraz organizację, zasady działania Inspekcji Weterynaryjnej (IW). Istotne zmiany w tej ustawie nastąpiły z dniem 13 lutego 2002 r., tj. po wejściu w życie ustawy z dnia 25 lipca 2001 r. o zmianie ustawy o zawodzie lekarza weterynarii i izbach lekarsko - weterynaryjnych, ustawy o zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, badaniu zwierząt rzeźnych i mięsa oraz o Inspekcji Weterynaryjnej oraz ustawy o organizacji hodowli i rozrodzie zwierząt gospodarskich, zwanej dalej “ustawą z dnia 25 lipca 2001 r.”. Ustawa ta m.in. rozszerzyła wykaz podmiotów gospodarczych, których działalność wymaga spełnienia warunków weterynaryjnych o podmioty, zajmujące się zarobkowym przewozem zwierząt lub ich skupem i sprzedażą (art. 5 ustawy “weterynaryjnej”). Poszerzyła kompetencje powiatowych lekarzy weterynarii (PLWet.) w zakresie oceny warunków weterynaryjnych przedsiębiorców prowadzących działalność określoną w ustawie “weterynaryjnej” i wprowadziła obowiązek prowadzenia ich rejestru. Wprowadziła także nowe warunki badania, uboju i znakowania zwierząt rzeźnych (art. 26 – 29 ustawy “weterynaryjnej”).

W myśl ustawy “weterynaryjnej” podmioty podejmujące działalność lub zajmujące się m. in. zarobkowym przewozem zwierząt lub ich skupem i sprzedażą, są obowiązane zgłosić właściwemu PLWet. zamiar rozpoczęcia działalności w terminie co najmniej 30 dni przed jej rozpoczęciem, a po zaprzestaniu działalności zgłosić ten fakt PLWet. w terminie 7 dni. Prowadzenie ww. działalności wymaga spełnienia warunków lokalizacyjnych, techniczno – sanitarnych, technologicznych i organizacyjnych zabezpieczających przed zagrożeniem epizootycznym lub epidemicznym i zapewniających właściwą jakość zdrowotną towarów, zwanych dalej “warunkami weterynaryjnymi”. PLWet. prowadzi rejestr ww. podmiotów (art. 5 ust. 1 i 3). W razie stwierdzenia, że działalność ww. podmiotów jest prowadzona niezgodnie z warunkami weterynaryjnymi, PLWet. może wydać decyzję administracyjną nakazującą usunięcie uchybień lub wstrzymującą prowadzenie działalności do czasu ich usunięcia. Jeżeli podmiot nie stosuje się do zaleceń, PLWet. może zakazać, w drodze decyzji, dalszego prowadzenia działalności (art. 6 ust.1 i 3).

Podmioty podejmujące działalność lub zajmujące się ubojem zwierząt rzeźnych, rozbiorem i przetwórstwem mięsa, a także ich składowaniem i transportem są zobowiązane zapewnić warunki weterynaryjne, w tym wynikające z projektu technologicznego zakładu zaopiniowanego przez powiatowego lekarza weterynarii lub rzeczoznawcę uznanego przez Głównego Lekarza Weterynarii GLWet. Powinny również zgłosić zamiar rozpoczęcia działalności powiatowemu lekarzowi weterynarii co najmniej 60 dni przed jej rozpoczęciem, a po zaprzestanie działalności zgłosić ten fakt w terminie 7 dni. PLWet. po dokonaniu kontroli wydaje decyzję w sprawie dopuszczenia lub niedopuszczenia zakładu do prowadzenia produkcji, nadaje weterynaryjny numer kwalifikacyjny, a także kwalifikuje zakład do prowadzenia sprzedaży: na rynek Unii Europejskiej lub innych państw; na rynek krajowy; bezpośredniej. PLWet. prowadzi rejestr zakładów dopuszczonych do prowadzenia produkcji na obszarze jego właściwości (art. 31 ustawy “weterynaryjnej” zmieniony przez art. 2 “ustawy z dnia 25 lipca 2001 r.”). W razie stwierdzenia, że działalność ww. podmiotów prowadzona jest niezgodnie z “warunkami weterynaryjnymi”, PLWet., w zależności od zagrożenia zdrowia ludzi, zwierząt albo naruszenia przepisów o ochronie zwierząt, wydaje decyzję: nakazującą usunięcie uchybień, zakazującą produkcji, ograniczającą wielkość produkcji, ograniczającą obszar wprowadzania na rynek. Jeżeli kierujący zakładem nie stosuje się do zaleceń, PLWet. może cofnąć decyzję o dopuszczeniu zakładu do prowadzenia produkcji (art. 31b dodany przez art. 2 “ustawy z dnia 25 lipca 2001 r.”)

PLWet. organizuje i nadzoruje m. in. badania zwierząt rzeźnych i mięsa oraz środków spożywczych pochodzenia zwierzęcego objęte obowiązkiem badania, a także ustala terenowe obwody badania i obwody badania dla poszczególnych rzeźni (art. 26 ustawy “weterynaryjnej”).

1.3. Ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o warunkach zdrowotnych żywności i żywienia rozdzieliła podział kompetencji w zakresie nadzoru nad jakością zdrowotną środków spożywczych i wykonywania urzędowej kontroli żywności pomiędzy organy Inspekcji Sanitarnej i Inspekcji Weterynaryjnej (art. 40). Organy IW sprawują m. in. nadzór nad miejscami uboju zwierząt i rozbioru mięsa, zakładami przetwórstwa mięsa, wszystkimi ubocznymi artykułami ubojowymi, sprzedażą mięsa w handlu obwoźnym, sprzedażą bezpośrednią środków spożywczych pochodzenia zwierzęcego. Wprowadzony został obowiązek przeprowadzania kontroli przez organy urzędowej kontroli żywności, w tym IW, bez wcześniejszego uprzedzenia kontrolowanego podmiotu o terminie i zakresie kontroli (art. 40 ust. 7). Ponadto organy IW - zgodnie z  art. 40 ust. 5, pkt. 10 ustawy z dnia 11 maja 2001 r. o warunkach zdrowotnych żywności i żywienia, (dodanym ustawą z dnia z dnia 24 lipca 2002 r. o zmianie ustawy o warunkach zdrowotnych żywności i żywienia oraz innych ustaw)- pełnią nadzór nad systemem HACCP.

Nadzór nad przestrzeganiem ustawy oraz nad wykonywaniem urzędowej kontroli żywności w odniesieniu do środków spożywczych pochodzenia zwierzęcego sprawuje minister właściwy do spraw rolnictwa, działając w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw zdrowia (art. 40 ust. 2).

Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt, zwana dalej “ustawą o ochronie zwierząt”, reguluje m.in. postępowanie ze zwierzętami gospodarskimi. Dnia 27 września 2002 r. weszła w życie ustawa z dnia 6 czerwca 2002 r. o zmianie ustawy o ochronie zwierząt, zgodnie z którą do czasu wydania przepisów wykonawczych przewidzianych w ustawie, nie dłużej jednak niż przez okres 12 miesięcy od dnia jej wejścia w życie, zachowują moc dotychczasowe przepisy wykonawcze, jeżeli nie są z nią sprzeczne.

Zgodnie z art. 34 ust. 3 ustawy o ochronie zwierząt, w uboju domowym zwierzęta kopytne mogą być uśmiercane tylko po uprzednim ich pozbawieniu świadomości przez przyuczonego ubojowca.

W myśl §7 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 26 kwietnia 1999 r. w sprawie kwalifikacji osób uprawnionych do zawodowego uboju, dopuszczalnych metod uśmiercania zwierząt stosownie do gatunku oraz organów uprawnionych do kontroli działalności osób, które zawodowo trudnią się ubojem zwierząt lub dokonują uboju w ramach działalności hodowlanej bądź gospodarczej, PLWet. jest organem uprawnionym do kontroli działalności osób, które zawodowo się trudnią ubojem zwierząt lub dokonują uboju w ramach działalności hodowlanej bądź gospodarczej.

Stosownie do art. 24 ust. 1 “ustawy o ochronie zwierząt” – transport zwierząt odbywa się środkami do tego celu przystosowanymi i jest prowadzony w odpowiednich warunkach. Decyzję w sprawie dopuszczenia środka transportu drogowego do użycia w transporcie zwierząt - od 27 września 2002 r. wydaje PLWet. (art. 24 ust. 4c “ustawy o ochronie zwierząt”).

1.5. Państwowa Inspekcja Sanitarna, została powołana ustawą z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej m. in. do sprawowania nadzoru nad warunkami zdrowotnymi żywności, żywienia i przedmiotów użytku. Zgodnie z uprawnieniami określonymi w art. 23 – 27, państwowy inspektor sanitarny, w związku z wykonywaną kontrolą, ma m. in. prawo wstępu do zakładów pracy, obiektów handlowych, środków transportu, pobierania próbek do badań laboratoryjnych.

Wykaz podstawowych aktów prawnych stanowi załącznik Nr 2 do informacji.
 

2. Uwarunkowania ekonomiczno-organizacyjne dotyczące produkcji oraz obrotu mięsem i jego przetworami

Rynek mięsa czerwonego na skutek systematycznego spadku produkcji wołowiny w coraz większym stopniu sprowadza się do rynku wieprzowiny. Spożycie wieprzowiny obniżyło się z 38,7 kg w 2000 r. do 38,2 kg w 2001 r., tj. o 1,2%, a wołowiny zmalało odpowiednio z 7 kg do 5,5 kg, tj. o 21,4%. W I półroczu 2002 r. postępowało uprzemysłowienie ubojów trzody chlewnej. Nastąpił także wzrost produkcji przetworów mięsnych o ok. 2%. Wzrost ubojów przemysłowych dokonuje się przy równoczesnym obniżeniu ubojów lokalnych o ok. 2%. Rozpoczęła się więc restrukturyzacja części rzeźnianej sektora, prowadząca do koncentracji ubojów na cele handlowe. Poprawiła się rentowność przemysłu mięsnego – netto do 1,2%. Wciąż utrzymuje się niski poziom inwestowania, co zagraża planom dostosowania zakładów mięsnych do standardów UE. Nakłady inwestycyjne w przemyśle mięsnym obniżyły się z ok. 150 mln USD w latach 1997 – 1999 do 130 mln USD w 2001 r. Stan dostosowań przemysłu mięsnego do standardów UE jest jednak mały, a postęp w tej dziedzinie niewielki. Standardy te spełnia tylko 60 zakładów.

Zagrożenia dla branży mięsnej określone zostały w 2002 r. w piśmie “Gospodarka Mięsna” przez sekretarza generalnego Polskiego Związku Producentów, Eksporterów i Importerów Mięsa. Groźbę dalszego obniżenia konkurencyjności branży mięsnej zwiększają: głęboka dekoniunktura, niedostosowanie poważnej części przemysłu mięsnego do obowiązujących wymogów prawa, rozdrobnienie podmiotów, zwłaszcza ubojów zwierząt, brak należytych jego związków z rozdrobnionym rolnictwem i brak wspólnych rynków. Trzy największe zagrożenia dla sektora mięsnego spowodowane są archaiczną strukturą agrarną gospodarstw rolnych, brakiem systemu organizacji, rozwoju i skutecznej regulacji rynków rolnych, a także są skutkiem nieuczciwej konkurencji wynikającej z liberalnego traktowania jej przez organy nadzoru. Wg autora, struktura agrarna pośrednio hamuje procesy koncentracji ubojów zwierząt, gdzie rozdrobnienie jest równie archaiczne. Stwierdzono, że ogromna liczba powstałych w latach dziewięćdziesiątych ubojni i przetwórni (ponad 6.000) w dużej części nie spełnia wymagań higienicznych i weterynaryjno – sanitarnych obowiązującego prawa. W artykule wskazano, że wprawdzie w tej dziedzinie postępują procesy restrukturyzacyjne jednak nadal te ubojnie wprowadzają swoje produkty na rynek.

W okresie objętym kontrolą niekorzystnie kształtowały się uwarunkowania produkcyjno – rynkowe w chowie zwierząt gospodarskich stanowiących podstawowe gatunki zwierząt określonych jako rzeźne.

W czerwcu 2002 r. pogłowie bydła wynosiło 5.501,5 tys. sztuk, a owiec 332,5 tys. sztuk i spadło w porównaniu z analogicznym okresem 2001 r. odpowiednio o 232,8 tys. sztuk (4,1%) i o 10,9 tys. sztuk (3,2%).

W końcu lipca 2002 r. pogłowie trzody chlewnej wynosiło 18.707,4 tys. sztuk i w porównaniu z analogicznym okresem 2001 r. wzrosło o 1.601,8 tys. sztuk (9,4%). W strukturze pogłowia zmniejszył się udział tuczników.

W 2001 r. wyprodukowano 4.107,2 tys. ton żywca rzeźnego ogółem, tj. o 5,2 tys. ton mniej (o 0,1%) niż w 2000 r. W okresie tym wzrosła produkcja żywca drobiowego (o 19,2%), spadła natomiast produkcja żywca rzeźnego: wołowego (o 11,5%), cielęcego (o 1,9%) i wieprzowego (o 3,3%).

Około 40% rynku mięsa znajduje się w rękach zakładów nie spełniających warunków sanitarno – weterynaryjnych. Wg ekspertów, w okresie restrukturyzacji sektora i dostosowania do standardów UE może nastąpić wyraźna redukcja zdolności produkcyjnych. Ubój trzody chlewnej może spaść nawet o 30%, bydła – 45%, produkcja wędlin o 25%, a konserw o 55%.

Informacje przedsiębiorstw wskazują, że mimo wsparcia ich inwestycji kredytami preferencyjnymi i uruchomienia programu SAPARD jest prawdopodobne, że znacząca część firm z grupy B1 (zakłady mięsne bliskie dostosowania do norm unijnych, które deklarują, że osiągną wymagane standardy UE przed datą integracji) nie zdąży zrealizować przed integracją swoich programów inwestycyjnych. Oznacza to, że może się zwiększyć liczba zakładów ubiegających się o okresy przejściowe lub też szybszy będzie proces koncentracji działalności szczególnie ubojów, w zakładach, które osiągną wymagane standardy.
 

3. Istotne ustalenia kontroli

3.1. Obiekty objęte nadzorem weterynaryjnym i ich stan sanitarny

Liczba skontrolowanych przez Inspekcję Weterynaryjną ogółem obiektów w zakresie higieny artykułów pochodzenia zwierzęcego wyniosła w 2001 r. ogółem 41.171 obiektów, tj. 85,0 % liczby obiektów skontrolowanych w 1999 r. Odsetek obiektów o złym stanie sanitarnym zmalał z 14,2% w 1999 r. do 12,2% w 2001 r.

W 2001 r. objęto nadzorem weterynaryjnym i skontrolowano łącznie 6.455 rzeźni bydła owiec, kóz, świń i koni oraz zakładów rozbioru mięsa i przetwórni mięsa, tj. więcej o 23,0% od liczby skontrolowanych łącznie w 1999 r. zakładów mięsnych, rzeźni, punktów uboju i masarni. Odsetek obiektów o złym stanie sanitarnym w ww. sektorze mięsa czerwonego wzrósł z 27,8% w 1999 r. do 30,1% w 2001 r.

Produkcja w niedostatecznych warunkach sanitarno – higienicznych stwarza, ze względu na jakość wyprodukowanego w takich warunkach produktu, potencjalne zagrożenie dla bezpieczeństwa zdrowia publicznego.

W latach 2000 – 2001 zwiększył się odsetek rzeźni bydła, owiec, kóz, świń i koni o złym stanie sanitarnym. W 2000 r. spośród 2.602 rzeźni skontrolowanych przez Inspekcję Weterynaryjną - 963 obiekty, tj. 37,0% uznano za obiekty o złym stanie sanitarnym, gdy w 2001 r. przy mniejszej liczbie skontrolowanych rzeźni (2.099), odsetek obiektów o złym stanie sanitarnym wzrósł do 42,4%. Spośród obiektów o złym stanie sanitarnym w 2001 r. w ok. 90% obiektach stwierdzono zły stan sanitarny w części technicznej, a ok. 3% obiektów korzystało z wody nie odpowiadającej warunkom jakim powinna odpowiadać woda na potrzeby gospodarcze. Ponadto w co piątym obiekcie brak było porządku i czystości.

Liczba decyzji administracyjnych w sprawie poprawy stanu sanitarnego rzeźni bydła owiec, kóz, świń i koni oraz zakładów rozbioru mięsa i przetwórni mięsa zmalała w latach 1999 – 2001 z 6.299 do 5.152, tj. o 18,2%. W okresie tym Inspekcja Weterynaryjna zwiększyła natomiast podejmowanie rygorystycznych decyzji przerwania produkcji lub unieruchomienia zakładu gdy nie przestrzegały one obowiązujących przepisów, przy czym liczba decyzji w sprawie przerwania produkcji i unieruchomienia zakładu wzrosła odpowiednio z 652 do 1.232, tj. o 88,9 %. Na przykład:

• liczba wydanych przez PLWet. w Zgierzu decyzji wstrzymujących produkcję wzrosła

z 1 w 2000 r. do 31 w 2001 r. 31 i 6 w okresie trzech kwartałów 2002 r. W 28 przypadkach wstrzymana uprzednio produkcja została uruchomiona. W pozostałych 10 przypadkach produkcja całego zakładu lub jej część była wstrzymana do dnia zakończenia kontroli z powodu: pogorszenia się warunków sanitarno – higienicznych wymaganych do jej prowadzenia - 3 zakłady; wstrzymania od 2001 r. uboju bydła ze względu na brak warunków do właściwego postępowania z SRM – 6 zakładów, wstrzymany ubój zwierząt rzeźnych ze względu na brak warunków do jego prawidłowego prowadzenia (wspólne pomieszczenia produkcyjne rzeźni i przetwórni) – 1 zakład.

Stwierdzono przypadki, że podmiot nie zastosował się do wydanych przez PLWet. decyzji, a organy Inspekcji Weterynaryjnej nie zawsze skutecznie i konsekwentnie egzekwowały poprawę warunków weterynaryjnych w podmiotach objętych nadzorem. Spośród 5 objętych kontrolą PIW, w 2 stwierdzono, że pomimo wydania decyzji nie wyegzekwowano poprawy stanu sanitarno – weterynaryjnego. Na przykład:

• PLWet. w Ostrołęce wydał nadzorowanym podmiotom w okresie II półrocza 2000 r. o w 2001 r. 38 decyzji, z tego 4 decyzje dotyczące poprawy stanu sanitarno – weterynaryjnego targowisk w Myszyńcu, Baranowie, Goworowie i Kadzidle nie były egzekwowane. Za ich realizację odpowiedzialni byli wójtowie gmin i burmistrz Myszyńca. Nie zostały one jednak zrealizowane.

• Decyzje wydane w 1999 r. przez PLWet. w Ostrołęce dla trzech zakładów, dotyczące poprawy stanu sanitarno – weterynaryjnego, nie zostały do zakończenia kontroli (I kwartał 2002 r.) wyegzekwowane. W zakładach prowadzone było postępowanie egzekucyjne dotyczące niewykonania decyzji, a przedsiębiorcom zostały udzielone upomnienia oraz nałożono kary pieniężne.
• W dniu 4 lipca 2000 r. PLWet. w Mińsku Mazowieckim decyzją zobowiązał “Max” s.c. do poprawy warunków w zakładzie masarskim. W dniu 4 września 2000 r. w trakcie kontroli sprawdzającej stwierdzono, ze nie wykonano zaleceń określonych w decyzji PLWet. W dniu 16 września 2000 r. wydał decyzję zobowiązującą do zaprzestania produkcji wędlin oraz uboju zwierząt z dniem 10 listopada 2000 r. Pomimo upływu tego terminu nie zaprzestano działalności. W dniu 17 października 2001 r. PLWet. złożył w Prokuraturze Rejonowej w Mińsku Mazowieckim zawiadomienie o popełnieniu wykroczenia określonego w art. 27 i art. 51 ustawy “weterynaryjnej”.

• w sprawozdaniu RGŻ–5 sporządzonym przez PIW w Mińsku Mazowieckim nierzetelne dane dotyczyły liczby wydanych decyzji. Podano, że w 2000 r. wydano 29 decyzji administracyjnych w sprawie poprawy stanu sanitarnego, w tym dla zakładów mięsnych – 28 i dla zakładów drobiarskich – 1. gdy faktycznie wydano 28 decyzji uchylających lub w sprawie poprawy stanu sanitarnego w zakładach mięsnych i rzeźniach i 2 w zakładach drobiarskich;

• PLWet. w Sokołowie Podlaskim nie zrealizował wniosku po kontroli przeprowadzonej przez NIK w 2000 r., dotyczącego rzetelnego i zgodnego ze stanem faktycznym przedstawiania danych w sprawozdaniach statystycznych. Ustalono, że w sprawozdaniu RGŻ-5 za 2000 r. wykazano 10 zakładów mięsnych objętych nadzorem gdy nadzorowano 11, a zamiast 11 spraw skierowanych do prokuratury - wykazano 10. Według sprawozdania RGŻ-6 badaniem zwierząt rzeźnych w uboju domowym objęto w 2000 r. 62 sztuki, gdy faktycznie zbadano 155 sztuk, a w sprawozdaniu z realizacji państwowego nadzoru weterynaryjnego (...) w 2001 r. (RRW-3) w wykazanych 30 kontrolach nie ujęto 2 kontroli spędów zwierząt rzeźnych.

W 1999 r. GIW, poprzez wojewódzkich lekarzy weterynarii, zebrał informacje o nadzorowanych zakładach w branży mięsnej z podziałem na trzy kategorie: A, B1 i B2. Wyniki kontroli przeprowadzonej w 2000 r. wskazały na brak ścisłego przestrzegania przepisów dotyczących warunków weterynaryjnych w nadzorowanych zakładach, a głównie w zakładach B2 (135 zakładów, które wg ówczesnej kwalifikacji do końca 2002 r. wg stanu sanitarno – weterynaryjnego nie będą mogły spełnić wymagań UE). Było to skutkiem m.in. słabego nadzoru ze strony Inspekcji Weterynaryjnej oraz tolerancyjnego podejścia do tego rodzaju zakładów ze strony niektórych organów tej Inspekcji.

Zgodnie z propozycją Komisji Europejskiej została w 2001 r. przygotowana przez GIW nowa kategoryzacja zakładów sektora mięsnego, wg której spośród 3.687 zakładów o rodzaju produkcji – mięso czerwone jedynie 60 zakładów spełniało normy unijne, a uprawnienia eksportowe do UE miało 43 zakłady (kategoria A), tj. zaledwie 1,2%. Pozostałe zakłady to:

• 1.692 zakłady mięsne (przemysłowe i o małej skali produkcji) bliskie dostosowania do norm unijnych, które deklarują, że osiągną wymagane standardy UE przed datą integracji (kategoria B1),
• 260 zakładów posiadających plan dostosowania i prowadzących restrukturyzację, której nie zdążą zakończyć przed akcesją - ubiegają się o okres przejściowy (kategoria B2),
• 1.675 zakładów nie spełniających wymogów unijnych, nie posiadających planów modernizacji i przewidzianych do likwidacji - (kategoria C).

Polskie stanowisko negocjacyjne zakłada możliwość skorzystania przez zakłady o strukturze przemysłowej z okresów przejściowych na dostosowanie. Według powyższej kategoryzacji są to zakłady, zarówno rozbioru jak i przetwórstwa o strukturze przemysłowej, zakwalifikowane do kategorii B2. Stanowią one jednak tylko ok. 7% ogółu zakładów.

Sposób monitorowania i egzekwowania przez organy Inspekcji Weterynaryjnej postępu prac dostosowawczych do zgodności z przepisami UE i Polski oraz częstotliwość przeprowadzania kontroli zostały określone przez GLWet. dopiero instrukcją z dnia 25 czerwca 2002 r.

Stwierdzono, że stopień zaawansowania prac dostosowawczych w zakładach wynosił od niepodejmowania w ogóle żadnych prac do 100% ich zrealizowania. Na przykład;

• Liczba zakładów nadzorowanych przez PLWet. w Zgierzu zmniejszyła się z 59 w 2000 r. do 55 w 2002 r. Na koniec III kwartału 2002 r. z 29 zakładów zakwalifikowanych do kategorii B1: 3 zakłady zrealizowały w 100% harmonogram prac dostosowawczych do wymagań UE zaakceptowany przez organy Inspekcji Weterynaryjnej, 12 zakładów w 50%, 14 zakładów poniżej 50%. 26 zakładów zaliczonych do kategorii C w ogóle nie opracowało programu modernizacji i nie przystąpiło do prac dostosowawczych. Kontrola ustaliła, że sytuacja sanitarno - weterynaryjna w zakładach, które podjęły realizację programów restrukturyzacyjnych uległa nieznacznej poprawie. Wskazuje na to ilość ocen pozytywnych wynikających z okresowych kontroli wybranych zakładów kategorii B1, która wzrosła z 323 w IV kwartale 2000 r. do 369 w II kwartale 2002 r., tj. o 14,2%.

• Z 11 zakładów nadzorowanych przez PLWet. w Sokołowie Podlaskim, 10 zakwalifikowanych było w 2000 r. do kategorii B2 i 9 z nich posiadało zatwierdzone decyzjami PLWet. programy naprawcze i harmonogramy prac modernizacyjnych z terminem zakończenia realizacji do końca 2002 r. Pomimo realizacji programów naprawczych zakłady te zostały w okresie od maja 2001 r. do marca 2002 r. przekwalifikowane z kategorii B2 do kategorii C. Było to niezgodne z pismem GLWet. z 24 kwietnia 2001 r. skierowanym do wojewódzkich lekarzy weterynarii

(GIWie-070-108/01) dotyczącym klasyfikacji zakładów w aspekcie dostosowania do wymogów UE, że do kategorii C kwalifikują się zakłady nie spełniające wymogów unijnych, nie posiadające planu modernizacji i przewidziane do likwidacji. Wg wyjaśnień PLWet. “zakwalifikowanie ich do kategorii C wpłynęło mobilizująco na właścicieli i spowodowało szybkie usunięcie uchybień sanitarnych, co w efekcie pozwoliło na umieszczenie tych zakładów w kategorii B1” Po przedstawieniu przez zakłady w lipcu i sierpniu 2002 r. harmonogramów usunięcia braków strukturalnych zaopiniowanych przez Mazowieckiego Wojewódzkiego Lekarza Weterynarii, zakłady zostały przekwalifikowane do kat. B1. Stosowne decyzje uchylające decyzje z roku 2000 Powiatowego Lekarza Weterynarii dot. programów naprawczych i harmonogramów prac modernizacyjnych wydano w październiku i listopadzie 2002 r.

Z ogólnej liczby 2.022 rzeźni (mięsa czerwonego) w III kwartale 2002 r. 19 rze?ni zaliczonych zosta?o do kategorii A, 857 rze?ni do kategorii B1, 154 do kategorii B2, a 992 rze?ni, tj. 49,1% do kategorii C. Oznacza to, ?e ok. ? rze?ni w Polsce nie spe?nia wymogów UE i w razie niedostosowania się do nich zostanie zlikwidowana.

Liczba rzeźni bydła i trzody spełniających wymagania UE zmniejszyła się z 17 w 2001 r. do 16 w III kwartale 2002 r., a liczba rzeźni, które mają szansę zakończyć dostosowanie do końca 2003 r. zmalała w tym okresie z 1339 do 857 zakładów. Liczba rzeźni, które zostały zaliczone do kategorii C i są przewidziane do likwidacji wzrosła z 603 w 2001 r. do 987w III kwartale 2002 r., tj. o 63,7%.

Liczba zakładów objętych nadzorem weterynaryjnym w sektorze mięsa czerwonego zmniejszyła się z 4.139 zakładów w 1999 r. (3.991 w 2000 r.) do 3.687 w III kwartale 2002 r., tj. o 10,9%.

Liczba nadzorowanych przez Inspekcję Weterynaryjną miejsc gromadzenia zwierząt – spędów zwierząt rzeźnych zwiększyła się z 1.556 w 1999 r. do 2.064 w 2001 r., tj. o 32,6%, a liczba dokonanych kontroli odpowiednio z 4.042 do 5.622, tj. o 39,0%.

Na terenie działania 5 skontrolowanych PIW, nadzorem weterynaryjnym objęte były w 2000 r. 142 zakłady zajmujące się ubojem zwierząt, rozbiorem oraz przetwórstwem mięsa, w 2001 r. 147 zakłady, a w 2002 r. 133 zakłady. Stanowiło to ok. 3,5% ogólnej liczby tych zakładów w Polsce.

Liczba podmiotów faktycznie działających na terenie skontrolowanych PIW nie jest zgodna z prowadzonymi przez PIW rejestrami. Stwierdzono, że na terenie 4 spośród 5 kontrolowanych PIW, 21 podmiotów (tj. ok. 15% ujętych w rejestrach) prowadziło działalność w zakresie skupu zwierząt rzeźnych oraz produkcji i przetwórstwa mięsa bez nadzoru weterynaryjnego. Rejestry podmiotów nie były aktualizowane na bieżąco, co wynikało m. in. z braku wspólnego działania PIW i jednostek samorządu terytorialnego i w ocenie NIK było nierzetelne. Na przykład:

• W ewidencji MIW w Ostrołęce w 2001 r. wykazano 43 podmioty, których działalność objęto nadzorem weterynaryjnym. Inspektorat nie objął nadzorem weterynaryjnym

3 podmiotów gospodarczych, przy czym dopiero po 8 latach działalności objęto nadzorem jeden z podmiotów. Ustalono, że K.D. został objęty nadzorem weterynaryjnym dopiero
3 kwietnia 2001 r., a działalność gospodarczą – handel zwierzętami hodowlanymi
i artykułami spożywczymi zarejestrował w Urzędzie Gminy w Troszynie i w Urzędzie Skarbowym w Ostrołęce w dniu 19 stycznia 1993 r. Wg wyjaśnień PLWet., dopiero dzięki informacjom uzyskanym przez kontrolera NIK, wszczęto działania mające na celu objęcie nadzorem weterynaryjnym działalności prowadzonej przez te podmioty.
• Ustalono, że liczba nadzorowanych w 2002 r. przez PIW w Zgierzu podmiotów zajmujących się działalnością w zakresie produkcji mięsa i jego przetworów oraz prowadzących skup i transport zwierząt była o 48 mniejsza od zarejestrowanych w miastach i gminach. Dane o ilości podmiotów w rejestrze nie zostały uzgodnione z organami administracji samorządowej. Dopiero w trakcie kontroli PLWet. podjął czynności w celu sprawdzenia czy podmioty te prowadzą działalność.
• PLWet. w Płocku nie objął w 2001 r. nadzorem 8 podmiotów wykazanych w ewidencji działalności gospodarczej urzędów miast i gmin, które zarejestrowały skup i sprzedaż zwierząt rzeźnych. 6 podmiotów z powiatu płockiego i 2 z gostynińskiego, które otrzymały zaświadczenie o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej nie dopełniły obowiązku zawiadomienia organu Inspekcji Weterynaryjnej o zamiarze rozpoczęcia działalności, stosownie do art. 5 ustawy “weterynaryjnej”.

• W.M. z Sokołowa Podlaskiego prowadzący działalność od 2001 r. w zakresie usług masarsko-garmażeryjnych, został wykazany przez Burmistrza Sokołowa Podlaskiego w ramach informacji udzielonych kontrolerowi NIK. Nie zgłosił działalności do PIW. W trakcie kontroli do PLWet. wpłynęło pismo z dnia 29 listopada 2002 r. od Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Sokołowie Podlaskim z prośbą o załatwienie wg właściwości skargi dotyczącej Zakładu Wędliniarskiego w Sokołowie Podlaskim-Wesoła. Do pisma dołączono kopie przedmiotowej skargi. W skardze podano, że działalność prowadzona jest przez W.M. w Sokołowie Podlaskim w niedostatecznych warunkach sanitarnych. Używany surowiec jest nieznanego pochodzenia, a sprzedaż produktów odbywa się na miejscu i w handlu obwoźnym. PLWet. pismem z dnia 3 grudnia 2002 r. poprosił Powiatowego Komendanta Policji w Sokołowie Podlaskim o wszczęcie postępowania w przedmiotowej sprawie.

Za nierzetelne należy uznać przypadki niewykorzystania w 2 skontrolowanych PIW możliwości nałożenia kar grzywny, wynikających z art. 51 ust. 2 pkt 5 ustawy “weterynaryjnej”, w stosunku do podmiotów, które – zajmując się działalnością podlegająca nadzorowi weterynaryjnemu – nie zawiadomiły w wymaganym terminie o zamiarze jej podjęcia lub zaprzestania. Na przykład:

• W II połowie 2000 r. 2 podmioty zarejestrowały w PIW w Płocku rozpoczęcie działalności w zakresie skupu i przewozu zwierząt, mimo że działalność gospodarczą (wpis do ewidencji działalności gospodarczej) rozpoczęły w 1997 r. W 2001 r. zgłosiło działalność do PIW 13 podmiotów, z których 1 rozpoczął działalność w 1993 r. , 4 w 1994 r., 1 w 1995 r. ,

4 w 1999 r. i 3 w 2000 r. (po 8, 7, 6 i 2 latach oraz 1 roku). I tak np. M.W. zam. w Pacynie 21 marca 2002 r. zgłosił do PIW rozpoczęcie działalności po prawie roku i dwóch miesiącach od zawarcia z Zakładami Mięsnymi S.A. w Płocku umowy na skup żywca.

Stwierdzono, że w 2 PIW nadzór sprawowany nad skupem zwierząt był niewystarczający. Dopuszczano do skupu zwierząt bez świadectw miejsca pochodzenia i w nieodpowiednich warunkach. W ocenie NIK takie działania były nielegalne i nierzetelne oraz utrudniają postępowanie w przypadku podejrzenia choroby. Na przykład:

• W PIW w Zgierzu w 2 przypadkach dopuszczono do dalszej działalności podmiotów, które prowadziły skup w punktach gdzie brak było pomieszczeń dla zwierząt, co było niezgodne z rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 21 stycznia 1999 r. w sprawie szczegółowych warunków weterynaryjnych wymaganych przy organizacji lub urządzaniu targów, spędów (...). 45% zwierząt dostarczonych do punktu skupu w Kamieniu nie posiadało świadectw miejsca pochodzenia, pomimo to inspektor PIW w Zgierzu nie wydał odpowiednich zaleceń. Działanie takie było niezgodne z art. 7 ustawy “weterynaryjnej”, w myśli której zwierzęta mogą być wprowadzone do obrotu, jeżeli m.in. są oznakowane i zaopatrzone w świadectwo miejsca pochodzenia.

• w okresie trzech kwartałów 2002 r. PIW w Zgierzu nie przeprowadził w ogóle kontroli 3 podmiotów zajmujących się zarobkowym przewozem zwierząt z terenu powiatu poddębickiego;

• kontrola PIW w Mińsku Mazowieckim ustaliła, że w dokumentacji (wg stanu na marzec 2002 r.) wykazano 39 zarejestrowanych podmiotów zajmujących się transportem zwierząt. W 2000 r. PIW objął nadzorem 12 podmiotów. W 2001 r. PIW nadzorował 13 podmiotów, a oświadczenie o zaprzestaniu działalności złożyło 13 podmiotów. W 2001 r. spośród 28 podmiotów, 10 pomimo dwukrotnego monitowania nie poddało pojazdów kontroli i nie złożyło oświadczeń o zaprzestaniu działalności, a 14 zgłosiło się do kontroli dopiero na początku 2002 r. W dniu 12 marca 2002 r. PIW wystosował wezwanie do wszystkich osób, które nie zgłosiły pojazdów do kontroli do stawienia się w PIW w Mińsku Maz. w celu ustalenia przydatności pojazdu do transportu zwierząt.

• w strukturze organizacyjnej PIW w Sokołowie Podlaskim nie wyodrębniono zespołu ds. środków żywienia zwierząt oraz stanowiska pracy do spraw higieny materiału biologicznego, wskazanych w §5 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 28 grudnia 1998 r. w sprawie zasad organizacji inspektoratów weterynarii. Zadanie nadzoru nad środkami żywienia zwierząt oraz higieny materiału biologicznego zostało zapisane w zakresie czynności Z-cy PLWet. Wg wyjaśnień PLWet. “zespołu ds. środków żywienia zwierząt oraz stanowiska pracy ds. higieny materiału biologicznego nie wyodrębniono z powodu braków kadrowych.”

Liczba obwodów urzędowego badania mięsa w Polsce zmniejszyła się z 4.889 w 1999 r. do 4.454 w 2001 r., tj. o 8,9%.

Nadzór PLWet. nad lekarzami weterynarii wyznaczonymi do urzędowego badania zwierząt rzeźnych i mięsa oraz nadzór nad obwodami badania i obwodami badania dla poszczególnych rzeźni w 2 spośród 5 skontrolowanych PIW był niedostateczny. Nie przestrzegane było zalecenie GLWet., który realizując wniosek NIK, pismem z dnia 8 grudnia 2000 r. zobowiązał wojewódzkich lekarzy weterynarii do nałożenia na powiatowych lekarzy weterynarii obowiązku konfrontacji liczby zakupionych zwierząt do uboju z liczbą zwierząt poddanych ubojowi i wykazywanych w dziennikach urzędowego badania zwierząt i mięsa. W skontrolowanych obwodach
[w obecności kontrolera NIK] stwierdzono przypadek, że spośród 31 pozycji
w dzienniku badania przedubojowego prowadzonego w obwodzie badania dla Zakładu Mięsnego w S. zapisy w 6 pozycjach były różne od zapisów w dokumentacji zakładu,
a liczba przyjętych i dopuszczonych do uboju świń wg zapisów lekarzy weterynarii, różniła się w poszczególnych pozycjach od liczby świń wymienionej w dokumentacji zakładu od 2 do 6 sztuk. Również w firmie “J.” przy uboju usługowym w dzienniku badania poubojowego wpisywano jako właściciela zwierząt firmę, a nie posiadacza zwierzęcia i w dzienniku badania przedubojowego wykazano tylko liczbę zwierząt przyjętych, brak było natomiast wpisu liczby zwierząt dopuszczonych do uboju. Postępowanie takie było niezgodne z rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 11 grudnia 1998 r. w sprawie sposobu badania zwierząt rzeźnych (...), w myśl którego dziennik badania przedubojowego powinien zawierać m. in. liczbę zwierząt dopuszczonych w danym dniu do uboju oraz imię, nazwisko i adres zamieszkania albo nazwę i siedzibę posiadaczy tych zwierząt. Według dokumentacji Masarni Wytwórni Wędlin w K. L. w marcu 2002 r. spośród 5 skontrolowanych dostaw mięsa do produkcji wędlin wykorzystano 2 dostawy mięsa wieprzowego (530 kg) nie zaopatrzonego w świadectwo zdrowia wystawione przez urzędowego lekarza weterynarii. Zgodnie z art. 29 ustawy “weterynaryjnej”, mięso i jego przetwory przeznaczone do wprowadzenia na rynek powinny być zaopatrzone w świadectwo zdrowia wystawione przez urzędowego lekarza weterynarii. W związku z powyższym PLWet. przygotował decyzję zobowiązującą właściciela zakładu do wykorzystania do produkcji wędlin oraz wprowadzania na rynek mięsa zaopatrzonego w świadectwo zdrowia wystawiane przez urzędowego lekarza weterynarii.

Ustalono, że prowadzona przez wyznaczonych lekarzy weterynarii dokumentacja dotycząca nadzorowanej przez nich działalności zakładu była nierzetelna, a sam nadzór nie zawsze właściwy i skuteczny. Na przykład:

• Na terenie działania PIW w Zgierzu spośród 5 skontrolowanych zakładów [w obecności kontrolera NIK], w 3 stwierdzono uchybienia wskazujące na nierzetelne wykonywanie zadań przez wyznaczonych lekarzy weterynarii:

• w ubojni zwierząt w O. na 2 świadectwach zdrowia nieczytelny był zapis ilości i numerów kolczyków przyjętych zwierząt [bydła i trzody chlewnej];
• w chłodni zakładu masarskiego w O. obok wyrobów gotowych, znajdowało się wbrew przepisom 11 skrzynek transportowych tłuszczów oraz opakowanie ze świeżą zieloną pietruszką;
• w zakładzie mięsnym w S. lekarz wpisał do dziennika badania przedubojowego wykonanie badań w dni świąteczne, gdy w tych dniach nie odbywał się skup, ani nie było zwierząt w magazynie.

• Spośród 2 skontrolowanych (w obecności kontrolera NIK) zakładów zajmujących się ubojem zwierząt na terenie działalności PIW w Sokołowie Podlaskim, stwierdzono, że w firmie Ubój, Handel Artykułami Mięsnymi E.iR..O. Spółka Jawna, ogłuszania i uboju bydła dokonuje osoba bez świadectwa potwierdzającego odpowiednie kwalifikacje zawodowe. W związku z powyższym PLWet. przygotował decyzję, w której zobowiązuje Spółkę do zatrudnienia do dnia 2 stycznia 2003 r. na stanowisku ogłuszania i uboju osoby z odpowiednimi kwalifikacjami zawodowymi. Podjęcie działań przez PLWet. dopiero podczas kontroli NIK wskazuje, że dotychczasowy nadzór weterynaryjny był nierzetelny.

• W 9 istniejących w powiecie sokołowskim terenowych obwodach urzędowego badania zwierząt rzeźnych i mięsa PLWet., nie wyznaczył lekarzy wet. i nie podpisał z nimi umów na badanie zwierząt rzeźnych i mięsa. Stwierdzono, że w okresie objętym kontrolą lekarze weterynarii pomimo niezawarcia umów, w 4 spośród 8 terenowych obwodów dokonali badania 97 zwierząt rzeźnych (83 świń, 1 dzika, 12 sztuk bydła 1 cielęcia), a badania w kierunku na włośnie w 5 obwodach przeprowadzili w 176 przypadkach. Wyjaśnienia PLWet., że nie zawarto umów i nie wyznaczono lekarzy weterynarii w terenowych obwodach badania mięsa, ponieważ nie było zapotrzebowania na takie usługi należy uznać za niezrozumienie zadań Inspekcji Weterynaryjnej w zakresie bezpieczeństwa sanitarnego żywności. Ustalono, że dopiero w trakcie kontroli tj. 21 listopada 2002 r. PLWet. zwołał naradę, na której lekarze weterynarii otrzymali nowe pieczęcie do znakowania mięsa oraz odebrali decyzje i upoważnienia do badania w terenowych obwodach badania zwierząt rzeźnych i mięsa.

• PLWet. w Płocku nie zaopatrzył wyznaczonych lekarzy weterynarii, z którymi podpisał umowy na badanie zwierząt rzeźnych i mięsa [w 2000 r – 35 , w 2001 r. – 36] w odznaki identyfikacyjne – wymagane art. 44a ustawy “weterynaryjnej” - oraz w jednym przypadku nie dopełnił obowiązku wynikającego z art. 46 ust. 2 ustawy “weterynaryjnej” i nie podał do publicznej wiadomości siedziby i obszaru działania oraz nazwiska lekarza weterynarii wyznaczonego do badania zwierząt rzeźnych i mięsa w obwodzie terenowym w Sannikach. Dopiero w trakcie trwania kontroli, PLWet. przesłał do Urzędu Gminy w Sannikach przedmiotową informację.

Kontrola w PIW w Sokołowie Podlaskim wykazała, że opłaty za usługi dezynfekcyjne wykonywane przez pracownika PIW stanowiły źródło przychodów środka specjalnego o nazwie “inspekcja higieny mięsa i zwierząt w obrocie”. W ocenie NIK takie kwalifikowanie opłat było nielegalne i w konsekwencji w okresie od lipca do listopada 2000 r. spowodowało uszczuplenie dochodów budżetowych o 21.365,80 zł. Było to niezgodne z art. 45 ust. 2 ustawy “weterynaryjnej”, w myśl którego źródłem dochodów środka specjalnego są opłaty za czynności wykonywane przez osoby nie będące pracownikami Inspekcji Weterynaryjnej.

• GLWet., w związku z wnioskiem NIK o objęcie badaniami wszystkich zwierząt rzeźnych oraz łownych, zwrócił się do GUS o podanie podstaw do określenia liczby zwierząt poddanych ubojowi. Z odpowiedzi wynika, że źródłem danych do sporządzenia szacunku produkcji żywca wieprzowego oraz rocznego bilansu obrotu trzodą chlewną, w tym określenia liczby świń poddanych ubojowi m. in. w gospodarstwach rolnych są wyniki sprawozdawczości pełnej na formularzu R-09B, uogólnione wyniki reprezentacyjnych badań na formularzu

R-KSRB w gospodarstwach indywidualnych oraz wyniki sprawozdawczości pełnej na formularzu R-10 o skupie żywca wieprzowego. Natomiast źródłem danych do sporządzenia sprawozdania z urzędowego badania zwierząt rzeźnych są wpisy do dzienników badań prowadzonych w rzeźniach i terenowych obwodach badania zwierząt rzeźnych i mięsa.
Wg GLWet. statystyka weterynaryjna nie ujmuje zatem nieujawnionych ubojów dokonanych z naruszeniem przepisów art. 28 ust. 1 ustawy “weterynaryjnej”.

• trzody chlewnej wyniosła 4.247,1 tys. sztuk, co stanowiło 19,4% poddanych ubojowi świń,

• bydła wraz z cielętami wyniosła 526,8 tys. sztuk, co stanowiło 27,4% zwierząt poddanych ubojowi,

• owiec wyniosła 71,4 tys. sztuk, co stanowiło 72,6% zwierząt poddanych ubojowi.

Nasilenie działań informacyjnych Inspekcji Weterynaryjnej w środowisku wiejskim o niebezpieczeństwie takiego postępowania (nieujawnione uboje dokonane na własny użytek w zagrodach posiadaczy zwierząt, również uboje w celu prowadzenia nielegalnego obrotu) – deklarowane przez Sekretarza Stanu w MRiRW w odpowiedzi na interpelację poselską – nie przyniosło oczekiwanych efektów. PLWet. nie zawsze w sposób wystarczający podejmowali działania w celu objęcia badaniem wszystkich zwierząt rzeźnych i upowszechnienia art. 34 ust. 3 ustawy o ochronie zwierząt, w myśl którego w uboju domowym zwierzęta kopytne mogą być uśmiercane tylko po uprzednim ich pozbawieniu świadomości przez przyuczonego ubojowca.

• Wg PLWet. w Sokołowie Podlaskim zakres i formy nadzoru nad ubojem domowym zwierząt sprowadzały się do powiadomienia Urzędów Gmin, gdzie znajdują się takie obwody badania i który lekarz weterynarii bada w tym obwodzie. Podczas kontroli obwodów terenowych sprawdzano czy lekarz posiada aktualną książeczkę zdrowia, badanie okulistyczne, czy jest sprawny sprzęt. PLWet. uznał ponadto, że “nie było zapotrzebowania społecznego na takie usługi” oraz “że obwody terenowe miały znaczenie marginalne w badaniu zwierząt rzeźnych i mięsa na terenie powiatu sokołowskiego”. Ponadto PLWet. wyjaśnił, że nie został zobowiązany przez Zarząd Województwa do wykonania programu upowszechniania znajomości przepisów ustawy o ochronie zwierząt wśród rolników.

• w 3 terenowych obwodach na terenie działania PIW w Sokołowie Podlaskim nie poddano pełnemu badaniu poubojowemu 88 świń i 1 dzika. Mięso tych sztuk zostało zbadane jedynie na włośnie. W ocenie NIK postępowanie takie jest nierzetelne i niezgodne z art. 28 ustawy “weterynaryjnej”, w myśl której obowiązkiem badania są objęte mięso i narządy zwierząt rzeźnych.

• PLWet. w Sokołowie Podlaskim dopiero w trakcie kontroli NIK podjął działania wyjaśniające czy, ze względu na liczbę ubitych świń, nie zostało wprowadzone do obrotu mięso z uboju Urzędowy lekarz weterynarii W.B. badający zwierzęta rzeźne i mięso w obwodzie terenowym Rozbity Kamień na terenie działania PIW w Sokołowie Podlaskim dokonał w 2000 r. w gospodarstwie rolnika M.G. badania po uboju 55 szt. trzody chlewnej. Poza tym z tego gospodarstwa w latach 2001-2002 poddano ubojowi usługowemu w Ubojni SOKOŁÓW K.R. 176 szt. trzody. Zgodnie z art. 29 ust. 2 ustawy “weterynaryjnej”, mięso pozyskane m.in. ze świń poddanych ubojowi we własnym gospodarstwie, podlega dodatkowemu znakowaniu i może być wykorzystane wyłącznie na własne potrzeby.

• W dniu 3 października 2002 r. urzędowi lekarze weterynarii nie dopuścili do przyjęcia przez Sokołów S.A. Oddział Sokołowskie Zakłady Mięsne z Chłodni Warszawskich “Morspol” S.A. ćwierci wołowych mrożonych (178 sztuk przodów, i 178 sztuk zadów) o łącznej wadze 24.837 kg pochodzących z zapasów Agencji Rynku Rolnego w Warszawie. Wg wpisu w książce kontroli sanitarnej z dnia 3 października 2002 r. oraz notatki służbowej podpisanej przez lekarza weterynarii wyznaczonego do badania mięsa i zastępcę PLWet. odmówiono przyjęcia towaru ze względu na nieodpowiedni stan sanitarny. Stwierdzono: liczne zabrudzenia powierzchni ćwierci (kurz, ziemia, smar), wmarznięte włókna podobne do sznurka lub sierści, miejscowe przekrwienia wszystkich ćwiartek, niedokładne doczyszczenie kanału kręgowego (pozostałości rdzenia). Ponadto stwierdzono, że mięso transportowane było bez palet na podłodze przykrytej cienką folią, a ćwierci dotykały bezpośrednio do ścian samochodu. W protokole oględzin dokonanych w dniu 4 października 2002 r. przez Wojewódzki Inspektorat Skupu i Przetwórstwa Artykułów Rolnych w Warszawie w obecności Zastępcy PLWet. i 3 urzędowych lekarzy weterynarii potwierdzono te zastrzeżenia, a po dokonaniu częściowego rozładunku tusz, stwierdzono ponadto: nieczytelne odciski pieczęci z numerami weterynaryjnymi na części ćwierćtusz, brak (lub nieczytelne) oznaczenie klasyfikacji, niezgodne z rzeczywistością oznaczenia klasy, nierówne linie cięcia tusz, ślady usunięcia (małe powierzchnie tłuszczu) i 3 przypadki odkrawania mięśni. Mięso nie spełniało wymagań obowiązującej Polskiej Normy,

PN – 91/A – 82001 Mięso w tuszach, półtuszach i ćwierćtuszach – wraz ze zmianą
PN – A – 82001/A1: 1995 i zmianą PN – A – 82001/A2: 1996. Ćwierćtusze zostały zwrócone do Chłodni “Morspol”. W dniu 5 października 2002 r. ćwierćtusze zakupione przez Zakład Sokołów S.A. – Oddział Sokołowskie Zakłady Mięsne zostały przyjęte jako depozyt tego Zakładu. W tym samym dniu, na wniosek chłodni, PLWet. w Warszawie nakazał dokonanie oceny przekazanych przez Zakład Mięsny w Sokołowie ćwierci. Wg protokołu z oceny ćwierci wołowych mrożonych z dnia 5 października 2002 r. (“zwrot z ZMs Sokołów ....”) dwóch urzędowych lekarzy weterynarii z Powiatowego Inspektoratu Weterynarii w Warszawie nie potwierdziło żadnych z nieprawidłowości wykazanych przez urzędowych lekarzy weterynarii z PIW w Sokołowie Podlaskim. W dniu 21 października 2002 r. partia ćwierćtuszy wołowych została powtórnie odebrana z Chłodni Warszawskich MORSPOL S.A. w Warszawie. W wyniku kolejnego badania mięsa przez Inspekcję Weterynaryjną w Sokołowie Podlaskim dopuszczono odebrane ćwierci do rozbioru pod warunkiem wcześniejszego ich doczyszczenia. W książce kontroli sanitarnej w Zakładach Mięsnych w Sokołowie Podlaskim dwóch urzędowych lekarzy weterynarii dokonało w dniu 22 października 2002 r. wpisu o dopuszczeniu do obrotu ćwierćtusz wołowych po doczyszczeniu i odkostnieniu. Wg PLWet. w Sokołowie Podlaskim przesyłka z 21 października 2002 r. nie była prawdopodobnie przesyłką zdeponowaną w Chłodni “Morspol” 5 października 2002 r. Natomiast PLWet. w Warszawie stwierdził, że są to te same ćwierci wołowe.

Stan zdrowotny zwierząt rzeźnych (bydło, świnie, owce, kozy, konie) zbadanych przez Inspekcję Weterynaryjną wskazuje, że choroby lub zmiany chorobowe stwierdzono ogółem u 39,9% badanych zwierząt w 1999 r. i 36,3% w 2001 r. Za niezdatne lub o ograniczonej przydatności do spożycia uznano w tych latach ok. 0,4% badanych zwierząt rzeźnych.

Nieobjęcie badaniem poubojowym wszystkich zwierząt rzeźnych ma ujemny wpływ m.in. na przerwanie łańcucha epidemiologicznego w przypadkach stwierdzenia u zwierząt rzeźnych lub w mięsie i jego przetworach czynników chorobotwórczych.

• W 1998 r. stwierdzono u ludzi 33 zachorowania na włośnicę, w 1999 r. – 238, a w 2001 r. – 64, natomiast zachorowań na tasiemczycę w tych latach stwierdzono odpowiednio:

633, 477 i 321. Ujawniono 27.093 bakteryjnych zatruć pokarmowych w 1999 r. i 24.393
w 2001 r.

Wniosek NIK dotyczący współdziałania Inspekcji Weterynaryjnej i Sanitarnej jest realizowany. We wszystkich skontrolowanych PIW oraz 2 Powiatowych Stacjach Sanitarno – Epidemiologicznych nie wniesiono uwag do współpracy. Na przykład:

• Współpraca Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Sokołowie Podlaskim obejmuje badanie jakości wody oraz wspólne z PLWet. kontrole obiektów produkcji i obrotu żywności pochodzenia zwierzęcego. W 2001 r. przeprowadzono wspólnie 2 kontrole punktów sprzedaży mięsa na targowisku miejskim. W związku z zagrożeniem BSE przeprowadzono 3 kontrole ubojni zwierząt oraz l kontrolę Zakładu Koncentratów Paszowych w G. Ponadto przeprowadzono 2 kontrole specjalistycznych środków transportu, przeznaczonych do handlu okrężnego rybami i przetworami rybnymi. W jednym przypadku za uchybienia natury sanitarno-porządkowej nałożono mandat karny na sumę 50 zł. W roku 2002 (I, II, III kwartał) przeprowadzono 2 kontrole handlu okrężnego mięsem i jego przetworami. W obu przypadkach nałożono mandaty karne na sumę 150 zł za uchybienia natury sanitarno-porządkowej. Poinformował również, że w latach 2000-III kwartał 2002 nie zanotowano przypadków zatruć pokarmowych, spowodowanych spożyciem mięsa i jego przetworów.

• W PIW w Zgierzu wykonano inwentaryzację miejsc sprzedaży targowiskowej mięsa, które zostały wyznaczone przez lokalne władze samorządowe. Te spośród nich, które stanowiły stałe miejsca sprzedaży tj. sklepy, kioski weszły w nadzór Powiatowego Inspektora Sanitarnego. Faktyczne punkty sprzedaży obwoźnej nadzorowane są przez PLWet. i są to specjalistyczne samochody lub naczepy dostosowane do prowadzenia sprzedaży obwoźnej. Nadzór nad tymi punktami sprawowany jest doraźnie przez inspektorów weterynaryjnych, a raz w roku prowadzone są kontrole wspólnie z inspektorami Powiatowego Inspektoratu Sanitarnego. Nadzór doraźny jest prowadzony średnio jeden raz w miesiącu i polega na potwierdzeniu na odwrocie świadectwa zdrowia na mięso kontrolowane podpisem i pieczątką kontrolującego.

• Wg “Rejestru zgłoszonych zezwoleń na działalność gospodarczą” na terenie podległym PSSE w Mińsku Mazowieckim na dzień 31 grudnia 2001 r. funkcjonowało 467 sklepów spożywczych, 12 hurtowni oraz 6 targowisk, na których prowadzona była m.in. sprzedaż mięsa lub jego przetworów. Na podstawie otrzymanych z urzędów miast i gmin wykazów placówek prowadzących ww. działalność wynika, że w rejestrze nie zaewidencjonowano 25 sklepów spożywczych i nie były one objęte nadzorem sanitarnym przez PIS. PSSE w wyniku przeprowadzonych kontroli stwierdziła, że 7 obiektów nie istnieje, a pozostałe sklepy (18), które prowadzą działalność zostały skontrolowane i objęte nadzorem sanitarnym.

Wnioski pokontrolne NIK z przeprowadzonej w 2000 r. kontroli wykonywania zadań nadzoru państwowego nad higieną produkcji oraz obrotem mięsem i jego przetworami nie były w pełni realizowane, a uwagi zawarte w opracowanej informacji również nie zostały w pełni wykorzystane.

Powiatowi lekarze weterynarii po kontroli przeprowadzonej przez NIK w 2000 r. podjęli działania w celu wykonania wniosków pokontrolnych, to jednak stwierdzono, że spośród 5 skontrolowanych PIW nie w pełni były realizowane wnioski w następujących sprawach:

• w 4 PIW nie dokonano identyfikacji i nie objęto nadzorem wszystkich funkcjonujących na terenie powiatu podmiotów podlegających nadzorowi weterynaryjnemu,

• w 2 PIW nie wyegzekwowano poprawy warunków sanitarno – weterynaryjnych przez podmioty je naruszające,

• w 2 PIW nie zrealizowano wniosku, dotyczącego rzetelnego i zgodnego ze stanem faktycznym przedstawiania danych w sprawozdaniach statystycznych,

• w 3 PIW wyznaczenie lekarzy weterynarii do wykonywania badań zwierząt rzeźnych i mięsa dokonane było z naruszeniem przepisów ustawy “weterynaryjnej” lub przy wykonywaniu czynności lekarze dalej nie posiadali upoważnień i odznak identyfikacyjnych, a siedziba i obszar działania lekarza weterynarii nie były podane do publicznej wiadomości,

• w 3 PIW prowadzona dokumentacja dotycząca nadzorowanej przez nich działalności zakładu nadal była nierzetelna,

• w 2 PIW nie objęto pełnymi badaniami wszystkich zwierząt rzeźnych oraz łownych, a badano jedynie próbki od świń i dzików na włośnie.

Ustalono, że PLWet. w Sokołowie Podlaskim w celu wnioskowanego przez NIK w 2000 r. wyegzekwowania należnej kwoty wraz z odsetkami z tytułu dzierżawy trychinoskopów w dniu 12 grudnia 2000 r. wniósł do Sądu Okręgowego w Siedlcach pozew przeciwko wspólnikom spółki cywilnej “Salus” - Usługi Weterynaryjne. Sąd Okręgowy w Siedlcach 12 stycznia 2000 r. nakazał pozwanym wspólnikom Spółki zapłacić solidarnie powodowi Skarbowi Państwa – Inspekcji Weterynaryjnej PLWet. w Sokołowie Podlaskim kwotę 70.880,99 zł wraz z ustawowymi odsetkami oraz kwotę 13.213,20 zł tytułem kosztów procesu. Następnie Sąd Okręgowy w Siedlcach wyrokiem z dnia 10 września 2001 r. powództwo oddalił oraz zasądził od Skarbu Państwa - Inspekcji Weterynaryjnej PLWet. w Sokołowie Podlaskim na rzecz pozwanych 15.639,65 zł tytułem zwrotu kosztów procesu. W uzasadnieniu Sąd stwierdził, że z literalnego brzmienia §10 ust. 3 umowy zawartej w dniu 16 października 1998 r. pomiędzy Skarbem Państwa reprezentowanym przez Państwową Inspekcję Weterynaryjną a spółką cywilną “Salus” niewątpliwie wynika, że Spółka zobowiązała się do płacenia czynszu z tytułu dzierżawy trychinoskopów w wysokości 5% uzyskanych opłat za wykonywane czynności. W ocenie Sądu dosłowna treść §10 ust. 3 umowy nie odpowiadała woli obu stron. Po wejściu w życie od stycznia 1999 r. rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 14 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad wynagradzania za wykonywanie niektórych czynności przez lekarzy weterynarii i inne osoby wyznaczone przez organ Inspekcji Weterynaryjnej, zobowiązania spółki wzrosły do 9% opłat za badania. Z faktu wypaczenia woli stron i celu umowy, strony zdały sobie sprawę na początku 1999 r., stąd wynikały ustne uzgodnienia co do odprowadzenia przez spółkę 4% opłat, zamiast 9%. Jednakże z zawinionej przez obie strony niestaranności i opieszałości do wprowadzenia aneksu do umowy doszło dopiero w dniu 31 stycznia 2000 r. Wg Sądu, §10 ust. 3 umowy po wejściu w życie rozporządzenia z dnia 14 grudnia 1998 r. utracił moc, a zobowiązania spółki względem Państwowej Inspekcji Weterynaryjnej zostały ograniczone do wysokości wskazanej w tym rozporządzeniu.

Wnioski NIK dotyczące uregulowania sprawy nadzoru prewencyjnego nad zakładami branży mięsnej i współpracy Inspekcji Weterynaryjnej z organami Inspekcji Sanitarnej zostały uregulowane w znowelizowanej ustawie z dnia 11 maja 2001 r. o warunkach zdrowotnych żywności i żywienia, która rozdzieliła podział kompetencji w zakresie nadzoru nad zdrowotną środków spożywczych i wykonywania urzędowej kontroli żywności pomiędzy organy Inspekcji Sanitarnej i Inspekcji Weterynaryjnej.

Uwagi NIK po kontroli w 2000 r., że nadzór sanitarny ze strony Powiatowych Stacji Sanitarno - Epidemiologicznych był niewystarczający nad warunkami m.in. sprzedaży żywności (7 z 17 kontrolowanych PSSE nie przeprowadziło w tym zakresie żadnej kontroli) nie zostały uwzględnione w pełni przez Państwową Inspekcję Sanitarną. Na terenie działania 1 z 2 skontrolowanych PSSE nie wszystkie sklepy spożywcze były objęte nadzorem sanitarnym.

Kontrola przeprowadzona przez NIK w 2000 r. wykazała, że stosownie do potrzeb dostosowania aktualnej ustawy “weterynaryjnej” do stanu prawnego obowiązującego w UE, został opracowany (przez zespoły z jednostek Inspekcji Weterynaryjnej oraz z MRiRW, przy udziale ekspertów zewnętrznych) projekt przedmiotowej ustawy, który został przyjęty na posiedzeniu Rady Ministrów w dniu
1 sierpnia 2000 r. Przepisy dotyczące nadzoru weterynaryjnego uregulowane ustawą “weterynaryjną” z dnia 24 kwietnia 1997 r. są ciągle zmieniane. Po zakończeniu kontroli NIK w 2000 r. zadania nadzoru weterynaryjnego zostały zmienione lub uzupełnione nowelizacjami ustawy “weterynaryjnej”:

• ustawą z dnia 16 lutego 2001 r. o zmianie ustawy o Inspekcji Sanitarnej, ustawy o utworzeniu Agencji Rynku Rolnego, ustawy o utworzeniu Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, ustawy – Kodeks celny, ustawy o zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, badaniu zwierząt rzeźnych i mięsa oraz o IW i ustawy o administrowaniu obrotem z zagranicą towarami i usługami,
• ustawą z dnia 25 lipca 2001 r. o zmianie ustawy o zawodzie lekarza weterynarii i izbach lekarsko - weterynaryjnych, ustawy o zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, badaniu zwierząt rzeźnych i mięsa oraz o IW oraz ustawy o organizacji hodowli i rozrodzie zwierząt gospodarskich,
• ustawą z dnia 7 czerwca 2002 r. o zmianie ustawy o zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, badaniu zwierząt rzeźnych i mięsa oraz o IW oraz o zmianie niektórych innych ustaw.

Akty wykonawcze do ustawy “weterynaryjnej” tracą moc i uchylenie ich nastąpi z dniem 31 grudnia 2002 r. gdyż zgodnie z art. 5 ustawy z dnia 25 lipca 2001 r. o zmianie ustawy o zawodzie lekarza weterynarii i izbach lekarsko – weterynaryjnych, ustawy
o zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, badaniu zwierząt rzeźnych i mięsa oraz o Inspekcji Weterynaryjnej oraz ustawy o organizacji hodowli i rozrodzie zwierząt gospodarskich, do czasu wydania przepisów wykonawczych przewidzianych w ustawie, dotychczasowe przepisy wykonawcze zachowują moc nie dłużej niż do 31 grudnia 2002 r.

Do końca 2002 r. spośród 13 rozporządzeń - wg delegacji zawartych w rozdziale 5 - badanie zwierząt i mięsa (art. 26 – 33) ustawy “weterynaryjnej” - zostało wydanych 8 rozporządzeń MRiRW:

• z dnia 5 lipca 2002 r. w sprawie szczegółowych warunków weterynaryjnych wymaganych przy pozyskiwaniu, przetwórstwie, składowaniu i transporcie mleka oraz przetworów mlecznych,
• z dnia 11 września 2002 r. w sprawie sposobu uzdatniania mięsa warunkowo zdatnego do spożycia oraz postępowania z mięsem niezdatnym do spożycia.
• z dnia 11 września 2002 r. w sprawie sposobu badania zwierząt rzeźnych i mięsa tych zwierząt oraz mięsa zwierząt łownych,
• z dnia 8 października 2002 r. w sprawie szczegółowych warunków weterynaryjnych wymaganych przy uboju zwierząt dzikich utrzymywanych przez człowieka,
• z dnia 4 listopada 2002 r. w sprawie szczegółowych warunków weterynaryjnych przy przetwórstwie mięsa zwierząt rzeźnych oraz składowaniu i transporcie przetworów z tego mięsa,
• z dnia 13 grudnia 2002 r. w sprawie szczegółowych warunków weterynaryjnych wymaganych przy prowadzeniu działalności związanej ze sprzedażą bezpośrednią ,
• z dnia 21 grudnia 2002 r. w sprawie szczegółowych warunków weterynaryjnych wymaganych przy produkcji, składowaniu i transporcie mięsa mielonego i wyrobów mięsnych niepoddanych obróbce termicznej,
• z dnia 30 grudnia 2002 r. w sprawie systemów znakowania mięsa i etykietowania mięsa wołowego.

Wszystkie protokoły kontroli zostały podpisane bez zastrzeżeń przez kierowników 7 skontrolowanych jednostek.

W 2 jednostkach z 7 objętych kontrolą zorganizowano narady śródkontrolne.

Wyniki kontroli przedstawiono w 7 wystąpieniach pokontrolnych skierowanych do kierowników jednostek kontrolowanych i w 1 wystąpieniu skierowanym do Urzędu Skarbowego. Wystąpienia zawierały 25 wniosków pokontrolnych, mających przede wszystkim na uwadze usunięcie stwierdzonych uchybień i nieprawidłowości. Do ocen, uwag i wniosków w nich zawartych kierownicy jednostek kontrolowanych nie zgłosili zastrzeżeń.

W związku z przeprowadzoną kontrolą - w trybie art. 29 pkt 2 lit. f ustawy o NIK - zasięgano informacji łącznie w 78 jednostkach, tj. w urzędach miast i gmin, urzędach skarbowych oraz w Stowarzyszeniu Rzeźników i Wędliniarzy Rzeczypospolitej Polskiej, a także u Głównego Lekarza Weterynarii. Informacje pobrano w sprawach dotyczących liczby podmiotów rejestrujących działalność w zakresie skupu, transportu i uboju zwierząt rzeźnych oraz w zakresie przetwórstwa i obrotu mięsem i jego przetworami, a także w sprawie klasyfikacji i dostosowania zakładów mięsnych do standardów UE.

Wnioski pokontrolne skierowane do powiatowych lekarzy weterynarii dotyczyły w szczególności:

• objęcia nadzorem weterynaryjnym wszystkich funkcjonujących na terenie działania PIW podmiotów zajmujących się ubojem zwierząt rzeźnych, przetwórstwem i obrotem mięsem oraz zajmujących się zarobkowym przewozem zwierząt lub ich skupem i sprzedażą,
• uzupełnienia i prowadzenia zgodnie z obowiązującymi przepisami pełnego rejestru podmiotów, których działalność podlega nadzorowi weterynaryjnemu oraz bieżącego jego aktualizowania w ramach współpracy z właściwymi organami samorządowymi,
• podjęcia stosownych działań w celu wyciągnięcia konsekwencji przewidzianych ustawą “weterynaryjną” w stosunku do podmiotów, które nie zawiadomiły w wymaganym terminie PIW o zamiarze rozpoczęcia albo zaprzestania działalności nadzorowanej przez Inspekcję Weterynaryjną,
• zwiększenia nadzoru nad lekarzami weterynarii wyznaczonymi do urzędowego badania zwierząt rzeźnych i mięsa poprzez: wyznaczenie w drodze decyzji lekarzy wet. do badania zwierząt rzeźnych i mięsa w obwodach terenowych oraz zawarcie z nimi stosownych umów, a także wyegzekwowanie od wyznaczonych lekarzy weterynarii właściwego wykonywania powierzonych czynności, w tym rzetelnego ich dokumentowania,
• sporządzania sprawozdań statystycznych w zakresie nadzoru weterynaryjnego zgodnych ze stanem faktycznym,
• sprawdzenia realizacji zaleceń i decyzji wydanych przez PLWet. w trakcie kontroli NIK oraz zakończenie wszczętych postępowań wyjaśniających dotyczących m. in. prowadzenia skupu i transportu zwierząt bez zgłoszenia do PIW oraz podejrzenia nielegalnego wprowadzania do obrotu mięsa i jego przetworów,
• uregulowania sprawy kwot należnych budżetowi państwa z tytułu opłat za usługi dezynfekcyjne wykonywane przez pracownika PIW, a przekazywanych w 2000 r. na przychody środka specjalnego,
• skuteczniejszego egzekwowania w nadzorowanych podmiotach poprawy warunków sanitarno-weterynaryjnych i realizacji harmonogramów przystosowawczych do obowiązujących przepisów,
• wyegzekwowania prowadzenia skupu żywca wyłącznie w punktach posiadających warunki określone przepisami.

• Powiatowy Lekarz Weterynarii w Mińsku Mazowieckim poinformował, że w celu uniknięcia pomyłek w sprawozdawczości z wydawanych decyzji założono książkę wydawanych decyzji, do której na bieżąco wpisuje się numer, datę i adresata wydawanej decyzji.

• Powiatowy Lekarz Weterynarii w Płocku poinformował, że:

• wszystkie punkty żywca funkcjonujące na terenie działania Inspektoratu zostały objęte nadzorem weterynaryjnym,
• w przypadku powzięcia wiadomości, że dany podmiot rozpoczął działalność nie dopełniając obowiązku zawiadomienia Inspektoratu w terminie 7 dni o zamiarze rozpoczęcia działalności, będą w stosunku do takiego podmiotu podejmowane działania określone w ustawie “weterynaryjnej”,
• lekarze weterynarii wykonujący zlecone czynności urzędowe zostaną wyposażeni w odznaki identyfikacyjne i w tym celu wystąpiono do Wojewódzkiego Inspektoratu Weterynarii z prośbą o dodatkowy przydział numerów,
• nawiązano współpracę z urzędami miast, miast i gmin oraz gmin i skierowano do nich pismo w celu uzyskania bieżącej informacji o podmiotach rozpoczynających działalność w zakresie określonym w ustawie weterynaryjnej.

• we wszystkich nadzorowanych zakładach kategorii B1 i B2 kontrole wraz ze spisaniem protokołu SPIWET UE zostały przeprowadzone w trzecim jak i czwartym kwartale 2002 r.,
• nadzór nad czterema punktami skupu zwierząt rzeźnych przejął od 1 października 2002 r. nowo powołany Inspektorat Weterynarii w Poddębicach. Wykaz podmiotów nadesłanych przez urzędy miast i gmin z terenu powiatu Poddębice został przekazany PLWet. w Poddębicach celem skontrolowania tych podmiotów i w zależności od prowadzonej działalności objęciem ich nadzorem lub wyeliminowaniem z tego nadzoru,
• zgodnie z zaleceniami pokontrolnymi PIW będzie weryfikował wykazy podmiotów nadsyłane przez urzędy miast i gmin na terenie powiatu Zgierz. Analizując przesłane wykazy stwierdza się, że podmioty nie zgłaszały likwidacji wcześniej zarejestrowanej działalności - stąd tak duża rozbieżność między rejestrem prowadzonym przez PIW, a nadsyłanymi wykazami przez urzędy miast i gmin,
• wyznacza obecnie w drodze decyzji lekarzy weterynarii niebędących pracownikami PIW do badania zwierząt rzeźnych i mięsa na okres 1 kwartału. Wyznaczenie po upływie tego czasu będzie nieaktualne i zostanie odnowione z lekarzami weterynarii należycie wykonującymi powierzone obowiązki.

• zgodnie z zaleceniami pokontrolnymi rejestr podmiotów prowadzących działalność podlegającą nadzorowi weterynaryjnemu uzupełniono i obecnie zawiera wszystkie informacje, określone w art. 5 ustawy “weterynaryjnej”,
• w dniu 15 stycznia 2003 r. upoważniono inspektorów weterynarii oraz udzielono im informacji o podmiotach prowadzących działalność z naruszeniem przepisów ustawy “weterynaryjnej”. Niezwłocznie zostaną podjęte działania zmierzające do ukarania tych podmiotów. W sprawach zaległych zlecono obsłudze prawnej przygotowanie stosownych wniosków do Sądu Grodzkiego,
• w drodze decyzji wyznaczono lekarzy weterynarii do badania zwierząt rzeźnych i mięsa w obwodach terenowych oraz zawarto z nimi stosowne umowy. Wydano nowe dzienniki badania przedubojowego i poubojowego oraz komplety stempli do znakowania mięsa,
• sprawdzono realizację zaleceń i decyzji wydanych przez PLWet. w trakcie kontroli NIK i stwierdzono ich wykonanie,
• w wyniku zakończonego postępowania wyjaśniającego 7 podmiotów zajmujących się transportem lub transportem i skupem zwierząt wpisano do rejestru PLWet.,

a w stosunku do lekarza weterynarii W.B. - badającego zwierzęta rzeźne i mięso w obwodzie terenowym R.K. - skierowano sprawę do Okręgowego Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej przy Okręgowej Izbie Lekarsko – Weterynaryjnej
w Warszawie.

W odpowiedzi dyrektorzy PSSE poinformowali, że:

• zaktualizowano ewidencję wykazów placówek prowadzących działalność gospodarczą i stwierdzono, że z 25 sklepów które nie były zarejestrowane w PSSE i nie były objęte kontrolą - 7 sklepów nie istnieje, a pozostałe sklepy które prowadzą działalność handlową zostały objęte nadzorem sanitarnym i skontrolowane,
• zwiększona zostanie częstotliwość kontroli,
• podejmą współpracę z Inspekcją Weterynaryjną celem przeprowadzenia wspólnych kontroli.

Z otrzymanych dotychczas informacji o sposobie wykorzystania przez kontrolowane jednostki ocen i uwag oraz wykonania wniosków pokontrolnych wynikało, że skontrolowane jednostki zrealizowały 24 spośród 25 wniosków pokontrolnych. W trakcie realizacji był 1 wniosek. Zwiększono nadzór nad terenowymi obwodami badania zwierząt rzeźnych i mięsa oraz obwodami dla poszczególnych rzeźni, nawiązano współpracę z urzędami miast i gmin, wyznaczono lekarzy weterynarii do badania zwierząt i mięsa. W trakcie uzupełniania są rejestry podmiotów podlegających nadzorowi weterynaryjnemu.

W wyniku przeprowadzonej kontroli ujawniono uszczuplenia w dochodach w kwocie 21.365,80 zł, w tym na rzecz budżetu państwa 21.365,80 zł. Uszczuplenie dochodów budżetowych spowodowało kwalifikowanie - z naruszeniem art. 45 ustawy “weterynaryjnej” - opłat za usługi dezynfekcyjne wykonywane przez pracownika PIW jako źródła przychodów środka specjalnego o nazwie “inspekcja higieny mięsa i zwierząt w obrocie”. W związku z tym w wystąpieniu pokontrolnym skierowano do PLWet. wniosek o uregulowanie sprawy kwot należnych budżetowi państwa z tytułu opłat za usługi dezynfekcyjne wykonywane przez pracownika PIW, a przekazywanych na przychody środka specjalnego. Pismem z dnia 17 stycznia 2003 r. PLWet. w Sokołowie Podlaskim poinformował NIK, że kwota 21.365,80 zł przekazana zostanie budżetowi państwa z przychodów środka specjalnego za rok 2003 do dnia 31 grudnia 2003 r. gdyż jednorazowa spłata tej kwoty nie jest praktycznie możliwa.

1. Miejski Inspektorat Weterynarii w Płocku
2. Powiatowy Inspektorat Weterynarii w Mińsku Mazowieckim
3. Powiatowy Inspektorat Weterynarii w Ostrołęce
4. Powiatowy Inspektorat Weterynarii w Sokołowie Podlaskim
5. Powiatowy Inspektorat Weterynarii w Zgierzu
6. Powiatowa Stacja Sanitarno – Epidemiologiczna w Mińsku Mazowieckim
7. Powiatowa Stacja Sanitarno – Epidemiologiczna w Płocku

1. Ustawa z dnia 24 kwietnia 1997 r. o zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, badaniu zwierząt rzeźnych i mięsa oraz o Inspekcji Weterynaryjnej (Dz. U. z 1999 r. Nr 66, poz. 752, z 2001 r. Nr 29, poz. 320, Nr 123, poz. 1350, Nr 129,

poz. 1438, z 2002 r. Nr 112, poz. 976).
2. Ustawa z dnia 25 lipca 2001 r. o zmianie ustawy o zawodzie lekarza weterynarii i izbach lekarsko - weterynaryjnych, ustawy o zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, badaniu zwierząt rzeźnych i mięsa oraz o Inspekcji Weterynaryjnej oraz ustawy o organizacji hodowli i rozrodzie zwierząt gospodarskich (Dz. U. Nr 129, poz. 1438, Dz. U. Nr 154, poz. 1790, z 2002 r. Nr 112, poz. 976).
3. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 20 stycznia 1999 r. w sprawie szczegółowych warunków weterynaryjnych wymaganych przy uboju zwierząt rzeźnych oraz rozbiorze i składowaniu mięsa (Dz. U. Nr 10, poz. 90, z 2001 r. Nr 22, poz. 257, Nr 133, poz. 1505).
4. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 11 grudnia 1998 r. w sprawie sposobu badania zwierząt rzeźnych, badania, oceny i znakowania mięsa, wykorzystania mięsa o ograniczonej przydatności do spożycia, mięsa niezdatnego do spożycia oraz prowadzenia dokumentacji z tym związanej (Dz. U. Nr 154, poz. 1011, z 2001 r. Nr 22, poz. 256, Nr 128, poz. 1434).
5. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 11 września 2002 r. w sprawie badania zwierząt rzeźnych i mięsa tych zwierząt oraz mięsa zwierząt łownych (Dz. U. Nr 155, poz. 1296).
6. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 11 września 2002 r. w sprawie sposobu uzdatniania mięsa warunkowo zdatnego do spożycia oraz postępowania z mięsem niezdatnym do spożycia (Dz. U. Nr 155, poz. 1295).
7. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 20 stycznia 1999 r. w sprawie szczegółowych warunków weterynaryjnych wymaganych przy przetwórstwie mięsa i składowaniu przetworów mięsnych (Dz. U. Nr 10, poz. 91, z 2001 r. Nr 133, poz. 1506).
8. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 9 lipca 1998 r. w sprawie wysokości opłat za badania oraz inne czynności wykonywane przez Inspekcję Weterynaryjną (Dz. U. Nr 94, poz. 597, z 1999 r. Nr 5, poz. 37, z 2000 r. MP Nr 19, poz. 406, Nr 43, poz. 856).
9. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 11 lutego 1999 r. w sprawie sposobu i wymaganych kwalifikacji do znakowania oraz wzorów znaków identyfikacyjnych, wzoru świadectwa miejsca pochodzenia i wzoru świadectwa zdrowia (Dz. U. Nr 13, poz. 120, Nr 88, poz. 988, z 2001 r. Nr 129,

poz. 1438, z 2002 r. Nr 131, poz. 1114).
10. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 21 stycznia 1999 r. w sprawie szczegółowych warunków weterynaryjnych wymaganych przy organizowaniu lub urządzaniu targów, spędów i wystaw zwierząt oraz prowadzeniu schronisk dla zwierząt (Dz. U. Nr 9, poz. 84).
11. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 20 stycznia 1999 r. w sprawie szczegółowych warunków weterynaryjnych wymaganych przy prowadzeniu skupu i przetwórstwa mięsa zwierząt łownych oraz jego składowaniu (Dz. U. Nr 10, poz. 89).
12. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 19 kwietnia 1999 r. w sprawie szczegółowych warunków weterynaryjnych wymaganych przy zarobkowym przewozie zwierząt, niejadalnych surowców zwierzęcych i ich skupie (Dz. U. Nr 39, poz. 394, z 2001 r. Nr 22, poz. 253).
13. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 28 grudnia 1998 r. w sprawie zasad organizacji inspektoratów weterynarii (Dz. U. z 1999 r. Nr 1, poz. 3 i Nr 85, poz. 944).
14. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 25 września 1998 r. w sprawie wzoru upoważnienia, jakie obowiązani są posiadać, i wzoru odznaki identyfikacyjnej, jaką obowiązani są nosić na widocznym miejscu, przy wykonywaniu czynności pracownicy inspektoratów weterynarii oraz lekarze weterynarii i inne osoby wyznaczone do wykonywania niektórych czynności (Dz. U. Nr 125, poz. 828).
15. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 14 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad wynagradzania za wykonywanie niektórych czynności przez lekarzy weterynarii i inne osoby wyznaczone przez organ Inspekcji Weterynaryjnej (Dz. U. Nr 156, poz. 1024).
16. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 9 maja 2002 r. w sprawie szczegółowych warunków weterynaryjnych wymaganych przy prowadzeniu składów celnych lub działalności w wolnych obszarach celnych i składach wolnocłowych w zakresie obrotu towarami podlegającymi weterynaryjnej kontroli celnej (Dz. U. Nr 57, poz. 524).
17. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 24 marca 1999 r. w sprawie kwalifikacji osób wykonujących badanie zwierząt rzeźnych i mięsa (Dz. U. Nr 30, poz. 296).
18. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 12 października 1999 r. w sprawie określenia rodzaju prób, zakresu badań i sposobu prowadzenia dokumentacji przy badaniach kontrolnych występowania zakażeń zwierząt oraz pozostałości chemicznych, biologicznych, leków i skażeń promieniotwórczych w tkankach zwierząt, mięsie, środkach spożywczych pochodzenia zwierzęcego i niejadalnych surowcach zwierzęcych (Dz. U. Nr 93,

poz. 1080, z 2001 r. Nr 43, poz. 487, Nr 115, poz. 1231, z 2002 r. Nr 10, poz. 103).
19. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 17 maja 2002 r. w sprawie wykazu laboratoriów referencyjnych właściwych dla poszczególnych rodzajów i kierunków badań (Dz. U. Nr 67, poz. 616).
20. Ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o warunkach zdrowotnych żywności i żywienia (Dz. U. Nr 63, poz. 634, Nr 128, poz. 1408, z 2002 r. Nr 135, poz. 1145).
21. Ustawa z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz. U. z 1998 r. Nr 90, poz. 575, ze zm.: Dz. U. z 1998 r. Nr 106, poz. 668, Nr 117,

poz. 756, z 1999 r. Nr 70, poz. 778, z 2000 r. Nr 12, poz. 136, Nr 120, poz. 1268, z 2001 r. Nr 29, poz. 320, Nr 63, poz. 634, Nr 125, poz. 1367, Nr 128, poz. 1407, Nr 11, poz. 84, Nr 42, poz. 473, Nr 126, poz. 1382, Nr 128, poz. 1407, z 2002 r. Nr 74, poz. 676, Nr 135, poz. 1145, Nr 37, poz. 329).
22. Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt (Dz. U. Nr 111, poz. 724, Nr 88, poz. 554, z 1998 r. Nr 106, poz. 668, z 2000 r. Nr 12, poz. 136, z 2001 r. Nr 3, poz. 21, Nr 111, poz. 1194, z 2002 r. Nr 135, poz. 1141).
23. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 26 kwietnia 1999 r. w sprawie kwalifikacji osób uprawnionych do zawodowego uboju, dopuszczalnych metod uśmiercania zwierząt stosownie do gatunku oraz organów uprawnionych do kontroli osób, które zawodowo trudnią się ubojem zwierząt lub dokonują uboju w ramach działalności hodowlanej bądź gospodarczej (Dz. U. Nr 47, poz. 469, z 2002 r. Nr 135, poz. 1141).
24. Ustawa z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej (Dz. U. Nr 88, poz. 439, z 1996 r. Nr 156, poz. 775, z 1997 r. Nr 121, poz. 769, Nr 88, poz. 554,

z 1998 r. Nr 99, poz. 632, Nr 106, poz. 668, z 2001 r. Nr 100, poz. 1080).

STOWARZYSZENIE   OCHRONY      ZDROWIA        KONSUMENTÓW

ZAGROŻENIA ZDROWIA W POLSCE CZASOPISMO RUCHU OCHRONY ZDROWIA AKTUALIZOWANA WERSJA ELEKTRONICZNA

"ZAGROŻENIA ZDROWIA W POLSCE"